Kriminoloji Meraklıları İçin Olay Yeri İncelemesi Esnasında Yaşanan Her Şey
olay yeri nedir?
suçun kasıtlı davranış hali ile failin kaçış yönüyle devam eden, olayın işleniş tarzı, mağdur ve suç sanıklarının ilişkisinin en net saptanabildiği, iz ve delilleri barındıran dinamik alanı ifade eder. olay yeri incelemesi, olayla ilgili suçun aydınlatılmasına yönelik araştırmaları ifade eden nitelik bulgularıdır.
suçu kimler araştırır?
olay yerine intikal eden ilk ekip, kişi veya kişiler. soruşturma ekibi (savcı adına olayı araştırıp, savcıya delil sunacak ekip) polis, jandarma asker vb. olay yeri inceleme ekibi ve adli tıp uzmanlarından oluşur.
olaydan sonra
bir olay yeri, olayın etrafını şeritlerle çevirerek, tanıkların olay yerinden ayrılmamalarını sağlayarak, delillerin kaybolmasını değişmesini bozulmasını engelleyerek korunabilir. bu süreçte kalabalık uzaklaştırılır. kaçan sanıkların eşkalleri, silahları nereye kaçtıkları bildirilir. ve aynı zamanda olay yerine cumhuriyet savcısı gelmeden olay yeri terk edilmemelidir. delillere kesinlikle dokunulmamalı, olay yerine tekrar girilmemelidir. kapalı ise kapısını kapatmak gerekir.
olay yeri nasıl incelenir?
öncelikle olay ile ilgili bilgi alınır. (maktul yakını, olay yerindeki ekip, mağdurlar)
etraftaki kamera görüntülerinin alınması sağlanır. ve daha sonra olay yerinde bulgu aranması sürecine geçilir. olay yeri inceleme ekibi, bulduğu her bulguyu numaralandırır. bulguların ölçekli fotoğrafını ve bir video kaydını elinde tutar. daha sonra alınan kamera kayıtlarının ardından, deliller tek tek toplanır ve paketlenir, etiket işlemleri yapılır. deliller kaldırıldıktan sonra, olay yeri inceleme raporu yazılır ve bir kroki çizilir, bu kroki maktulün yatış şekli vb şekiller olabilir. ardından deliller ilgili birimlere teslim edilir.
olay yeri inceleme yöntemleri nelerdir?
- şerit metodu
- ızgara metodu
- spiral metodu
- tekerlek metodu
- bölge metodu
ancak bu yöntemle ne olursa olsun, amaç ''fail - maktul/mağdur - olay yeri'' ilişkisini ve delillerini incelemektir. olay yerinin ayrıntılı incelenmesi ile farklılık gösterirler. detaylı olarak incelemesinde ise, failin - maktulün/mağdurun olay yerinde bıraktığı izler, (parmak izi, diş izi, boğuşma izi, ip izi, ayak izi vb)
suç delili olabilecek malemeler (bıçak, ateşli/ateşsiz silah, tornavida, kovan, mermi çekirdeği vs) öncelikli olarak olay yerinde bulunmaya çalışılır.
bu bağlamda delilleri sınıflandırırsak, 3 çeşit delil bulunur. bunlar beyan delilleri, belge-vesika delilleri- maddi delillerdir. bu deliller içerisinde en önemli ve belirleyici olan maddi delildir, maddi deliller işlenen suçun yeniden canlandırılmasına, laboratuvarda işlem gördükten sona mahkemede delil olarak kullanılabilecek maddi bir yapısı olan, ell görülüp canlı veya cansız maddeye, ve ize maddi delil denir.
birtakım maddi delillere örnek olarak; kan, meni, tükürün, kıl, idrar, ter, kemik, parmak izi, avuç izi, diş izi, ateşli silah, ses görüntü delilleri, el yazıları, boyalar, uyuşturucu maddeler, yanıcı maddeler, örnek verilebilir. bu deliller içerisinde de en önemli olanı parmak izidir.
parmak izi, parmağımızın ucunda bulunan papillerin dokunduğumuz yerlere por deliklerinden çıkan sıvı nedeniyle cisimler üzerinde bıraktığımız ize denir. parmak izleri, değişmez, birbirlerine benzemezler bu yüzden çok belirleyicidirler. parmak izleri genelde hemen hemen her yere bulaşır. olay yerinde bulunan kan, cam, metal, kağıt, odun karton, plastik her maddeye geçer. bu nedenle bir olay yerinde ve delillerin üzerinden parmak izi örneği alınır.
delilleri olay yeri inceleme ekibi incelerken, eldivensiz kesinlikle çalışmamalı, eşyaların her zaman tutulan rutin bölgelerinden tutulmamalıdır. eşya tutulurken, parmak izinin çıksa dahi bundan istifade edilmeyeceği yerlerden tutulmalıdır.
bardak, baş ve işaret parmakları ile alt ve üst kenarlarından tutulmalı, şişe ağzından içeri sokulacak bir çubuk veya kurşun kalemle yerden alınmalı, cam ve keskin şeyler, iki elin parmaklarıyla sivri veya kesin yerlerinden tutularak alınmalıdır. her türlü bilgi, belge vesika, zarf, kağıt mektup gibi şeyler pulcu pensleri ile dokunulmadan alınmalıdır. tabancalar namlu ucundan karşılıklı iki parmakla kabzasından iki parmakla alınmalıdır.
ayak izleri ise, ayağın durumuna göre, çıplak çoraplı, ayakkabılı, ayakkabı üzerinde ise, yumuşak ve sert zemin olarak ayrılır. çıplak ayak şeklinde, papil hatlarının vaziyeti, ayak şekli parmak durumu vs incelenir. çoraplı izlerde ise, dokuma örgüsü, delik, yırtık, ayak şekli bakılır.
tekerlek izleri ise, olay yerine arabayla veya vasıtayla geliş gidiş olarak anlamaya yarar. tekerlek izinden aracın cinsi ve modeli tayin edilebilir. çamurlu, kirli, asfaltın sıcaktan yumuşamış kısımlarında kumlu bölgelerde aracın tekerleğinin kabartma izi denilen izi bulunur. ıslak yollardan, geçen bir araç kuru bir yola temas ettiğinde ise pozitif iz bırakır bu izler kısa mesafeler için çok elverişlidir. bu süreçte aracın takip ettiği güzergahlardan toprak çamur toz örnekleri alınıp şüphelinin aracı ile karşılaştırılması yapılır.
olay yerinde bulunan kırık cam parçalarından, merminin giriş yönü, atış açısı, tabancanın cinsi, birden çok atışlarda, hangi atışın daha önce yapıldığı, eğer bir araçsa, aracın markası modeli, bulunabilir...
olay yerinde bulunan diğer bir delil ise bildiğimiz üzere kandır. kan kişi hakkında en büyük ipucu veren biyolojik delildir. olay yerinde elde edilen delillerden hepsine gözle görülür veya uv ışığı altında büyük bir mercekle kan taraması testi yapılır. olay yerinde incelerken, cep ağızları, pantolon paçaları, düğmeler, tırnak içleri, ve saçlar özenle aranmalıdır. çünkü kan en çok buralarda bulunur. eğer bir kan örneği alınacaksa, 2-3 santimetrelik bir alanda pamuğun suyla veya alkolle ıslatılmadan kuru bir şekilde yapılması sağlanır. bu pamuklar 3 güne kadar dayanır.
kıl örnekleri ile de genetik analizi yapılır. olay yerindeki şapka, giysiler, fırça, tarak, ve paspaslardan kıl örnekleri alınır. bu süreçte ekipler sürekli bone kullanmalıdır. kılların kaybolmasını önlemek için, kıllar katlanmış kağıtların içerisine konur ve daha sonra paketlenir. bu sayede kaybolması önlenir. zarfta kullanılabilir. maktul ve failden alınan kıllar eğer tecavüz vakası ise cinsel bölgelerden alınır. ancak burada dikkat edilmesi gereken şey, kişiden alınan saç örnekleri, saçlardan kesinlikle kesilerek değil, kökleri koparılarak alınmalıdır. tek bir kıl kökü bile failin kim olduğunu kesin bir şekilde açıklar.
meni örnekleri de, iç çamaşırlardan, yatak, çarşaf, olay yerindeki peçete havlu ve prezervatiflerden alınır. gözle görülemeyeceği için, olay yeri inceleme ekibi meninin nerede olduğunu uv ışık altında tespit eder ve örnekler. meni sıvı haldeyse, pamuklu bez, eküvyonlu çubuk svaba emdirilerek örnek alınır. ve daha sonra paketlenir. meni örnekleri kesilerek alınır, eğer kesilemiyorsa, dedimiz gibi, svap örneği ile önce karton veya kağıt pakete sonra delil torbasına konur.
tükürük delilleri, sigara izmaritlerinden, kürdan, bardak, sakız, ısırık izlerinin bulunduğu yerlerden alınır. yine bu örnekler eküvyonlu çubuk ve pamuk bez parçaları ile örneklendirilerek, önce kağıda sonra delil torbasına konur.
delillerin toplanmasında yapılan sık hatalar
- delile çıplak elle dokunmak
- ıslak ve nemli örnekleri kurutmadan ıslak şekilde paketlemek
- alınan kan örneklerinin içerisine koruyucu madde koymamak
- toplayıcı ekibin maske eldiven bone galoş kullanmaması
- delilleri birbiri ile temas ettirmek ve aynı zarfta paketlemek
barut izleri ve atış artıkları
kişinin elleri üzerinde, atış yapılan yerin 2m mesafesine kadar olan alanda, giysilerin kol ağızlarında, silaha temas eden kişilerde, namlu ucuna temas eden kişilerden örnek alınabilir. eller yıkanmadığı takdirde 12 saate kadar etkili iz alınabilir. bu atış artıklarının çok fazla alınma yöntemi vardır.
parafin ile çekme, flaster bank üzerine transfer etme, çift taraflı bant üzerinde elektron mikroskobu ile inceleme, vakumla çekme metodu, polivinil alkol ile çekme metodları bulunur. bu metodlar her vakaya göre ayrıca değerlendirilmelidir. bu maddeler merminin içinde bulunan baryum, demir, kurşun, antimon gibi maddelerdir ve ülkemizde genelde antimonun var olup olmadığına bakılır.
olay yerinde adli hekim
adli hekimin olay yerinde yetki ve sorumlulukları şunlardır: ortamı, ölünün durumunu ve pozisyonunu belirlemek, yerel koşulları gözetmektir. tanık ve şüpheli ifadelerini sağlamlaştıracak vücut üzerindeki lezyonlar hakkında bilgi toplamak araştırma yapmak, kişinin ölüp ölmediğini belirlemek, kimliği saptamak, cinsiyeti belirlemek, ölüm tarzını doğal, kaza, cinayet, intihar olup olmadığını belirlemek, kesin ölüm nedeni raporunu yazmak, yaklaşık ölüm saatini belirlemektir...