herkes bilir bu adamı. koyunlarını saymak için taşları ya da çentikleri kullandığı rivayet edilen adam varya, o işte.

ilkesi; bir kemik ya da odun parçası üzerine çentik açmak olan, herhangi bir bireyin sayılacak nesneler ile onları betimlemeyi amaçladığı çentikler arasında anlamsal bir ilişki kurmasını sağlayan bir yöntem kullanır bu adam. şimdi tarih öncesi çağlardan beri kullanılan bu yöntemle hayvanlarının sayısını günlük olarak takip eden bu adamın beynine bir yolculuk yapacağız. 

kendisinden öncekiler gibi bu adam da bir kemik ya da odun parçası üzerine çentikler atarak saymaktadır hayvanlarını. ancak bu yöntem pek elverişli gelmemektedir artık, çünkü hayvanların sayısı artmıştır. insan gözü yeterince güçlü bir ölçme aleti değildir. sayıları doğrudan algılama gücü dördü aşmaz. herkes gibi bizim çoban da ilk bakışta, artarda gelen bir, iki, üç ya da dört adet çizgiyi seçebilir. ama sayıları görsel olarak tanıma yetisi burada durmaktadır. bu saatten sonra kafası karmakarışık olur ve soyut sayma işlemine başvurmak durumundadır. işte bu soruna bir çözüm bulur. eskiden olduğu gibi hayvanları birer birer önünden geçirir ve geçirdiği her hayvan için çubuğuna bir çentik atar. ilk dört hayvan için birer adet dik çizgi şeklinde çentik atar. beşinci hayvanı tanımlamak için ise çentiğini biraz eğimli olarak atar. 

ortaya şöyle bir çentik dizisi çıkar

llll/
(bu şekli ele benzetmeye çalıştığı için 5. çentiği bu şekilde attığı da rivayet edilir.)

böylece, yeni bir sayım yaratmış olur. ancak ilerleyen günlerde bu eğimli çizgi şeklindeki beş rakamının düz çizgilerden pek de ayrışmadığını fark eder ve sayımı kolaylaştırmak adına bu yatık çizgiye tam zıttı yönde bir yatık çizgi daha ekler ve şöyle bir şekil elde eder: \/
sayma işlemine devam eden adamımız, beş rakamının yanına, geçen her hayvan için yine düz çentikler atmaya başlar. ta ki onuncu hayvana kadar. yine gözlerinin algılayamayacağı kadar düz çentik atmıştır. bu nedenle daha önce beş olarak belirlediği imgenin alt kısmına gelecek şekilde ve tam tersi yönde yeni çentikler atar ve şöyle bir şekil elde eder: x
böylelikle 19’a kadar sayılarını belirlemiş olur. 

buraya kadar rakamların nasıl işlediğini netleştirmek adına birkaç örnek göstereyim

6 rakamıllll\/l
9 rakamıllll\/llll
15 rakamı= llll\/llllxllll\/
19 rakamıllll\/llllxllll\/llll

bu ilkel adamcağız bu yöntemle yirminci hayvanını simgeleyen çentiği ise, on anlamına gelen imgeyi yan yana tekrarlayarak elde eder: xx

yine bu yöntemle 49 rakamına kadar ulaşabilmektedir. ellinci hayvanın simgesini oluştururken yine bir bakışta algılayabileceğinden fazla on imgesi(x) koyması gerektiğini fark eder. bu nedenle, farklı bir yol bulur ve basit bir mantıkla beş simgesinin ortasına bir çizgi ekleyerek elli rakamını elde eder: \l/

ve böylelikle 99’a kadar algoritması oluşmuştur. yüz için ise 10 simgesinin ortasına bir çentik atar ve şöyle bir şey elde eder: * (tabi ki bu şekli daha büyük hayal edin. ben burada yapamadım şimdi).

yeni örnekler

29 rakamıllll\/llllxllll\/llllxxllll\/llll
31 rakamıllll\/llllxllll\/llllxxllll\/llllxxxl
57 rakamıllll\/llllxllll\/llllxxllll\/llllxxxllll\/llllxxxxllll\/llll\l/llll\/ll
63 rakamıllll\/llllxllll\/llllxxllll\/llllxxxllll\/llllxxxxllll\/llll\l/llll\/llll\l/xlll

işte bu şekilde adamımız koyunlarını gözlerini yormadan sayabilmektedir. bir süre sonra ise bir şey fark eder. çentiklerinin büyük bir kısmı olmadan da imgelenen rakamı soyut olarak anlayabilmektedir. yapması gereken şey; dörde tamamlanmış her birlik ve onluk birimin imgesini silmektir. yani beş yazmak için ilk başta şunu(llll\/) kullanan adamımız, dörde tamamlanmış çentik gurubunu (yani ilk dört düz çentiği) silince de imgeyi anlayabilmektedir. böylelikle yeni bir mantık oluşturur. 

bu yeni mantıkla yukarıdaki örnekler nihai olarak şu hale dönüşmüştür

29 rakamıxx\/llll
31 rakamıxxxl
57 rakamı\l/\/ll
63 rakamı\l/xlll

--- spoiler ---

ufku katlayan bilgi burada geliyor

--- spoiler ---

işte böylelikle bu dahi çobancağız, roma rakamlarının da atası olan etrüsk rakamlarının temellerini atmış bulunmaktadır. ama siz bunu çoktan anladınız. maşallah

kaynak: rakamların evrensel tarihi 3. cilt - akdeniz kıyılarında hesap