Metallica'nın Efsane Vokalisti James Hetfield'in Ses İncelemesi
james hetfield'ın ses oktavı kaçtır?
james hetfield bariton - yüksek bariton diye nitelendirebileceğimiz bir aralığa sahiptir. ortalama olarak söylersek c2, a#4 aralıklarına sahip bir solisttir. (2.5 neredeyse 3 oktav)
aktif şan aralığı nedir?
şimdi parçalarda kullandığı aralığa girersek genel itibariyle james hetfield 1, 1.5 oktav arasında bir yeri devamlı olarak kullanır. d3 ile g4 arası bir bölgeye tekabul etmektedir. (re3, sol4)
kullandığı ses teknikleri nelerdir?
james abimiz alaylı bir solist olduğundan ötürü çok kısıtlı ses teknikleri kullanmaktadır. tamamen göğüs sesi üzerine kurgulanmış bir vokal türünün yanına, sesi bolcana bozarak (distortion) yani devamlı gırtlak sıkarak şarkı söylemektedir ki sesini zaman içerisinde çok kez paramparça etmiş bir abimizdir.
neden?
çünkü devamlı suretle yoğun bir şekilde gırtlak sıkarak şarkı söylemek, ses tellerine ağır yük bindirdiğinden ötürü zaman içerisinde sağlık sorunlarına yol açmaktadır. özellikle larynx kanamaları, sertleşmesi, ses kısılması ve nodül oluşması gibi sağlık sorunları baş göstermektedir ki jeymz abimiz bu durumların hepsini yaşamıştır. ha ama buna rağmen uzun seneler gırtlak sıkarak şarkı söylemeyi başarmıştır.
peki nasıl?
çok acayiptir ki vokal müzik teorisi özellikle gençlik yıllarında bu kadar sınırlı bir adam, şarkı söylerken sesi hep ön bölgede (mask) toplayıp, bütün sesleri oldukça açık ağız yapısıyla vermeyi başarmıştır. bir de parçalarda hep belirli bir notasyon üzerinde yürüyünce bu aslan kükremeli vokali 10 - 15 sene aralığında korumuştur. tabii ne kadar böyle de yapsanız finalde hüsrana uğramaktan kaçamazsınız.
ama işin ilginç yanı jeymz aga seneler boyunca hep aynı şekilde şarkı söylememiştir:
1981 - 1984 arası dönem
çiğ scream diyebileceğimiz bir söyleme stiline sahiptir james aga. özellikle bu söyleme stilinde göğüs sesi ( belkide yaşının çok genç olması dolayısıyladır ) neredeyse hiç kullanmaz. normalde scream teknikleri mix voice dediğimiz göğüs - kafa karışımı yerlerden gelir ama kendisi scream'i tamamen kafa sesinden çıkarır. şimdi nota olarak baktığımızda çok yüksek notalarda vermediği için kendisi ses aşırı çiğ gözükür ama gırtlak parçalayıcı şekilde yapmaktadır kendisi. zaten sonradan da vazgeçmiştir.
1984 - 1987 arası dönem
bu dönemde reis sesinin yavaş yavaş kalınlaşmasıyla birlikte göğüs seslerine inmiştir ama tam oturmamıştır bu ses. yolunu aramaktadır.
1988 - 1993 arası efsane dönem
işte hepimizin bildiği efsane hetfield dönemidir bu. ses artık iyice baritonlaşmış, göğüs sesleri belirginleşmiş sanki böyle biri şarkı söylemiyorda, aslan kükrüyormuş hissiyatı veren dönemdir bu.
not: yanlış hatırlamıyorsam bir kayıt sırasında (sad but true diyen var, so what diyen var, stone cold crazy diyen var) james abimiz sese yüklendiği sırada sesini kaybeder ve sesi uzunca bir süre neredeyse hiç çıkmaz. 1991 ya da 1992 olabilir. bilenler mesaj atsınlar mutlaka. bu seneden sonra jeymz abimiz şan hocalarıyla beraber çalışmaya başlar ve vokal tekniğini yavaş yavaş değiştirir.
1994 - 1997 arası dönem
jeymz aganın ses kirletmeleri azalmış, gitar tonları e'den (mi), eb (mibemol) notasına düşmüş ve şarkılara değişik country esintili nağmeler katarak bir söyleme stiline gitmiştir. bu arada pes seslerini daha çok kullanmaya başlamıştır. tizlerde de göğüs sesiyle a4, bb4 ve b4 notalarını görmüştür. ( yani baya bariton, tenor aralıklarda söylemeye başlamıştır.) bu şekilde şarkı aralıkları 2, hatta 2.5 oktav aralığa yükselmiştir ki gayet sağlam bir oktav aralığıdır bu.
1998 - 2001 arası dönem
özellikle s&m konserleri döneminde jeymz abimiz vokalini aşırı parlak bir şekle bürümüştür ki bence vokal açısından en iyi olduğu dönemdir. yani şu vokali keşke uzun seneler koruyabilseydi. no leaf clover şarkısının son yürüyüşünde göğüs - falsetto geçişleri kullanmıştır. şimdi gelelim jeymz abimizin çöküş dönemine.
2002 - 2007 arası dönem
jeymz abimiz gençliğinden beri yoğun alkol kullanan, avcılığı ve country müziği seven, tam bir redneck amerikalıdır. ha tabi illaki bu dönemlere sigara ve uyuşturucu kullanımı da girmiştir. neyse bu dönemler sonucunda jeymz abimizin özellikle alkol bağımlılığının artması sonucu kendisini rehabilitasyona yollamıştır. bunca sene alkol, sigara ve uyuşturucu kullanımının bir sonucu da olacaktır. o da ses kaybıdır.
neyse döndükten sonra bir kaç konser jeymz aganın sesi fena gitmemiştir ama özellikle 2003 ve 2007 aralığı felakettir. jeymz aga ses koordinasyonunu tamamen kaybetmiş, devamlı detone ve sürtone olan, kedi gibi miyavlayan bir hale gelmiştir. çoğu vokal aslında burada "ben yapamıyorum artık" deyip işi bırakır ama kendisi bir şekilde devam etmiştir. sonra yeni albüm kayıtları derken gene bir yoğun şan derslerine katılmış ve bir sonraki dönemin kapısını açmıştır.
2008 - 2018 arası
inişli çıkışlı performanslar sergilese de jeymz aganın sesinin oturduğu dönemdir. bazı zamanlar eski performanslarına nazire yaparcasına çığırır, bazı performanslarda batırır ama genelinde orta seviye bir vokal performansı verir ve bence yeterlidir. en azından belli bir frekansta hem de bu yaşlarda stabile yakın performansları kendisinden duyarız ki allah bereket versin. bu arada gırtlak sıkma vokali neredeyse tamamen bırakır. sadece son dönemlerde artmaya başlar.
2018 - günümüz arası dönem
bu dönemi niye yazıyorum biliyor musunuz? çok enteresandır jeymz aga distortion vokale geri döner. yani bayağı 1989 senesinin imitasyonunu yapar gibi bir vokal kullanmaya başlar. ha tabi o seviyede değildir ama yine de o esintileri daha fazla duymaya başlarız. hatta youtube yorumlarında da görürsünüz " old/gold hetfield is back" diye. bir de kendisinin alkol problemleri hortlar. gene rehabilitasyon sürecine girer.
şimdi bakın jeymz aga belli bir dönem hariç hiç bir zaman vokalleriyle ön plana çıkan bir kişi değildir. gerek söz yazımı olsun, gerek ritm gitaristliği olsun (bazı davaruslar adamın gitar çaldığına inanmıyor ya neyse) gerekse sahne duruşu, kitleleri sürüklemesi olsun yani komple bir sanatçı olarak karşımıza çıkar ki biz bunlara frontman deriz. bu kadar sene 50 tarz vokal sistemi değiştirmesinin sebebi de budur. bu adam vokali, çılgın baslar, tizler için kullanmaz. belli bir hikayeyi anlatmak için kullanır. o yüzden seneler içerisinde hep vokal tarzını değiştirmiştir. inat etmemiştir. bu yüzden sesi kükrese de, miyavlasa da, nağmeler atsa da, düz okusa da vokale hiç bir zaman öyle aman aman kafayı takmamıştır.
ama adamın sesi kötü falan değildir. hatta müzik tarihinde bence özel bir ses tonuna sahiptir. yani adamın ses karakteri bence çok özel... ben çok kez aplus sayılan solistlerin metallica şarkısına girdiğinde dağıldığını bilirim. gerçekten taklit etmesi zor bir vokaldir. sadece kendisi bu vokalistlik işini belli bir kaç sene hariç pek sallamamıştır. gençliğinden itibaren sağlam bir eğitim sürecinden geçse şu an jeymz vokalini ilk 10'da kaça sokacağımızı tartışıyor olurduk çünkü adamın ses karakteri allah vergisi. sadece üstüne düşülmemiş, kendisi de pek sallamamıştır.
şöyle bir gerçek de var: vokal açısından ilk 10'a hatta ilk 100'e sokamayacağımız bir adam olsa da kendisi, frontman olma açısından bakarsak ben kendisini rahat ilk 10'a hatta ilk 5'e sokarım. (şahsi görüşüm) yani freddie mercury seviyesinde frontman'dir kendisi.
sağlıkla kalın, esenle kalın.