amvas veba salgını, islam tarihinde karşılaşılan ilk veba salgınıdır. 638 - 639 yılları arasında binlerce insanın ölümüne sebep olan salgın, ismini de kudüs şehrine bağlı amvas köyünden almıştır. hz. ömer döneminde ortaya çıkan bu vebanın ilk görüldüğü yer olarak kabul edilir amvas.

dönemin güçlü yöneticileri ve komutanları da bu veba sonucunda ölmüş ve islâm tarihine büyük etkileri olmuştur. örneğin; yezid b. ebu süfyan'ın bu veba sebebiyle ölmesinin ardından muaviye'nin önü açılmıştır. yine suriye orduları başkomutanı ebu ubeyde de bu salgın sebebiyle hayatını kaybetmiştir.

amvas'ta başlayan bu salgın çok kısa bir sürede tüm şam vilayetine yayılmıştır

hz. ömer, salgınla nasıl mücadele edileceği konusunda heyetleri toplamış ve nihayetinde resûlullah'ın, "bir yerde salgın varsa oraya gitmeyiniz; eğer orada salgına yakalandıysanız da oradan ayrılmayınız!" hadis-i şerifine uymak hususunda karar alınmıştır. islam tarihindeki ilk örnek karantina uygulaması budur diyebiliriz.

islâmiyet öncesinde araplar, karşılaştıkları salgınlarda ticaretlerine ve seyahatlerine devam etmekteydiler salgın bölgelerinde çünkü vebanın bulaşıcı olduğuna inanmamakta idiler.

hz. ömer, veba kaynaklı ölümler başlamadan önce şam'a gitmek için hazırlık halinde iken salgın başlayınca bundan vazgeçmiştir. çünkü halifenin oraya gittiğini duyan ahâlînin de çevre şehirlerden oraya geleceği öngörülmüş ve salgının daha da yayılabileceği tahmin edilmiştir. zira salgın duraklar duraklamaz hz. ömer şam'a gitmiş; salgının verdiği zararların telafisi için neler yapılması gerektiğini bölgenin yöneticileriyle görüşmüştür.

hz. ömer'in ve ulemânın - sahabenin genelinin ortak görüşüne rağmen bazı kesimler yine de vebadan kaçmayı allah'a karşı gelmek olarak yorumlamış ve halifenin yanlış yaptığını dillendirmişlerdir. bu tartışma daha sonra asırlarca sürecek ve maalesef arapların eski gelenekleri peygamber efendimizin sünnetinden daha ağır basacaktır.

tarihte daha sonra meydana gelen çoğu salgında araplar yine eskisi gibi davranıp salgınların daha da yayılmasına sebep olacaklardır. tâ ki osmanlı imparatorluğu bölgeye hâkim olana dek.
osmanlı ulemâsı bölgedeki salgınlarda tekrar karantina uygulamalarını başlatacaktır.

amvas vebasını bitirmek için yapılanlardan bazıları şunlardır

ebu ubeyde'nin salgın sebebiyle vefat etmesi sonrası yerine geçen kumandan, bölgeye asker sevkiyatını durdurmuş ve salgının insandan insana geçtiğini söylemiştir. bu komutan amr b. el-as'tır.

bölgedeki insanlardan hâlâ salgına yakalanmamış olanların dağlara çıkıp salgın bitene kadar dağlarda birbirlerinden uzakta yaşamaları emredilmiştir.

cuma namazları da dahil olmak üzere vakit namazlarının toplu hâlde kılınması durdurulmuştur ki bu sebeple hz. ömer'in ne kadar fazla eleştirildiği bilinmektedir.

bölgeye dışarıdan birilerinin girmesi yasaklanmış, yine bölgedekilerin de buradan uzaklaşmaları engellenmiştir.

vebanın çıkış sebebi olarak amvas köprüsü civarında rumlarla yapılan savaş görüldüğünden gayr-i müslimlerle her türlü etkileşim salgın bölgesinde yasak edilmiştir.

hz. ömer salgından sonra bizzat şam'a gitmiş; dul ve yetimlere maaş bağlanmasını emredip miras paylaşımları tamamen yapılana dek bölgede kalmıştır kadınların haklarını alabilmeleri için.

bu salgında 25 bin civarı insan vefat etmiştir.

kaynak, kaynak 2

İkinci Mahmut'un Salgınlara Karşı Verdiği, Adını Kafire Çıkaran Mücadelesi