İETT Yılda Nasıl 3.7 Milyar TL Zarar Edebiliyor?
öncelikle metrobüsü inceleyelim
metrobüs ile iett'nin geriye kalan hatlarını birbirinden ayırmak lazım. metrobüs bir brt sistemi, iett ise commuter hat işletiyor. brt sistemleri intermodal dizayn edilmiş network'lerde inanılmaz karlı çalışan sistemlerdir. istanbul metrobüs de bundan farklı değil. metrobüs günlük ortalama 1.9 milyon tl ciro yapan bir sistem. üstelik bu ortalamaya 65 yaş üstü, öğrenci gibi tarifeler de dahil. bu sistemde günlük ortalama 150-200 bin kilometre yol yapılıyor. brt sistemlerinin kilometre başı işletme maliyeti altyapı dahil 1.4 dolar gibi. bu da bizi 1.4 milyon tl gibi günlük maliyete getiriyor ki bu da metrobüsün yılda 180 milyon tl gibi kar yaptığını gösteriyor.
gelgelelim iett'nin kendisine
metrobüste çalışan 500 aracın dışında yaklaşık 2500 aracı daha var iett'nin. bütün diğer hatlarda 3000 kadar özel halk otobüsü ve 600 kadar otobüs a.ş. aracı ile beraber çalışıyorlar. bu özel işletmecilerdeki 3600 araç daha iyi hatlara çalışırken, iett araçları sosyal hatlar denilen halka hizmet etmek için mecburen gittiğiniz hatlara gidiyor; arnavutköy'ün, şile'nin, beykoz'un köylerine gidenler bu arabalar. oralarda bir tane halk otobüsü bulamazsınız. tabii ki bu araçların günlük zararı korkunç. iett'nin bilet geliri yıllık 1.3 milyar tl gibiydi geçen sene. bunun 700 milyonu zaten metrobüs. kalan 600 milyon tl ise bu 2500 aracın geliri. peki 2500 aracın gideri ne kadar? kabaca 1 milyar tl gibi. zarar yaklaşık 400 milyon.
yani iett, metrobüsten elde ettiği karı, genel hatlardaki zarara gömüyor ancak yine de yuvarlak hesap 200 milyon tl zarar yazıyor.
peki yolcu bilet fiyatlarını arttırmak bu meseleyi çözecek mi?
kısmen çözecek çünkü iett halen daha 40 kişiye yumurta taşıttıran hantal bir kurum. elindeki hatları özel operatörlere km başı fiyatla özelleştirip operasyon tarafından çıkması ve regülatör pozisyonuna geçmesi daha kalıcı bir çözüm olur; 40 sene önce londra'nın yaptığı gibi, tfl örneği önümüzde. bu, iett'nin genel hatlar zararını %25 azaltacaktır.