BİLİM 29 Temmuz 2021
41,4b OKUNMA     604 PAYLAŞIM

Kadınlar Menopoza Girerken Erkekler Neden Ömür Boyu Sperm Üretirler?

Neden kadınlar üremede kullanılacak yumurtaları erken evrede üretir ve saklar, sonrasında onlara ilave yapamaz ama erkekler üremede kullanacakları hücreleri sürekli üretip durur? Basitçe açıklamaya çalışalım.

kadınlar belli sayıda yumurtaya sahiptirler. ergenlik sonrasında her döngüde bu yumurtalardan biri ya da nadir durumlarda birkaçı kullanılır. sonrasında gün gelir, var olan tüm işlevsel yumurtalar biter ve kadın menopoza girer. erkekler ise hayat boyu sperm üretip dururlar. peki ama neden? neden kadınlar üremede kullanılacak yumurtaları erken evrede üretir ve saklar, sonrasında onlara ilave yapamaz ama erkekler üremede kullanacakları hücreleri sürekli üretip durur?

doğanın kadınlara yaptığı bu haksızlığın nedeni, mitokondri adını verdiğimiz hücrelerimizin enerji santrali olarak çalışan organelimizde saklı. yediğimiz tüm yiyeceklerden elde ettiğimiz enerji, mitokondride besin maddelerinin oksijenle bir tür yakma işlemi yapılması ile elde edilir. mitokondrinin rolü hücre ve canlılık için önemlidir, sadece enerji üretimi de değil. birçok detoksifikasyon işlemlerinde de çok önemlidir. ve hücredeki diğer tüm organellerden farklı olarak kendine ait özel dna'sı vardır. hücre bölünürken hücre çekirdeğinde saklı duran tüm genetik yapı kendini kopyalarken mitokondrinin içindeki dna da kendini kopyalar. ikisi birbirinden tamamen bağımsız. hücre çekirdeğindeki kopyalama işleminde olası hataları ortadan kaldıracak düzeltme mekanizmaları çok gelişmiştir. ayrıca hücre dna'sı mitokondri dna'sından yüz binlerce kat büyüktür. bu kocaman dna'da bol miktarda sessiz bölge olarak ifade edilen ve fenotipte anlamlı bir değişiklik oluşturmayan yerler de vardır. mitokondri hem küçük hem dna'sında sessiz bölge çok az, hem de dna onarım mekanizmaları hücre çekirdeğinde olduğundan çok daha az gelişmiştir. tüm bu sebepler bir araya gelince mitokondri dna'sı mutasyonlara çok açık hale gelmiş olur.

mitokondri dna'sını ''can'' kelimesi olarak düşünelim. c harfi gider yerine başka harf gelirse
kan olur, tan, yan, han, çan, fan, lan, şan, van, vs. hepsi farklı anlamda farklı kelime. yani mutasyon. bir de çekirdekteki uzun kocaman dna'mıza bakalım. onu da ''çekoslavakyalılaştıramadıklarımıztan mısınız?'' kelimesine benzetelim. bu kelimeden bir harf gitse pek bir şey olmaz. zaten olmadı. mızdan mısınız yerine mız t an yazdım. ama normal okudunuz. mutasyon etkili olmadı. üstelik olsaydı bile olan sadece olan sadece mutasyona maruz kalan hücreye olurdu. ve o hücre ölürdü. ama yumurtada hasar varsa o yumurtadan oluşacak tüm hücreler hasarlı olur. yumurta hücresinin ve hücredeki mitokondriyal dna'nın hassaslığında artık hemfikiriz.

bu hassasiyet yüzden kadınların yumurtayı oluşturacak germ hücreleri canlılığın çok erken evrelerinde oluşur. henüz çok sayıda hücre bölünmesi olmamışken. bu erken hayat döneminde oluşan bu hücreler oldukları hali ile bekler. ta ki ergenlik sonrasında mens döngüsünde kullanılıp potansiyel yeni bir canlı üretilmesi için olgunlaşana kadar. o gün geldiğinde hücre çekirdeğindeki dna kendini kopyalar. mayöz bölünme olduğu için 46 kromozomlu yapı ikiye bölünür. 23 artı x kromozomu ve mitokondri içindeki mitokondriyal dna ile erkek sperminden gelen 23 kromozom ve bir tane x ya da y kromozomu bir araya gelip 46 xx dişi 46 xy erkek birey meydana getirir. 

peki mitokondriyal dna'ya ne oldu? anne ve babanın ki birleşti mi? hayır. yeni canlı da baba mitolojisi atrofiye olur. yani ölür. yeni canlıda sadece anneden gelen mitokondri ve mitokondriyal dna vardır. işte bu yüzden erkek bireyde, erkek üreme hücresinin çok fazla bölünmeye girmesi önemli değildir. çünkü onun hasar görmesi olası mitokondriyal dna'sı zaten kullanılmıyor. erkek her sevişmede ve mastürbasyonda biraz sperm kaybeder. sonra yerine yenisini üretir. üreme hücreleri tekrar ve tekrar ve tekrar bölünür. ama kadınlarınki böyle olmaz. bir kere üretilir ve saklanır. çünkü her bölünme bir mutasyon riskidir.

kadınlar neden menopoza giriyor? senin mutant olmaman için. kadınların yumurtaları el yazması orijinal belge, erkeklerin spermi fotokopi.