Karanlıkta Uyanmanın İnsan Psikolojisine Etkileri
homo sapiens, diürnal bir türdür. insan, gün ışığı ile harekete geçer ve karanlıkta uyur. türümüz evrimin bir şahikası. bilinç, biliş, işlevsel motor fonksiyonlar, duygulanım, bağlanma; milyonlarca yıllık evrimin bir sonucu olarak gelişmiş hediyeler. uyanıklık ve uyku döngüsü de bu evrimin önemli -hatta bugüne kadar düşünüldüğünden çok daha önemli- bir parçası.
'gün ışığı bizi uyandırıyor, peki nasıl' sorusuna önemli bir yanıt 2000'lerin başında geldi. retinal ganglion hücrelerinden bir kısmının bizim sirkadyen saatimizin ayarlayıcısı olan suprakiazmatik çekirdeğimize uzandığı ve ışığı algılayışının bizim uyanmamızı tetiklediği öğrenildi. ayrıca birkaç yıl önce, bu hücrelerde bol miktarda bulunan melanopsin'in hafıza üzerine etkili olduğu üzerine çalışmalar yapıldı.
az önce bahsettiğim suprakiazmatik çekirdek, içsel döngümüzü ayarlar ve uyanma yanıtlarını başlatır. bu yanıtlardan biri olan kortizol uyanma yanıtı, kortizol salınımının pik yaparak zihin ve beden üzerinde uyandırıcı ve harekete geçirici bir etki yapmasıdır. bu yanıtın günışığı maruziyetinde daha güçlü olduğu, karanlıkta uyanma durumunda ise zayıfladığı bulunmuş.
ayrıca gün ışığı ile uyanmanın beynimizin korku ve kaygı merkezi olan amigdala üzerine de etkileri mevcut. ne kadar parlak bir günışığı ile uyanırsak, gün içinde kaygı düzeylerimizin o kadar az olduğuna dair çalışmalar var.
bütün bu bilimsel sonuçları şunun için yazdım, saatin günışığına göre ayarlanması insanın zihinsel ve bedensel sağlığı için çok ciddi bir önem teşkil ediyor. elektrik tasarrufu gibi basit ve yüzeysel bir konu için, binlerce yıllık evrim sonucu gelişmiş olan sirkadyen ritmi olumsuz etkileyecek bir hamle yapılması hiç akla yatkın gelmiyor bana. karanlıkta uyanmanın ne kadar kötü hissettirdiğini hepimiz biliyoruz ve bahsettiğim üzere bu kötü hissetme hali aslında bedenimizin ve zihnimizin bize verdiği bir sinyal, böyle olmamalı demesinin bir yolu. karanlıkta uyanan çocuklar okulda derslerine konsantre olamıyor, insanlar işlerinde verimli olamıyor, ve gere çocuklar gerek yetişkinler bedensel ve ruhsal olarak olumsuz etkileniyor. yapılmış deneylerde sirkadyen ritmi bozulan farelerin hafıza sorunları yaşadığı ve yaşam süresinin kısaldığı görülmüş.
özetle; bu iş, elektrik tasarrufuna indirgenemeyecek bir önem teşkil ediyor.