Instagram Nasıl Oldu da Böylesine Muazzam Bir Başarı Yakaladı?
bu entry'de neden insanların günde 50 tane story attığını, kendi gerçeklik ve değer algılarını nasıl değiştirdiğini, insanların yüzeyselleşme eğilimini, instagram ve onun gibi sosyal medya araçlarının hayatımıza ve psikolojimize olan etkilerini, bilimsel ve freudyen biçimde inceleyeceğiz.
instagram bir pazar, aynı amazon ve ebay gibi. yani instagram bir aracı. kendi ürettiği içeriği sunmuyor, kullanıcılarının ürettiği içeriği sunuyor. "if you are not paying for the product you are the product" (ürüne para ödemiyorsan ürün sensindir) lafı instagram'ı güzel özetliyor. peki ürün biz isek burda instagram'ın pek bir suçu yok. instagram bir dünya yaratmış ve onun içinde kendimizi kaybedenler bizleriz...
peki instagram neden bu kadar başarılı oldu?
bunu bir çok cevabı olsa da en önemlisi sadeliktir. instagram çok basit bir uygulama yazılım olarak. yakın bir geçmişe kadar fotoğrafları büyütemiyordunuz bile. apple'ın başarısının sebebi de sade ve güzel görünmesidir. steve jobs da aynı şekilde insanların, içerikten çok görsellikle ilgilendiklerini çok önceden keşfetmiş...
instagram app store düşmesinden 30 gün sonra 1 milyon kullanıcıya ulaştı ki o zaman için inanılmaz bir sayı bu. ondan sonra facebook bu potansiyeli fark edip instagtam'ı nisan 2012'de 1 milyar dolara satın aldı, şu an instagram'ın değeri 100 milyar dolar! google trend'e bakarsanız eğer, instagram o tarihten sonra popülaritesini artırıyor ve neredeyse hiç düşüş yaşamamış. aynı şekilde de facebook instagram'ı aldıktan sonra ciddi bir düşüş yaşamış. görüldüğü gibi facebook kullanıcısı instagram'a kaymış. yani çok iyi olan bu fikir, facebook'un portföyüyle birleşince uçtu.
google trends instagram
google trends facebook
peki bu fikir neden bu kadar tuttu? instagram bir market demiştik, görsel bir market. neredeyse sadece görsellik var. insan beyni de görselliğe çok hassastır. bir çok kişi görsel olarak daha iyi öğrenir, hepimizin görsel hafızası daha iyidir. instagram görsellerle donatılmış bir insan pazarı yani. kendisi bu kadar popüler olunca kullanıcıları da popüler olmaya başladı. ama bu beraberinde bir sorun getirdi, bu değer gerçek mi?
dünyadaki trendler sürekli değişir. hiçbir şey yoktur ki değeri sürekli olarak artsın. radyoyu düşünün radyo zamanında en popüler iletişim aracıydı. sonra sinema onun yerini aldı, sonra televizyon, televizyondan sonra youtube şimdi de instagram. eski türk sineması oyuncularını hatırlayan var mı? yok. işte belli bir zaman sonra instagram kullanıcıları da aynı duruma düşecek. lale çılgınlığı kadar olmasa da instagram'ın şu an için ekonomik bir balon oldugunu düşünüyorum. instagram'ın bu başarısı kullanıcılarına olumsuz yansıyor bizi ilgilendiren konu aslında bu.
instagram'ın algoritması nasıl çalışıyor?
instagram bir kaç yıl önceye kadar içerikleri kronolojik bir sıralama ile sunuyordu. ama bu instagram'ın pek işine gelmiyordu çünkü hem popüler paylaşımlar gözden kaçıyordu ki bu instagram için daha az etkileşim demek. hem de insanlar gerçekten bir çok gönderiyi kaçırıyordu gözden. bunu fark eden instagram sıralamayı değiştirdi. artık popüler içerikleri daha çok gözünüze sokuyor. tabii bunu sizin feed'lerinize göre belirliyor. fakat tamamen bu baz alınmıyor. daha cok beğendiğiniz sayfaların içeriklerini gösterse de popüler olanı daha popüler yapma eğilimde çünkü instagram'da her şey etkileşim üzerine kurulu. insanlar hiç etkileşim almazsa kullanmayı bırakırlar. instagram'daki her etkileşimi bir alışveriş gibi düşünebilirsiniz. bu fenomen hesaplar instagram'ın amiral gemileri, en cok etkileşimi onlardan alıyorlar. 100 bin takipçisi olan biri 10 bin kişiyi aktif hale getiriyorsa 1000 takipçisi olan biri 100 kişiyi aktif hale getiriyor. ve fenomenler hesaplar, normal kullanıcılara göre daha özgün içerik üretiyor ve instagram'ı daha ilginç ve popüler yapıyor.
görsellik deyince aklımıza direkt kadın geliyor maalesef. ve bildiginiz gibi instagram'da kadınlar daha popüler, daha da aktif kullananlar kadınlar. kadın beğenilmesi gereken bir varlık. erkekler de kadınlara bakmayı seviyor. işte instagram bu iki kitleyi cok iyi bir araya getiriyor. tabii ki instagram sadece bundan ibaret degil, instagram'da terliğe deniz kabuğu yapıştıran kadın yüzbinlerce kez izlenebiliyor. ama onlar işin yan ürünleri.
kadın bir instagram fenomeni onlarca like ve mesaj alıyorken neden onu eleştiren sorgulayan biriyle konuşsun ki? instagram bir illüzyon yarattı. insanlar dışarda gördüğü ilginin çok daha fazlasını görmeye başladı. diyelim ki bir kişinin değeri 10 üzerinden 5 olsun, bu kişiye sosyal hayatta günde 1 kişi ilgi gösteriyor diyelim. ama instagram'da bu değer 8'e çıkıyor ve günde 10 kişi ilgi gösteriyor. ama bu ilgi suni bir ilgi. o ilgi gösteren 10 kişi aslında gerçekten ilgi göstermiyor. diyelim ki tanışmaya çalışan 10 erkek var bu kişiyle ama aslında o 10 kişi bu kişiyle gerçek bir ilişki kurmak istemez, farklı amaçları vardır. kadınlar bunun böyle oldugunun çok bilincinde değiller. sanıyorlar ki gerçekten o 10 kişi onlarla gerçekten tanışmak istiyor. sonra ne oluyor, değerini olduğundan çok fazla sanan kişi, gerçekle yüzleştiğinde hayal kırıklığına uğruyor. bitcoin örneğini de verebiliriz daha anlaşılır olması için. bitcoin çok kısa bir sürede 18 bin doları gördü ama şimdi 8 bin dolarlarda. 18 bin dolar balon değerdi çünkü. biraz marksist ve sıkıcı bir yaklaşım oldu farkındayım ama genel olarak durum bu.
kendi hayatlarından kesitler sunan kişilerin çoğu oldukça sıkıcı. baktığınızda neredeyse herkes instagram fenomenlerinin yaptıklarını taklit etmeye çalışıyor. e haliyle de birbirlerini taklit eden yığınlar oluşuyor. cuma gününden başlayan alkol alımı paylaşımları, pazar kahvaltıları, çocuk varsa çocuk, yoksa tanıdıkların cocukları, düğün, sünnet, tatil başlasın! uçunca ben, kaçınca ben gibi tek tip paylaşımlar. sanki herkese, sıkıcı türk dizilerinin bir bölümünü çekme imkanı verilmiş gibi... bu paylaşımların sıklığına ve şekline göre depresyon teşhisi bile koyuyorlar. sosyal medya depresyon ilişkisi
sherry turkle'e göre insanların cenazede bile telefonlarına bakmasının sebebi yalnız kalmaktan korkmaları. yalnızlık eski kabile hayatında ölüm demekti. çünkü insanlar yalnız hayatta kalamıyorlardı. şimdi öyle bir şey olmasa da bilinçaltımızdan gelen bu korku bizi instagram'a yöneltiyor.
freudyen bakış açısına gelecek olursak
instagram libidomuzu yansıttığımız bir platform. cinsel hayatımızda bir eksiklik olduğunda instagram veya çeşitli sosyal medya platformlarında bunu gideriyoruz. düzenli bir cinsel hayatı olan bir kadının günde 20 story atacağını, aktif olarak instagram'da saatler geçireceğini sanmıyorum. ayrıca evliler de ürediklerini göstermek için sürekli çocuklarının fotoğraflarını koyuyorlar. e bu da kısmi olarak aynı kapıya çıkıyor. hatta ülkeler bazından seks ve instagram kullanımı arasında ters bir korelasyon da görebilirsiniz eğer araştırırsanız. hatta narsizm ile bile cidde bir ilişkisi oldugu düşünülmekte. sürekli kendini paylaşan birinin narsist olması çok ilginç degil gerçi. narsizm ve sosyal medya
yüzeyselliğimizi anlatan bir rakun deneyi var
bildiğiniz gibi rakunlar birbirine benzeyen hayvanlardır. 6 aylıktan küçük ve büyük bebekler üzerinden rakun deneyi yapılıyor. ve sonucunda 6 aylıktan küçük bebeklerin farklı rakunları ayırt edebildikleri, 6 aylıktan büyük bebeklerin edemediklerini görüyorlar.
evet yüzeyselleşiyoruz. zaten bu gerekli de, yolda yürürken gördüğümüz bütün ayrıntıları beynimize kaydedemeyiz. bazı şeyleri görmezden gelmeliyiz ki yaşamımızı devam ettirelim, üreyelim ve mutlu olalım.
fakat bunu yaparken kendinimizi bu denli uyuşturmak zorunda değiliz. insan beyninin kapasitesi o kadar fazla ki, bu kapasiteden korktuğumuz için kendimize saçma sapan oyunlar, alkol, sigara, sosyal medya ve çeşitli ritüeller bulup uyuşturuyor ve sınırlıyoruz. ama bu böyle olmak zorunda değil...