Kosta Rika'da Neden Çok Fazla Sayıda Call Center Var?
çoğumuzun adını ve varlığını ulusal futbol takımlarının 2002 dünya kupasında milli takımımızla aynı gruba düştüğü zaman öğrendiği, orta amerika'da yer alan ve aynı zamanda ordusunun da olmamasıyla dünyada kendilerine sempati ile bakılan bir ülkedir kosta rika.
eşsiz güzellikte plajları, benzersiz doğası ve daha birçok kendisine has güzel taraflarıyla gidilesi, gezilesi, görülesi bir memleket gerçekten. son yıllarda jurasic park filminin çekimlerinin de yapıldığı bu ülke, bir aralar da abdullah çatlı'nın ordusu olmayan kosta rika'ya çökerek yeni bir türk devleti kurmak planlarının olduğu bir yer olarak basına da yansıdı. ilginç bulduk ama yine de bu ülkeyi çok iyi tanımıyorduk. şimdi ben bu ülke ile ilgili çok başka bir meseleyi yazmak için buradayım.
kosta rika'daki bir call center'da çalışan iki kişinin 10 milyon dolarlık vurgun yapması, call center vasıtasıyla kara para aklaması ile ilgili abd adalet bakanlığının resmi web sitesindeki bir haberi okuyunca benim de duyup uzaktan şahit olduğum, kosta rika ülkesindeki enteresan call center gerçeğini sözlüğe bir yazayım dedim. evet, bu ülkede her yerde bir call center var. 5 milyon nüfuslu kosta rika ülkesinde yüzbinlerce kişi call center firmalarında çalışıyor. allah hepsine bol rızık, hayırlı işler versin elbette, kimsenin isinde gücünde gözümüz yok. fakat bu işin arkasında çok enteresan başka işler dönüyormuş meğer...
kosta rika'ya gittiğim dönemde daha önceden tanıştığım bir arkadaşım vasıtasıyla etrafı öğrenene kadar epey bir sayıda kosta rika vatandaşı ile tanıştım. tanıştığım kişilere sohbet esnasında ne iş yaptıklarını sorduğumda büyük çoğunluğunun kumarhanelerde ya da call center firmalarında çalıştığını öğrendim. ilgimi çekmişti bu durum. kosta rika'da çok sayıda kumarhane var. birçok otelin kumarhanesi var. irili ufaklı, sürüsüne bereket kumarhanelere ana cadde üzerinde, ara sokaklarda, orman içinde ya da sahilde yapılmış bir tesiste, kısaca ülkenin her semtinde rastlayabilirsiniz. dolayısıyla kumarhanelerde çok sayıda kişinin çalışıyor olması anlaşılabilir bir durum. belli ki kosta rika orta amerika'daki en güvenli ülkelerden birisi olduğundan madâ kumarhaneler buraya toplaşmış, avrupa'lı ve amerika'lı kumarsever turistler de burayı tercih ediyor. ama neden bu küçücük ülkede devasa bir call center endüstrisi var?
futbol sahası büyüklüğündeki hangar gibi mekanlarda yüzlerce kişi önlerinde bilgisayar ve telefon ile call center hizmeti veriyorlar.
arkadaş ortamında hep aklıma geliyordu ama bir türlü bu durumu sorma fırsatım olmamıştı kimseye. nihayet bir gün kosta rika'da yerleşik yaşayan bir türk arkadaşımla birlikte onun bir call center'da çalışan kız arkadaşını almaya gittiğimizde sorabildim bu durumu.
geçmiş zaman, sohbet üç aşağı beş yukarı şu şekilde gelişti
soru: dostum bu ülkede neden bu kadar bol call center var?
cevap: eğer aklamak istediğin bir para varsa, ve elde ettiğin kara paranın da sürekliliği varsa, gelirsin ve kosta rika'da bir call center açarsın.
soru: vay anasını, biraz daha detaylandırır mısın? zira iyice ilginçleşmeye başladı bu mevzu.
cevap: şöyle ki, birisinin yasadışı yollarla edinilmiş ve edinilmeye devam eden bir parası vardır ve buraya gelip bir call center açar. call center'ın çeşitli servisleri vardır. fal bakma, at yarışı tüyoları, yetişkinlere masallar ve erotik servisler, tatil önerileri hattı gibi... onlarca ya da yüzlerce elaman işe alırlar ve elemanların eline telefonlar verilir. mesela sen 50 milyon dolarlık bir kokain satışı gerçekleştirdin ve paranı aklamak istiyorsun. paranın bulunduğu ülkede telefon abonelikleri açarsın, bu telefonlardan kosta rika'daki ücretli call center hizmetlerini arar ve aklamak istediğin miktar kadar telefonla konuşur, fatura zamanın geldiğinde de gidip faturanı ilgili banka ya da kuruluşa yatırırsın. bu sayede vergilerden ve yasal kesintilerden arınmış bu para kosta rika'da resmi bir firma olarak çalışan call center'ın banka hesabına yasal yolla kazanılmış bir para olarak girer, para temizlenir.
"çok akıllıca ve dehşet bir yöntemmiş" demekle yetindim. internete daldım ve baktım ki aynı zamanda yüzlerce ortaya çıkmış tele pazarlama dolandırıcılıkları da kosta rika'daki call center'lar aracılığıyla yapılıyormuş. buyrun, burada da bu ülkenin call center firmaları merkezli gerçekleşen ve ortaya çıkıp sorumlularının da hapse girdiği diğer call center dolandırıcılıkları ile ilgili basına yansımış haberler mevcut.
call center ve diğer başka yollardan kara paranın kolaylıkla aklandığı kosta rika, mahkumiyete dayalı olmayan varlıklara el konulması için yeterli bir yasal çerçeveye sahip olmadığından, kara para aklama işlemine karıştığı tespit edilen kişiler yakalansa bile, kara parayla edinilmiş nakit ve taşınır-taşınmaz diğer varlıklara el konulamadığı için, bu işin başındaki büyük patronlar da her zaman maddi olarak güvende kalıyorlar. bu yüzden bu tür işleri yapmak için kosta rika her zaman revaçta bir yer oluyor. işsiz halk bu dönen dolapları bilse de bilmese de onlar için önemli olan şey, call center ya da kumarhanelerin kara para aklaması değil, kendilerinin edinebilecek bir işlerinin olmuş olması. bu kara para aklama düzeni işsizliğin karşısında ezilen halka iş imkanı sunduğundan dolayı halk da memnun. neticede telefonun başına oturmuş kişi, işinin tanımını yerine getiriyor. yani sonuçta o bir müşteri hizmetleri temsilcisi, bir sesli seyahat rehberi ya da yetişkin hikayeleri anlatıcısı.
bu konu amerika dış işleri bakanlığı olan us department of state'in internet sitesinde de enine boyuna incelenerek detaylandırılmış. deniyor ki " uluslararası suç örgütleri, coğrafi konumu ve sınırlı uygulama kapasitesi de dahil olmak üzere diğer faktörlerin bir sonucu olarak, kara para aklama dahil olmak üzere mali suçları işlemek için bir üs olarak giderek artan bir şekilde kosta rika'yı tercih ediyor."
abd yasadışı para aklama işlerinde kendisine ait para birimi olan amerikan doları kullanıldığı gerekçesiyle kosta rika'da dönen kara para aklama dolaplarına karşı çok hassas davranmaya devam ediyor. fakat geçen sürede kosta rika'da üslenmiş call center sayısı tüm hassas kontrollere rağmen epey artmış. üstüne üstlük içlerinde amazon gibi dev firmaların da dahil olduğu 150'den fazla çok uluslu dev şirketlerin call center'ları kosta rika'ya taşınmış. sektör o kadar büyümüş ki insanlar kara para aklama bahsini falan unutup call center'larda çalışan binlerce işçinin maaşları ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi ile ilgili sosyal ve siyasi çabalar içine girmişler.
tabii ki call center firmaları kosta rika'da bulunan yegane kara para aklama merkezleri değiller. bu tür spekülasyonların içinde kosta rika'da faaliyet gösteren bazı bankalar, tasarruf ve kredi kooperatifleri, emeklilik fonları, sigorta şirketleri ve aracılar, döviz büfeleri ve para gönderenler, menkul kıymet komisyoncusu/satıcıları, kredi veren kuruluşlar, seyahat çekleri ve posta havalesi satıcıları, finansal aracılar, varlık yöneticileri, gayrimenkul geliştiricileri ve acenteleri, silah üreticileri, satıcıları ve dağıtıcıları, sanat, mücevher ve değerli metal satıcıları, yeni ve kullanılmış araç satıcıları, kumarhaneler, sanal kumarhaneler ve elektronik veya diğer oyun kuruluşları, avukatlar ve muhasebeciler de yer alıyor.
tüm bu yazdıklarıma rağmen kosta rika'yı iyi bir tatil için tavsiye eder miyim?
şiddetle! eğer imkanınız ve zamanınız varsa gidin ve siz de bu ülkenin nefis doğası ile keyif alın. bu arada eğer siz de yeteri kadar kosta rika'da kalıp nispeten halkın içine karışırsanız, mutlaka call center'larda ve kumarhanelerde çalışan arkadaşlar edineceksiniz.