homo sapiens'in (yani bizlerin) afrika'da ortaya çıktığını ve oradan dünyaya yayıldığını savunan hipotez.

şu an için bilim dünyasında en çok kabul gören hipotez durumunda.

daha öncesinde "çok merkezli evrim modeli" denilen, insanın farklı bölgelerde homo sapiens'e doğru bir evrim süreciyle ortaya çıktığını savunan bir hipotezle çekişme içerisindeydi, fakat "çok merkezli evrim modeli" artık pek kabul görmemekte.

bu videoda konuya kısaca değiniliyor.

2017 yılında insan evriminde yaşanan göz kamaştırıcı gelişmelerle birlikte hem genetik verilerle hem fosil verileriyle kuvvetli biçimde desteklenen hipotez. konuyla ilgili en ünlü yayın "alan templeton - out of africa again and again" olsa da o zamandan beri eldeki veriler öyle bir arttı ki artık insanın evrimsel sürecine ve göç yollarına dair çok şey biliyoruz.

tarihleme mevzusu şu an için karışık görünüyor.

çin'de bulunan 120 bin yıllık homo sapiens fosilleri afrika'dan çıkış tarihlerini değiştirmek gerektiğini gösterdi. ancak henüz başka bir şey bulunmadığından bilim insanları duruma hala ihtiyatlı yaklaşıyor.

insanın ortaya çıkış tarihi ise bu zamana kadar 200 bin yıl olarak bilinirken, bu yıl fas'ta bulunan 300 bin yıllık fosiller, tarihin geri çekilmesine sebep oldu.

geçtiğimiz yıllarda tamamlanan 1000 genom projesi ise yine afrika'dan çıkışı doğrulayan sonuçlar sundu. dünya çapında genetik çeşitliliğin en yüksek olduğu kıtanın afrika olduğu anlaşıldı. basitçe söylemek gerekirse, yüksek çeşitliliğin bulunduğu afrika'dan çıkan küçük bir topluluk dünyanın geri kalanına yayıldı. bu nedenle afrika'da yüksek çeşitlilik korunurken, dünyanın geri kalanında daha az çeşitlilik var.

afrika toplumlarının kendi tarihi ise başlı başına heyecan verici.

onu da kısaca şuradan dinleyebilirsiniz. (videonun ikinci kısmı)

afrika'dan çıkan modern insanın göç haritası şöyleymiş

İnsanın Afrika'dan çıktıktan sonra Homo Sapiens Sapiens ismiyle bir alt türe evrildiği şeklinde bir görüş de var.

günümüzde sürüp giden isim tartışmasında kaybetmekte olan görüşün taraftarlarınca savunulan isim homo sapiens sapiens. şöyle ki:

insanın doğu afrika'dan dünyaya yayıldığını bilmekteyiz. direkt atamız olan homo erectus'un da aynı bölgede evrimleştiği kabul edilen bir gerçektir. sorun bundan sonra başlıyor.

bir görüş homo erectus'un afrika'dan çıktıktan sonra dünyanın farklı köşelerinde benzer bir evrim geçirip farklı yörelerde farklı ırklar oluşturduğunu, sonuç olarak da homo sapiens arkaik, homo sapiens neanderthal ve homo sapiens sapiens'in çizgisel bir evrimle ortaya çıktığını iddia ederken bir diğer görüş homo erectus'un afrika'dan çıktıktan sonra gerçekten farklı ırklar (homo neanderthalensis, hobbit v.b.) oluşturduğunu kabul etmekle birlikte homo sapiens dediğimiz modern insanın bu yayılmadan sonra afrika'da dolaysız atası homo erectus'un "yayılma"sından sonra ("goliath" denilen sonradan soyu tükenen bir dev insan ırkı -yaklaşık iki metre boy, oha- ara evrim basamağı olmak üzere) evrimleşip afrika'dan çıktığını ve zamanla dünya üzerindeki diğer insan ırklarına üstün gelmek suretiyle tek ırk haline geldiğini ve adının da bu yüzden homo sapiens sapiens değil homo sapiens olduğunu iddia etmekte.

hem yeni bulunan fosil kalıntıları hem de genetik araştırmalarının paleoantropolojiye yaptığı katkılar günden güne ilk iddiayı daha da fazla çürütmüş ve atalarımızın tarihine gitgide daha fazla ve daha doğru bir biçimde yaklaşmamızı sağlamıştır.

sonuç olarak ucu bucağı olmayan bilim bize "çok bilen insan" değil sadece "bilen insan" olduğumuzu bir kez daha göstermekte gibidir.

(bkz: ne oldum değil ne olacağım demeli)