kimin sinemaya katkısının daha değerli olduğunu tahmin etmek zordur, belirli bir türün tam olarak nasıl doğduğunu ayırt etmek imkansızdır, hangi filmin ilgiyi hak edip etmediğini tartışmak çok da aklı selim bir iş değildir. fakat her şeye rağmen ingmar bergman'ın sinematografi dünyasında önemli bir rol oynadığını rahatlıkla söyleyebiliriz. buradan hareketle bergman'ın uluslararası sinemaya etkisini anlatmak istiyorum.

bergman belirli bir türe veya harekete ait değildir

filmleri gerçeküstü ve soyuttan gerçekçi ve doğala farklılık gösterir ve bunların çoğu başyapıt olarak kabul edilir. yapıtları arasında sadece bergman'ın üslubunu görmüyoruz, aynı zamanda diğer yönetmenlerin filmlerinde de bunların yansımalarını rahatlıkla görebilirsiniz. ortaya çıkardığı temalar, izlediği felsefi ideolojiler ve filmlerinde yer verdiği görsel bileşenin ayırt edici özellikleri, geleceğin yönetmenlerine önemli ölçüde ilham vermiştir.

bergman her zaman farklı ve benzersizdi. bergman'ın oyunlarının ve filmlerinin ana fikirleri din, ölüm, kişilik bunalımı ve insanlar arasındaki gerçek ilişkilerin arayışı ile yakından ilgiliydi. film endüstrisindeki yaratıcı yolu 40'lı yıllarda başladı ve bu kendi oyuncularını ve temalarını bulmasının başlangıcıydı. bir yönetmen olarak gelişimini düşündükten sonra, ilk filmleri daha çok şiirsel bir melodramı andıran naif filmlerdir. 50'li yıllarda uluslararası tanınır olduktan sonra, tamamen bağımsız sinema yapmaya karar verir. görüntü yönetmenleri görsel bileşeni saf ve sade bir üslupla tanımlarken, bergman geleceğin yazarlarını etkilemiştir, ancak aslında etkisi yüzyılın yönetmenlerine de büyük ölçüde yayılmıştır. bergman'ın çalışmaları arasında olduğu kadar uluslararası sinemada da en önemlilerinden biri olarak kabul edilen 57 yapımı yaban çilekleri filmi (benim en sevdiğim filmdir bu arada) dünya çapında bir sansasyon yarattı.

ilk akla gelen kubrick ve tarkovski, yaban çilekleri'ni en sevdikleri filmler listelerine hemen dahil ettiler. woody allen, wim wenders, krzysztof kieslowski ve michael haneke, filmin kendi filmlerini büyük ölçüde etkilediklerini özellikle vurgulamışlardır. filmde bergman, sinema mekansal-zamansal ilişkiler için tamamen yeni bir sayfa açmıştır. bu, zamanın iç katmanının dış katmanla birleştirilmesi yöntemidir. ek olarak, bu filmde görsel bileşen, ana karakterin hayallerinin gerçeklikle birleştirilmesini içerir. bu, büyük ölçüde gerçeküstücülükle ve ispanyol bunuel'in eserlerinde yankılanır. gerçek hayat ve hayallerin birleşimi mevzusunu örneğin the discreet charm of the bourgeoisie ve belle de jour filmlerinde görebilirsiniz. adam bunuel'i bile etkilemiş, daha ne olsun.

bergman, genellikle kendi hayatında yaşadığı olaylar ve tanık olduğu karakterler filmleri için ilham kaynağıdır

azen karakterlere bizzat tanıdığı kişilerin bazı özelliklerini vermiş, bazen kendi hayallerini veya olaylarını sergilemiş, bazen de bir filmi otobiyografik bir şekilde anlatmıştır. yaban çilekleri'nin başarısından sonra uluslararası sinemanın otto e mezzo (federico fellini, 1963), amarkord (federico fellini, 1973) ve zerkalo (andrei tarkosvki, 1975) gibi otobiyografik motifli sürreal filmlere tanık olması hiç şaşırtıcı değildir. another woman(1988), stardust memories (1980), crimes and misdemeanors (1989) veya deconstructing harry (1997) gibi birçok allen filminin aksiyonu benzer bir özgür yapıya sahiptir: anlatı genellikle beklenmedik yönlere gider, anıları, rüyaları, karanlık ve kasvetli atmosfer, bergman'ın filmindeki ana görsel bileşenlerden biridir. kişisel renk kullanımı anlayışını ilk çalışmalarından itibaren uygulamaya başlamış ve büyük ölçüde geliştirmiştir. filmlerinde genellikle karanlık üsluba yönelmiştir. filmlerinin karakterleri genel anlamda şu şekilde tanımlanabilir: içlerindeki talihsizliğe gömülü, dışarıdan mutlu insanlardır. fanny och alexander filminde bunu çok güzel anlatır: “küçük dünyamızda yaşayacağız. ona tutunacağız, onu geliştireceğiz ve süsleyeceğiz” ve bu replik bile bir bütün olarak bergman'ın filmlerinin tarzı hakkında çok şey söyler.

bergman, kendi varoluşunun ötesindeki yaşamla ilgili gerçeklerle yüzleşen lirik kahramanlar yaratır

örneğin çığlıklar ve fısıltılar filminin olay örgüsü, biri ağır hasta olan kız kardeşler arasındaki acı verici ilişkilere odaklanır. filmde kırmızı tonları ağır kullanması bile bir insanın yaşadığı fiziksel ağrıyı sadece görsel olarak bize göstermesi yeter. işte bu kasvetli atmosfer ve olay örgüsü, allen'ın bergman'a saygı duruşu niteliğindeki interiors filmine de yansır. bergman'a bir başka gönderme de bernardo bertolucci'nin filmi the dreamers'da görülebilir. hatta bir sahnede persona posterini fark edebilirsiniz. birçok avrupalı yönetmen, bergman'a olan aşklarını defalarca itiraf etmiştir. örneğin lars von trier şunları söyler: "üniversitede film çalışmaları okudum ve tüm dönem boyunca neredeyse tüm dersler bergman'a ayrılmıştı. ve sinema hafızamda orantısız bir şekilde büyük bir yer aldı."

filmlerinin önemli bir teması kesinlikle insanlar arasındaki ilişkilerdir ve tekrar tekrar izleyicinin dikkatini karakterlerin uzun konuşmalarına ve düşüncelerine çeker. aynı zamanda modern sinema dünyasında isyanın kişileştirilmiş hali olan yönetmen von trier, bergman'ın bu tekniğine sıklıkla atıfta bulunur. sahneleri, bergman'ın bir zamanlar tasvir ettiği gibi, uzun, ölçülü ve psikolojik olarak gergindir.

bergman'ın filmlerinde dine, daha doğrusu tanrı'ya ve inanca yapılan göndermelere özellikle dikkat edilmelidir

sürekli olarak dini ve bir kişinin yalnızlığını sorgular, genellikle hıristiyan sembolizmine döner ve izleyiciye bir resmin efsanevi bir dolgusunu verir ve sadece bununla bile sinemanın filozofu apoletini taşır. filmleri her zaman maskelerle, gizlenmenin ve yalnızlığın sembolleriyle doludur. tabii ki efsanevi bir alegori olan yedinci mühür filmi, sinema dünyasında o dönemler büyük bir etki yaratmıştır. sanat eserlerinde belirli semboller kullanmaya, yaşam ve ölüm üzerine düşünmeye, inanç ve onu kaybetmeye başlarken, her zaman yaptığı gibi her şeyi sorgular. yaşam ve ölüm, tanrı ve insan konularına derinlemesine iner. çalışmalarında kullandığı yakın çekimlerle izleyiciye kendi kendini sorgulamasını öğretir. yakın çekim yoluyla karakterlerin psikolojik bir portresini aktarma ustası olarak da adlandırılabilir ve belki de en dikkate değer olanı persona'da bunu rahatlıkla görebiliyoruz.

john cassavetes, jean-luc godard, andrei tarkovski, sergio leone, pier paolo pasolini gibi isimler eserlerinde bergman'ın tekniklerinin sadık birer takipçisidirler. ustanın bir başka karakteristik alımından bahsederken, ünlü gökyüzü tasviri hala kendi özelliği olarak kabul edilir, çünkü çoğu filminde yukarıya yönelik bir çekimi vardır. işte bergman'ın tanrı'nın gökyüzü dediği bu çekim tasviri, abbas kiyarüstemi, werner herzog, alain resnais, nuri bilge ceylan gibi büyük yönetmenlerin eserlerinde de karşınıza çıkar.

e daha ne anlatalım... sanat dünyasına daha geniş açıdan bakıldığında ustanın etkisi sadece sinema alanında değil, çağdaş resimde ve hatta edebiyatta da izlenebilir.

Ingmar Bergman Filmlerinden Tadımlık Alıntılar