cali karteli, 1970 - 1980'li yıllarda en parlak dönemini yaşasa da, esas olarak 1990'ların başlarında dünya çapında korku salmıştı ve tanınmıştı. kolombiya'nın batısında, cali şehrinde kurulan bu kartel, uyuşturucu ticaretinin devlerinden biri haline gelmişti.

1970’lerde pablo escobar’ın medellín karteli’ne rakip olarak kuruldu. cali, medellín kartelin'e göre daha az gürültülü, daha sakin ve daha disiplinli bir örgüt olarak faaliyet gösterdi. karteldeki isimler, yani gilberto ve miguel rodríguez orejuela, daha stratejik ve düşük profilli hareket etmeyi tercih ettiler. cali’nin asıl farkı, operasyonlarını daha çok gizlilik içinde yapmaları ve daha az şiddet kullanmalarıydı. escobar, medellín karteli’ni dünyanın en büyük uyuşturucu imparatorluğuna dönüştürürken, cali karteli genellikle işin finansal ve lojistik yönlerini ele aldı. o dönemde cali, dünyanın en büyük kokain üreticisi ve dağıtıcısıydı.

başlangıçta pablo escobar ile araları gayet iyiydi. birlikte çalışan ve hatta bazı zamanlarda aynı bölgelerde iş yapan bu karteller, kolombiya'daki uyuşturucu ticaretinin büyük bir kısmını kontrol ediyorlardı. ama bu işbirliği, zamanla birbirlerine olan hırslarından dolayı sıkıntıya girmeye başladı. ilk başlarda escobar ile cali kartelinin liderleri arasında bir işbirliği vardı. ancak, escobar’ın giderek daha fazla egemenlik kurma isteği, cali’nin liderlerini rahatsız etmeye başladı. escobar, kolombiya’daki siyasetle de daha fazla iç içe girmeye başlamıştı. yüksek rütbeli polis memurları, politikacılar ve askeri yetkililerle olan bağları, cali liderlerinin kontrolünde olmayan bir hale gelmişti. escobar’ın şiddet ve korku taktikleri, cali karteli’nin stratejileriyle uyumsuzdu.

escobar’ın sonradan uygulamaya başladığı meşhur "plomo o plata" (kurşun ya da para) yöntemi, cali'nin daha temkinli ve planlı ilerlemeyi tercih eden yapısına ters düşüyordu. escobar’ın kolombiya’daki şiddet olaylarına sürekli olarak dahil olması, cali’yi işin içinden çekilmeye itti. 1980’lerin sonunda, iki kartel arasındaki bağlar tamamen koptu ve her iki taraf da birbirini düşman olarak görmeye başladı. cali karteli, sadece kolombiya'ya değil, tüm dünyaya büyük zararlar vermiştir. uyuşturucu kaçakçılığı, yalnızca ekonomik zararlara yol açmakla kalmamış, aynı zamanda toplum yapısını da bozmuştu. cali ve medellín kartelleri, kolombiya'nın sosyal yapısını ve devletin kontrolünü alt üst etti. uyuşturucunun dünya çapında yayılması, kolombiya’yı bir savaş alanına çevirdi.

yüksek sayıda öldürme, rüşvet ve yozlaşmış devlet yetkilileri sayesinde cali karteli, kolombiya’nın her köşesinde etkisini hissettirdi. her ne kadar cali, escobar’ın işlediği vahşetlerden kaçınmaya çalışsa da, sonuçta onlar da kolombiya’nın büyük bir uyuşturucu savaşına sürüklenmesine neden olmuştu. cali karteli’nin çöküşü, büyük ölçüde amerika’nın baskıları ve kolombiya hükümetinin daha organize hale gelmesiyle başladı. 1993 yılına gelindiğinde, escobar'ın ölümünün ardından medellín karteli zayıflamış ve cali karteli üyeleri gözaltına alınmaya başlanmıştı. cali’nin liderleri gilberto ve miguel rodríguez orejuela takvimler 1995’i gösterirken tutuklandı ve cezalarını çekmek üzere abd'ye iade edildiler. cali karteli’nin çöküşü, kolombiya’da uyuşturucu ticaretinin en karanlık döneminin sonunu işaret etti, en azından bir süre!

cali karteli’nin gücünü kaybetmesiyle birlikte, yeni karteller ortaya çıktı. ancak hiçbiri, cali’nin ve medellín’in hükmettiği kadar güçlü olamadı. kolombiya, yavaş yavaş uyuşturucu savaşından çıkmaya başladı, ancak kalıcı etkiler uzun yıllar sürdü.