bankalarda tutulan paranın adı mevduat, tutan kişi de mudidir

bankalar da mevduat bankası, katılım bankası, kalkınma ve yatırım bankası olarak 3'e ayrılır. ayrıca uygulama alanlarına ilişkin ilgili lisanslar alınır ve ancak bu şekilde faaliyete başlanabilir. genel itibarıyla bugün türkiye'de bu bankalardaki mevduatın yarısından fazlası dövizdedir. bu oran düzenli olarak artar. geri kalan mevduat ise türk lirası cinsinden.

getirilen bu mevduat düzenlemesi, türk lirasında kalanlar için ve ayrıca sinyal etkisiyle dövize olan talebi kesmek için uygulamaya sokuldu

ancak yine de "doların varsa gel bozdur" çağrısı tcmb üzerinden yapıldı. artık tl cinsi mevduatı da dövize endekslediğimize göre, türkiye'de artık türk lirası diye bir para uygulamada kalmamıştır diyebiliriz. yani sistem %100 döviz veya dövize doğrudan endeksli paralar üzerinden çalışır hale gelmiştir.

işin siyasi kısmına girmeyeceğim. çünkü yaratılan algıyla sığ piyasada noel haftasında dünyada piyasalar kapalıyken üflesen zaten kur düşerdi, buna bir de cumhurbaşkanının açıklamalarını ve kallavi bir dolar satışını eklerseniz ve bunu da "mudiler dolar satıyor!!" şeklinde pazarlarsanız algı oyununda başarılı olur ve kuru düşürmüş olursunuz. viop'ta alt fiyat limitini dolar kontratlarında ilk işlem gününün sabahında %10'dan %80'e bir anda çeker, 200.000 tl teminatla 25'lerdeki aralık 2022 vadeli 100 tane kontrat alan bir şirketi veya bireyi, birkaç gün içerisinde 1.000.000 tl zarar ettirirsiniz ve o kişiler bugün intihar etmeyi düşünür, belki de etmiştir bile. veya evini sattıktan sonra mecburen anaparasını korumak için 18'den dolar alan birinin parasını %40 eritir, üzerine bir de evsiz haline getirirsiniz. daha çok dram okudum ancak sinirim bozuluyor. o yüzden konuya geri döneceğim.

gelelim ayrıntıya

kur korumalı tl mevduat, döviz ve tl olarak ikiye ayrılıyor. işin döviz kısmında tcmb sizin bankadaki dövizinizi (dolar, euro, sterlin) doğrudan alarak tl karşılığını mevduat bankasına temin ediyor ve 3-6-12 ay vadeli hesabınız açılıyor. bu noktada işin avantajı, vade sonunda dolar faiz oranı kadar yükselmezse dolar bazında mudi kârlı çıkıyor. ancak doların faiz üzeri arttığı senaryoda mudi dolarını boşu boşuna bozdurduğuyla kalıyor. zira vade sonunda eline artık tl geçeceğinden, daha sonra dolara dönmek isteyecek mudi tekrardan %0,2 kambiyo vergisi ödemesi gerekecek. ayrıca faizin işleneceği gün 11'de açıklanacak tcmb kurundan sonraki dakikalar içerisinde belki kur yine 20-30 kuruş uçacak ve mudi yine zarar edebilecek, hiç değilse bunun riski yine mudiye kalacak. ayrıca kambiyo vergisinin 1-2 sene önce %1 olduğunu hatırlatalım. dahası, vadesi gelmeden hesabı kapatırsanız ve dolar düşmüşse, o vakit dolar karşılığı olan tl tutarı hesabınıza geçecek.

yani dolar 10 iken 10.000 dolar'ı tcmb üzerinden 3 ay vadeli kkm'ye (kur korumalı mevduat) çevirdiniz ve 1 ay sonra paraya ihtiyacınız oldu, hesabı bozmak zorunda kaldınız ve o gün de dolar 9'a düştü diyelim. bu senaryoda ilk başta hesabınızda 100.000 tl olacakken, dolar 9'a düştüğü için hesabınıza artık 90.000 tl geçecek. böylece mudi hem dolarından, hem de 10.000 tl'sinden olacak. ayrıca tekrar kambiyo vergisi ödemesi gerekecek.

kkm'nin tl kısmı halen muğlak

çünkü resmi gazete'de tcmb tebliği yayımlandı ancak hazinenin bütçesine bu faiz ödemesini ekleyebilmesi için yasal dayanak gerekiyor ve bu yok. olmadığı için de iki tane görselle bunları tivitırdan açıkladılar ve halen birçok belirsiz yön var. devlet bir bankacılık işlemi açıklıyor, buna garanti veriyor ve bunun yasal zemini yok. hale bak. kimler kimlerle beraber oluyor. şu hale bak!

misal, benim 1.000.000 tl param olsa, zaten dolar alabiliyorken neden kkm'den 3 ay vadeli hesap açayım? neden kendimi vadeye bağlayarak kısıtlayayım? neden doların kendisini almayayım? enflasyon tahminlerinin 30'lara, 40'lara yükseldiği bir yerde neden %14'ten faiz işleteyim? zaten dolar alınca artmayacak mı? ya da hiç değilse o parayla neden "enflasyondan beni koruyabilecek" bir emtia satın almayayım? mesela ayçiçek yağı!

ilginç. ben bu yüzden bunun tutmasını pek beklemiyorum. belki 3 aylık vadelerde insanlar "boşta duracağına hiç değilse" diyerek hazine kkm'sine girebilirler. ancak bu iş uzun vadeli, sorunları temelden yapısal bir şekilde çözen bir olay değil. şahsi görüşüm bu yönde. nitekim enflasyonun velev ki %35-40'lara geldiği yerde, %15-20 faiz alarak zarar etmiyor muyum? hatta içinde bulunduğumuz ayda bile aylık %10 enflasyon hesaplayanlar var, kkm ne veriyor? politika faizi +%3, yani şu aşamada %17 veriyor ve bu yıllık. 6 aylık %8,5, 3 aylık %4,25 eder. manşet tüfe %30-40'lara geliyorsa peki ne olacak o iş? tcmb faizleri düşürdüğünde kkm faizleri de düşmeyecek mi? kaldı ki enflasyon hesabı da tüik'in enflasyonu...

burada sıkıntı şu

94 krizine giden sürecin en problemli yanlarından biri tcmb'nin hazineye "kısa vadeli avans" diye bir enstrüman sunmasıydı. hazine buradan devamlı avans çekiyordu. işin cılkı çıkmıştı ve zaten 2001 kriziyle birlikte bu uygulama toptan kaldırılmıştı.

acaba şimdi de bir benzeri mi geliyor? çünkü tcmb zaten aradaki faiz farkını para basarak ödeyecek. peki hazine bunu nasıl ödeyecek yasal dayanağı yokken? acaba tcmb'ye mi ödettirecek yoksa kendisi mi ödeyecek? tcmb'ye ödettirirse, o vakit kısa vadeli avans dönemine benzer bir senaryoyla karşılaşacağız. kendisi de mevcut halde ödeyemiyor çünkü yasal düzenlemesi yok.

bu senaryoda bir de faik öztrak'ın dünkü basın toplantısından dinlediğim kadarıyla sırf bu ödemelerin yapılabilmesi için tahvil çıkarılması planlanıyormuş. iyi de hazine %25'lerden borçlanıyor, sonra gidip el alemin kur farkını mı ödeyecek bununla, diğer bir deyişle borcu borçla mı kapatacak? bu hazine tahvillerini tcmb'ye mi kilitleyecekler? bu senaryoda yine kısa vadeli avans uygulamasının bir başka benzeri durum gerçekleşmiş olmayacak mı?

netice olarak işin mudi tarafı biraz sade

adı üstünde, kur korumalı mevduat. vade bozdurulmayacaksa alternatif olarak düşünülebilir ancak vade bozdurulacaksa o zaman anapara sallantıda ve her halde tekrar dövize geçileceğinden kambiyo vergisi mudinin karşısına çıkacak. ayrıca stopaj yok. stopajın acısını akaryakıta ötv'yi geri getirerek kilitlediler. kümesteki kazları yoldukça yoluyorlar. resmen kaynak transferi. şaka gibi memleket.

ancak işin bankalar ve hazine arasındaki piyasada durumu biraz değişiyor. karışıklık hat safhada. finansmanı nasıl olacak, tcmb'ye oluk oluk para mı bastıracaklar, memur-emekli-asgari ücretli üçlüsüne gelen bu zamlardan sonra enflasyon hiç mi umurlarında değil? tcmb m2 para arzına hiç mi bakılmıyor?

çok acayip olaylar hakikaten. şoför inatla yokuş aşağı gaza basıyor tamam da, yolcuların suçu ne abi?

Alman Komşusunun Noel Hediyesi Olarak 30€ Verdiği Ekşi Sözlük Yazarı