araştırmacılar 2024 yılında milano metrosunda 138 metro seferi üzerinde yarı-deneysel bir saha araştırması yürüttüler. hamile gibi görünen bir kadın denek, bir gözlemciyle birlikte trene bindi. aynı vagona başka bir kapıdan batman kostümü giymiş bir erkek görevli de bindi. batman’in bulunduğu durumda yolcuların koltuklarını hamile kadına verme oranı ciddi şekilde daha yüksekti (yaklaşık%70). bulgular, beklenmedik olayların bilinçli farkındalık olmasa bile prososyalliği artırabileceğini ve kamusal alanlarda nezaketi – iyi davranışı teşvik etmek için kullanılabileceğini göstermektedir.

prososyal davranış (başkalarına yardımcı olan davranışlarımız) toplumsal işleyiş ve bireysel iyilik üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. bu deney belirli çevresel tetikleyicilerin doğrudan prososyal davranışları teşvik edip edemeyeceğini incelemiştir. batman kostümü giymiş bir kişinin varlığı gibi beklenmedik olayların gerçek dünya ortamlarında “iyi“ davranışı önemli ölçüde artırabileceğine dair kanıt sunmaktadır.

bu deneyde batman, hamile kadına yaklaşık üç metre uzaktaki farklı bir kapıdan trene girer. hamile olduğu varsayılan kadınla batman arasında hiçbir etkileşim yoktur. etik nedenlerle, tam yüz maskesi çıkarılmıştır; yolcuları korkutmamak için üst yüzü kapatan maske kullanılmamıştır. maskeyi görülecek şekilde elinde tutmaktadır. kostüm, karakteristik pelerin, logo ve sivri başlık gibi belirgin özellikleri içerdiğinden kolayca tanınabilir durumdadır. ayrıca metronun en dolu saatlerinde yapılmıştır bu deney.

ilginçtir ki, deneysel koşulda yerinden kalkanlar arasında hiç kimse davranışını batman’ın varlığıyla ilişkilendirmemiş ve hatta 14 kişi batman’ı hiç görmediğini belirtmiştir. dikkatin sosyal olarak şekillenebildiği bilindiğinden (örneğin, insanların çevresindekilerle aynı noktaya içgüdüsel olarak bakması), bu durum batman’i fark etmediğini söyleyen ancak yine de yer veren katılımcıların bir kısmını da açıklayabilir.

bilim insanlarına göre bu araştırma, küçük değişikliklerin büyük etkiler yaratabileceğini gösteriyor.

mesela günlük hayatımızda bu “efekti” şöyle kullanabilirmişiz

1. masanıza ilham aldığınız birinin fotoğrafını koymak bile davranışınızı etkileyebilirmiş (motive eder, güç verir, vb).

2. zorlandığınızda “ben nasıl yaparım?” yerine “x kişi olsaydı (süper kahraman, örnek alınan yıldız vb) bu durumu nasıl çözerdi?” diye sormak yeni bir bakış açısı ve devam etme motivasyonu sağlayabilirmiş.

batman etkisi 2016 yılında yapılan bir başka deneyde de kullanıldı

4 yaşındaki çocuklara kilitli bir kutu ve çok sayıda anahtar verildi. çocukların çoğu ya hiç denemeden ya da biraz denedikten sonra kutuyu açmaktan vazgeçerken, kendilerine batman kostümü giydirilen çocukların vazgeçmeden hatta farklı stratejiler deneyerek kutuları açtıklarını gözlemlediler. bu kostüm onlara, batman olsa bu durumu nasıl çözerdi diye düşündürmüş ve öyle davranmalarını sağlamıştı. buradaki tanımlamasıyla batman etkisi, temelde bir alter ego benimsemek demektir. ihtiyaç duyduğun ya da sahip olmak istediğin özellikleri taşıyan biriymiş gibi davranmak yani.

kaynak

Sık Duyulan Bir Yalanın Bir Noktada Gerçekmiş Gibi Gelmesi: Yanıltıcı Doğruluk Etkisi