holiganlar, 70'lerin sonları ile 80'lerin başında britanya'da altın çağını yaşayan, ingiltere'nin sosyokültürel yapısını değiştiren, futbolu kavgalaştıran organize şiddetin neferleri. 

bomber jacket, dr. martens bot, pilot gözlükler, skinhead yaşam tarzı, punk müzik, pub kültürü, trenle gidilen organize deplasmanlar, çeşit çeşit drug, sex ve futbol holiganların olmazsa olmaz parçalarıydı. demir leydi kanunlarıyla birlikte fişlenerek, kamusal alandan men edilen binlerce holigan, yurtdışına çıkış yasaklarına rağmen, değişen futbol dünyasının değişen endüstriyel şartlarına ve yeni stadyum yapılarına uyum sağlayarak fazla gündeme gelmeseler bile eski geleneklerini sürdürmeye devam ediyorlar. ingiltere holiganizmden kurtulmak için fişlenen grup liderlerine oy kullanmayı bile yasaklamış ancak tam anlamıyla organize kavgaları önleyememiştir. bugün; 70'lerin ölüm trenlerini oluşturarak, adanın savrulduğu ekonomik kaos ortamında yaşadıkları değersizlik bunalımına karşın bayraklaştırdıkları şiddet kültürüyle kimliklerini ifade edenler, deplasmana gittikleri şehri haritadan silen, filmlere, dizilere, kitaplara belgesellere konu olmuş underground holigan gruplar varlıklarını devam ettiriyorlar. (bkz: inter city firm), (bkz: millwall bushwackers).

türkiye'de sabahlama dönemi adı verilen, inönü stadının kapalı tribününü kapmak için maça sabahlanan yıllarda hardcore örneklerine rastlanan, her takımın kendi stadyumuna sahip olmasıyla, endüstriyel futbolun hakimiyetiyle birlikte, tüm tribünlerin kombine olması sonucu uğruna savaşacak tribün kalmayınca, istanbul tribünleri arasında yapılan barış sonrası, sadece internet üzerinde bu işlere meraklı teenagerlar tarafından forumlarda taklit edilen bir kültür haline gelmiştir. endüstriyel futbola karşı as roma ultras tarafından yayınlanan manifestoyla ortaya çıkan, italyan orjinli ultras kültürü ve fanatizm ile holiganizmi karıştırmamak gerekir. ultras kültürü; taraftarın endüstriyel futbolun dayattığı normlar karşısında, karşılıksız destek özelliğini devam ettirerek, oturarak maç izleyen tek tip seyirci moduna girmemesi için mücadele veren, medyanın, sponsor firmaların, büyük şirketlerin, oligarkların, arap şeyhlerinin futbolu salt para haline getirmesine karşı, karşılıksız takım sevgisinin, amatör ruhun yaşamasını savunan bir manifestodur. stadyumlardaki polis şiddetine karşı çıkar, ultras kültürün dünyayla ve futbolla bir derdi vardır bu derdin çözümü içinde somut çareler üretmeye çalışır.

holiganizm ise en kaba haliyle vandalizmle kol kola giden kaosa dayalı bir yıkım şeklidir. futbolun sorunlarına, oyunun özüne çözüm aramaz, amacı sadece şiddettir. ama bu şiddet konu üzerine araştırmadan yorum yapanların, bozulmuş plak gibi tekrar ettiği, ''işsiz güçsüz bir grup adamın maç önceleri kavga etmek'' için başlattıkları bir şiddet değildir. tam tersine fişlenen holiganların neredeyse tamamı toplum içinde iş sahibi, ailesini kurmuş, maç günleri dışında komşularıyla barbekü partisi yapıp saturday night live show izleyerek geyik çeviren normal görünümlü adamlardır. holiganlık incelenirken salt futbol ve şiddeti tanımlayarak konuyu kapatmak yetersiz kalır. britanya holiganizmi içinde; moda, 70 lerin britanya'sının ekonomik ortamı, skinhead mavraları, kültürel değişim, politika, dönemin gençliğinin yaşadığı arada kalmışlık duygusu, kimlik bunalımı, müzik, muhafazakar partinin uyutucu politikalarına karşı ayık kalmayı göze alamayacak hale gelen ingiliz gençliğinin kafayı bulma yöntemleri, local bazlı mikro milliyetçilik, kentin takımını tutmakla oluşturulan aidiyet duygusu gibi, hakkını vererek yazmaya kalksak sayfaların yetmeyeceği, milyonlarca yan etkeni barındırır.

türkiye'de abartmayı seven medyanın, maç öncesi kavga çıktı manşetleriyle verilen karşılıklı atılmış iki taş görüntüsü, eski dönemlerde yaşanan organize sabahlama kavgalarının yanında şeker gibi kalmaktadır. özenilecek bir kavram değildir. harbi taraftar holigan olmalıdır diye bir kıstasta yoktur. basit bir iş değildir. karşılıklı küfürleşmek, atışmak en fazla rakip takım taraftarının deplasman otobüsüne iki taş atmak holiganlık değildir. türkiye'de en kaliteli tribün forumlarında bile her başlıkta atıp tutarak tehditler savuran ergenlik çağı heyecanına savrulmuş kavgaya özenen yeni nesil taraftarlar o günleri ucundan kıyısından yaşamış olsalar böyle heyecanlı olmazlardı. rakip taraftara saygısızca küfretmek için klavyeye dokunmak ile gerçekten bıçaklanmak arasında büyük farklar vardır.

yunanistan, sırbistan, ingiltere , hırvatistan ve polonya eski tarz hardcore holiganlığın, belirli gruplar tarafından, avrupa'da yükselen neo nazizm rüzgarınında etkisiyle sürdürüldüğü ülkelerdir.

İngiltere'de Futbol Sahalarındaki Tellerin Kaldırılmasına Sebep Olan Korkunç Olay: Hillsborough Faciası