Koşer: Yahudiler Hangi Gıdaları Hangi Şartları Sağlayarak Tüketebilir?
yahudiler domuz yemez, tıpkı islamiyette olduğu gibi yasaktır. domuz ile beraber, at ve tavşan da yenmesi yasak diğer hayvanlardır. ayriyeten tüm sürüngen, kemirgen ve böceklerin de yenmesi katı sürekle yasaklanmıştır.
yahudi inanışında et ve süt birlikte tüketilmez. tüketilmediği gibi, birlikte de pişirilmesi de yasaklanmıştır; nedeni de et, nihai ölümü, bir sonu temsil ederken, süt doğumu hayatın başlangıcını temsil eder. diğer yandan süt, bir annenin bebeğini yaşama bağlayan en temel besindir ve maneviyatı simgeler. (bu konu torah'ta da işlenmiştir.)
bu zıtlık, kabbalah'ta da geçer. et, gevurah'ı (yargının ilahi gücünü), süt ise chesed'i (iyiliğin ilahi gücünü) simgeler. (zaten, hayat ağacı anlamına gelen `sephirot'ta da bu iki özellik karşı karşıya yer alır, tıpkı hod ve netzach gibi.)
dahası, eğer bir et ürünü tüketildiyse, bir süt ürünü tüketmek için altı saat kadar beklenilmelidir, nedeni de etin sindirilmesinin altı saati bulmasıdır. ancak et, süt ürünlerinden sonra yenebilir, ancak bir şartla; sütten sonra et yemeden önce katı bir yemek yenmeli ve ağız mutlak şekilde çalkalanmalıdır.
kosher (koşer) sadece et ve süt ile ilgili değildir. kırmızı/beyaz et ile, balık eti de aynı anda tüketilmez. hindi, ördek, tavuk ve kaz gibi kümes hayvanları tüketilebilir.
tüm et ürünleri, shechita adı verilen jilet keskinliğinde bir bıçak yöntemiyle kesilmelidir, amacı da hayvanın en az acı çekmesini sağlamaktır. bu işlemden sonra, hayvan bedika denen bir incelemeye tabi tutulur, eğer şüpheli bir durum gözlenirse, non-kosher yani kosher değildir olarak adlandırılır ve tüketilmez.
bir başka konuda nikkur işlemidir. nikkur; hayvandaki yasaklanmış yağların (chelev) ve siyatik bölgesindeki sınırın (gid hanaseh) çıkarılmasıdır. siyatik sınırının çıkarılması çok önemlidir, çünkü, bu sınır hz.yakub'un (jacob) penuel isimli melekle güreşirken yaralandığı bölgedir.
ayrıca, etin sofraya gelmeden önce tüm kanının boşaltılması ve akabinde tuzlanması gerekir, buna da melicha adı verilir. bu nedenle bir çok kosher kasabında, etler kosher tüketimine hazır hale getirilir. (karaciğer kanla dolu olduğu için, karaciğerdeki kan çıplak ateşte, el yordamıyla kurutulur.) etteki kanın tüketilmesi kesin bir şekilde yasaktır.
yumurta tüketimi de bu kan konusundan nasibini almıştır. eğer yumurtada kan veya kan benekleri varsa tüketilmez. o nedenle koxher dükkanlarında kahverengi yumurtalardan ziyade beyaz yumurtalar satılır. nedeni de, beyaz yumurtalarda bu benekler daha kolay tespit edilir ve daha dükkana ulaşmadan refüze edilmiş olur.
bir balığın kosher olması için ise, yüzgeçleri ve kolayca temizlenebilen pulları olmalıdır. tüm kabuklular, yılan balığı ve türevleri, köpek balığı, kaya balığı ve kedi balığı da kosher değildir. kosher balıkçılarında en çok rastlayacağınız balık türü somondur. yahudiler aşırı derecede somon (lox) tüketir, hatta bagel ekmeğine krem peynir ve somon, geleneksel yiyeceklerinden biridir.
peynir demişken, tüm peynirler bir haham (rabbi) tarafından onaylanmalıdır. bu onay için gereken en temel şey, peynir mayasının bir hayvandan olması şartıdır. (genellikle buzağının midesinden elde edilir.)
şarap ve türevleri ise yine sadece hahamlar tarafından onaylanmalıdır. batı'da şaraba renk vermesi için, boğa kanı veya mersin balığından üretilen bir renklendirici kullanılır, rabinik onayı bunun için önemlidir.
bisküvi, ekmek ve pasta çeşitleri de, kosher'e uygun margarinler ve malzemeler ile yapılmalıdır.
koşer mutfaklarda, et ve kümes hayvanları için ayrı, süt ürünleri için ayrı tencere - tavalar kullanılır.