hindular "brahman"a, yani kainatı zatından ve zatının içinde var eden; var ettikleri ile hem aynı hem de ayrı olan; hem her şey hem de hiçbir şey olan; ikincisi olmayan bir ve tek; akılla kavranamayacak mutlak gerçeğe inanır. brahman'ın tüm niteliklerin ötesindeki, sıfata bürünmemiş ve tezahür etmemiş haline "nirguna brahman" denir; nirguna, sıfatsız demektir. brahman'ın tüm niteliklerin sahibi, sıfata bürünmüş ve tezahür etmiş haline "saguna brahman" denir; saguna, sıfatlı demektir.

brahman; hindu felsefesinde mutlak, nihai gerçeklik, tüm varoluşların prensibi, evrenin fenomeni ve özüdür maddi olguların nihai özüdür ama duyular aracılığıyla fark edilemez, kendini tanıma aracılığıyla bilinebilir.

brahman sözcüğü, rigveda’da ilahi, dua, kutsal bilgi, sihirli formül anlamlarında kullanıldı. kelimenin anlamı brahmanalar ve aranyakalar'da giderek genişledi. son biçimini "var olan her şeyin gücü, etkin ve içkin nedeni olarak evrenin temel ilkesi" sayıldığı upanişadlar’da aldı. bu, nesnel ve makrokozmik kavrama koşut olarak öznel ve mikrokozmik bir kavram, öncesiz-sonrasız, yok edilemez ve her bireyin özünü oluşturan atman geliştirildi. upanişadlar’ın tüm felsefesi bu iki ilkeye dayanır.

brahman ve atman arasındaki, bir başka deyişle mutlak ile birey arasındaki ayrım pratik düzeyde geçerlidir. buna karşın mutlak gerçeklik düzeyinde iki ilke özdeşleşir ve bütün ayrımlar ortadan kalkar. bireyin kendiliği, brahmanın tümelliğinde tikelliğini kaybeder. atman, kendi doğasındaki brahmanın bilincine vararak gerçeği ve doğruyu elde edince (uzamsal, zamansal ve psikolojik sınırlardan kurtulunca) yolun sonuna yani kurtuluşa ulaşır. bu öğreti upanişadlar’da birçok büyük önerme ile anlatılır.

"brahman bilgidir" (brahman her şeyi bilir)
"kendin brahmandır" (ruhun brahmanla aynıdır, sonsuz tinsel ve doğaüstü bir nitelik taşımaktadır)
"tüm gerçek brahmandır" (brahman her şeydir ve biz o'nun tüm farklı maddi veya manevi farklı enerjilerini görürüz)
"sen o'sun"
"ben brahmanım"

sonraki hindu felsefesi atman-brahman ilişkisinden hareket ederek gelişmiştir. her vedantik felsefe okulu bu özdeşliğin aldığı çeşitli biçimleri kendine göre yorumlar. bu nedenle yorumlarda belirgin farklılıklar vardır.

brahmanlar, nerdeyse hint tanrılarından daha üstündürler. o kadar ki birçok hikayede özellikle ramayana'da ve mahabharata'da tanrılarla anlaşmazlığa düşen brahmanlar tanrıları "senin yerine başka bir tanrı yaratırım görürsün ebeninkini" diyerek tehdit edebilecek kudrettedirler. çok büyük çileler çekerek bu mertebeye ulaşmışlardır. brahmanlar için sırra erişmenin tek yolu çiledir. brahmanlarla anlaşmazlığa düşen indra, vişnu ve şiva gibi tanrılar eğer brahmanlara karşı gelirlerse ve onlara hakları olan şeyleri vermezlerse, doğanın düzeni bozulmaya başlar. doğanın varlığı ile brahmanların varlığı arasında sıkı bir bağlantı vardır. brahman tüm varlığını doğanın ellerine bırakmıştır. tanrılar ise hint panteonunda işine geldiğinde iyi işine geldiğinde kötü olabildiği için - vişnu ve şiva da aslında aynı tanrının iki ayrı yüzüdür derler- brahmanlar saf bilgeliği temsil ederler. hint mitolojisinde bilgi, tanrısal varlıklardan daha üstündür.

en fazla bilinen brahmanlar için: (bkz: vasishtha) (bkz: vishvamitra)

Hindistan'da Haramiliği Yaşam Biçimi Edinen Cani Topluluk: Thuggee