Joker: İkili Delilik Filminden Tam Olarak Ne Beklemelisiniz?
joker folie a deux... 2019'da tüm dünyada fırtınalar koparan joker'in, 2024'ün ekim ayında vizyona girecek olan devam filmi. yazının başında, 2019'daki joker'in sinemaya bıraktığı etkiden bahsedelim.
sinema adına oldukça kaliteli filmleri seyretme imkanı bulduğumuz, pandemiden önceki son yıl olan 2019'da, dünya prömiyerini venedik film festivali'nde yapan serinin ilk filmi, magazin deyişiyle ifade edersek, tam anlamıyla ortalığı karıştırmıştı. dünyanın kalanının o yılın yine ekim ayında deneyimlediği film, izleyicilerin suratına tokat atan ve oldukça güçlü söylemi bulunan, bir tür suç dramasıydı.
seyirci joker'i deneyimlemeden önce elbette akıllarda kalan, 2008 tarihli nolan başyapıtı the dark knight'teki heath ledger'in muhteşem joker yorumuydu. ancak todd phillips'in yönetmen koltuğuna oturduğu yeni joker, aslında dc evrenindeki aynı kişi olsa da, karakter özellikleri, adına yazılan senaryo ve yorumuyla seyirciye bambaşka bir deneyim imkanı sunmuştu.
joaquin phoenix'in hayat verdiği bu yeni joker, kara şövalye'deki jokerden tamamen ayrışan, bambaşka özelliklere sahip bir profildi. yeni joker, proaktif değil, reaktif bir bireydi. yani gerçek adıyla arthur fleck'in yaşadığı olaylar, o'nun psikopatlığından kaynaklanmıyor, fleck'in trajik ailevi problemleri, sosyal çevresinde hor görülüp, aşağılanması ve toplumdaki kendi gibi insanlara yapılan psikolojik ve fiziksel şiddet, joker'in sebep değil, aslında sonuç olduğunu izleyiciye gösteriyordu.
işte jokerin yeni yorumunun özeti buydu. arthur fleck, tüm insanlığa şöyle seslenmişti; "beni siz joker yaptınız." fleck'in, sokaklara hakim olan anarşizmin vücut bulmuş haliyle ve joker kimliğiyle yeniden doğması, hayatta her şeyini kaybeden ve yaşamının trajediden ibaret olduğuna ikna olan bireyin, kendini anti kahraman olarak konumlandırıp, çok kötü bir biçimde kendini gerçekleştirmesini ve bu çirkin statüye sahip olmasını konu ediniyordu.
karakterin bu aşırı derecede didaktik söylemi ve seyirciyle kurduğu yüksek empati seviyesi, filmi eleştirmenler bazında muazzam biçimde böldü. filmi izleyen çoğunluğu abd orijin eleştirmenlerin, ortalama değerleme puanı 5.9/10 oldu (metacritic). bu açık olarak şunun kanıtıydı; böylesi büyük fırtına koparmış ve dünyayı sallamış bir film, eleştirmenler tarafından onaylanmamıştı. filmi yerden yere vuran o kadar çok yazı yayınlandı ki, son yıllarda birbirine 180 derece zıt olup, bu kadar üst seviye derinlikli analizin çarpışması, çok az filme nasip olmuştu.
işte joker'in 5 sene önce yarattığı bu devasa etkileşim, izleyici olarak nezdimde daima çok önemli bir film olduğunun apaçık kanıtıdır. çünkü joker sinemayla ilgili herkesin bir şekilde radarına girmeyi başardı ve filmi sevip, sevmemesinden bağımsız olarak, milyonlarca insanın filme dair düşüncelerini açıklama ihtiyacı hissetmesine sebep oldu. sinemaya böylesi kuvvetli bir imza atmayı başarabilmiş filmlerin ve yarattığı dev etkileşimin pek tabii ki hastasıyız. peki neden? cevap çok basit; "çünkü biz buna bağımlı hale getirildik." bu kısım çok uzun ve yoğun irdelemeler gerektiriyor. başka bir yazıda konunun bu kısmına da değinmek üzere, şimdi es verelim ve ikinci filmde bizi neler bekliyor? ona odaklanalım:
joker folie a deux orijinal ismiyle vizyona girecek olan, serinin devam filmiyle ilgili yazmadan önce, yazının burasında seyirciye müjde vermek isterim
bu film, asla ama asla bir tatlı su yılanı olmayacak. bunun yanı sıra sincap ya da tavşan da olmayacak. 4 ekim'de salonları dolduracak filmi tanımlamam için, anakonda, komodo ejderi ya da mavi balina terimlerini kullanmak zorundayım. dostlar bu film çok büyük bir sinemayı vaat ediyor. bundan kastım, joker 2'nin mutlak surette bir başyapıt olacağı falan değil, yanlış anlaşılma olmasın. joker, 2024'ün kumar masasındaki en tecrübeli poker oyuncusu ve en zengini. bu sene vizyona girecek hiçbir film, bu boyutta bir etkileşim yaratmayacak. dolayısı ile senenin "ormanlar kralı aslan" ı işte bu film. geçtiğimiz sene nasıl barbenheimer fenomeni ortalığı salladıysa, bu senenin yıldızı da jokerdir. 2024 kısaca, joker folie a deux ve diğer filmlerin yılıdır.
buradan anlayacağınız üzere senenin en çok konuşulup, tartışılacak filmiyle karşı karşıyayız. dünyanın en ünlü üniversitelerinde ders veren akademik personelleri, en çok ne mutlu eder biliyor musunuz? ben söyleyeyim; yayınladığı kitabın ya da makalenin olağanüstü sayıda atıf alması/ referans gösterilmesi. bunun içine aynı yayının olumsuz eleştirileri de dahildir. yani esas başarı nedir? salt başarı, ortaya bir eser çıkarıp, uzun süre tartışılmaktır. siz dünyayı eserinizle konuşturup, konuyla ilgili/ilgisiz herkesi bir şekilde kendi çekim alanınıza katabiliyorsanız, başka bir şey yapmanıza gerek yoktur.
şimdi filmden ilk yayınlanan teaser'ı izleyelim: joker'in acı kahkahası
2020'de joaquin phoenix en iyi erkek oyuncu dalında oscar heykelciğine kavuştuğundan beri, aklımdan bir türlü çıkmayan şu sinir bozucu kahkaha. açıkçası bunu her duyduğumda, içim kıyılıyor. kahkahalarla gülerken, aslında acı çeken bir adam. korkunç bir lanet. en eski yorumlarından bu yana jokerin kahkahası meşhurdur ancak bu kesinlikle en rahatsızlık vereni. arkham akıl hastanesinde olduğuna şahit olduğumuz arthur'un dramını, yine mükemmel yansıtacağına emin olduğum phoenix'in, ödüllere boğulacağı belli.
bu aşamada vizyona girmesine 6 ay kala yayınlanan ilk fragmana göz atalım: joker folie a deux fragman
fragmanı izlerken gözüme ilk çarpan etkiyi söyleyeyim; phoenix ve gaga'nın inanılmaz parlayan kimyası. açıkçası ben filmden yayınlanan karelerde tam olarak algılayamadığım bu güzel kimyaya, ilk fragmanı izledikten sonra emin oldum. ikilinin uyumu göz doldurucu görünüyor. hatırlarsanız phoenix 2005 yılında abd'li gitarist johnny cash'e, rol aldığı biyografi filmi walk the line'da hayat vermişti. yani phoenix için de sinemada müziğin ön plana alınması, aslında bir ilk değil.
bununla beraber lady gaga'nın müzik kariyeri hali hazırda 20. yılını doldurmak üzere. gaga'nın 2018'de bradley cooper'la beraber oynadığı yeniden çevrim a star is born oldukça başarılı bir filmdi. ayrıca lady gaga'nın american horror story nin en unutulmaz karakteri olan "kontes" e imza attığını unutmayalım. sertifikalı bir astrolog olarak belirtmeden geçmeyeyim; hem phoenix hem de gaga "savaş tanrısı mars" ın etkisi altındaki çocukları. içinde stilize şiddet ve ruh hastalığı dolu, sapkınlıkları ve marjinal bir aşk hikayesini de kapsayan joker gibi bir manyaklığa, her kim bu iki karakterin dahil olmasına vesile olduysa, bana da bu cast direktörünü alkışlamak düşer. bu muazzam seçiminiz için binlerce tebrik!
joker folie a deux, ilk filmin sağladığı krediyle birlikte, oldukça büyük bir risk alan yapım
bir kere filmin bütçesinin, ilkinin 4 katından fazla olduğunu belirtelim. türkiye'de bile 1 milyon seyirci barajını aşmayı başaran ilk film, çok yüksek olmayan bütçesine kıyasla olağanüstü bir başarı sağlayarak, 1 milyar usd barajını geçmişti. devam filminin oransal olarak böyle bir başarı yakalaması söz konusu değil. ancak 3. filmin gelmesi için de bu filmin zarar etmemesini, yapım şirketi şart koşmuş olabilir. bütçenin dışında alınan ikinci önemli risk ise, lady gaga'nın filme dahil olması. dünya çapında seveni çok olsa da, hiç de azımsanmayacak oranda bir hater (nefret eden) kitlesi olan sanatçının, en düşük profilli seyirciden tutun, en yüksek eleştirmen seviyesine kadar ulaşan azılı bir nefret kitlesi olması, filmin tuttuğu ikinci keskin bıçak oluyor.
bununla bitti mi, tabii ki hayır: üçüncü ve son büyük risk, filmin tipik bir müzikal olmasa da, dümdüz bir müzikal sıkıcılığında olacağı beklentisi. ilk filmi çok seven yarattığı dramasıyla büyülenen seyircinin kafasında, filmin bu özelliği, derin soru işaretleri yaratıyor. işte joker 2'de, en net biçimde alınan büyük riskler bunlar.
filmin aldığı bu büyük riskleri her gördüğümde, filme olan ilgim artıyor çünkü korkusuzca alınan bu kararlar ve filmin kendisine has bir yol açma gayretinde olması, beni daha filmi izlemeden memnun eden bir gelişme. çünkü arthur'un ilk filminde görüp sevdiğimiz ve joker olma anlarına tanık olduğumuz ilk filmin üzerine yeni şeyler söylenmesi de gerekiyor. yenilik yoksa heyecan da yok demektir. ben arthur'un dümdüz hayatını, bir tv dizisi izliyor gibi tecrübe etmeyi tercih etmezdim. böylesi büyük vaatleri olan filmin, mutlaka izleyicisini şaşırtması da gerekiyor. yeni film bu konuda hepimize, farklı olacağının sinyallerini -fazlasıyla- veriyor.
yazının sonuna yaklaşırken filmin nasıl bir etki bırakacağına dair tahminlerimi özetlemem gerekirse
joker folie a deux, özellikle ilk filme çok bağlı olan ve o filmi bir başyapıt olarak gören kitle tarafından, muhtemelen daha az sevilen bir film olacaktır. hatta daha az sevilen ifadesi, bir çokları için yerini, "film epey kötü olmuş" ifadesine de bırakabilir. filmin eleştirmen değerlendirmeleri ise, kanımca ilk filme oranla daha pozitif olacaktır. yani bu film genel olarak eleştirmenleri, ilk filme göre daha fazla memnun edecek, seyirciyi ise çok daha fazla bölecek ve hem yönetmenin, hem de yapımcıların aslında yapmayı arzu ettiği gibi, seyirciler arasında büyük tartışma çıkaracak bir formüle sahip gibi görünüyor. kısacası; filmi beğenip, beğenmeme olasılıklarından bağımsız olarak, hiçbir koşulda kayıtsız kalamayacağınız bir film geliyor, burası kesin. kendi adıma ise, eğer arthur fleck ve harley quinn'in karanlık taraflarını layığıyla görebilirsem ve film çok fazla renkli ve aşırı duygusal bir iş olmazsa, sevebileceğim bir film olabilir diye düşünüyorum. tersi olursa, ne yazık ki ben de ister istemez filmi sevmeyenlerin safında yerimi alacağım demektir.
işte bu 2024'ün en önemli ve potansiyeli en yüksek sinema olayıyla ilgili, vizyona girmesine az bir süre kala düşüncelerim bunlardı. ekim ayında phoenix ve gaga'yı imax perdesinde izleyip, büyülenmek dileğiyle.