Haksız Yere Şeytan Adası'na Mahkum Edilen Türk Polisi Cemil Efendi'nin Hikayesi
şeytan adası... yahut fransızca ismiyle ile du diable. buranın ismini mutlaka duymuşsunuzdur. romanlardan, filmlerden...
bunlardan en bilineni şüphesiz ki henri charriere'nin otobiyografik romanı olan papillon'dur. yani bildiğimiz "kelebek". fransa'da müebbet kürek cezasına çarptırılan henri charriere'in fransız guyanası'ndaki bu adaya gelişi ve buradan kaçma girişimini anlatan bu roman, 70'li yıllarda aynı adla steve mcqueen ve dustin hoffman'ın başrollerini paylaştıkları bir film olarak yapıldı ve çok daha ünlü hale geldi.
işte bu fransız guyanası'ndaki şeytan adası'nın mahkumları arasında bir türk polisi de vardı: polis cemil... 1919 yılı ağustos ayı. genç polis memuru mehmet cemil, gülhane parkı'nda devriye geziyordu. bu esnada bir kadının çığlıklarını duydu. çığlıkların geldiği tarafa koşturdu. fransız üniformalı 3 senegalli asker, bir kadını sıkıştırmış, kadının elbiselerini yırtarak sarkıntılık ediyorlardı. cemil müdahale etti, fransız askerleri tüfeklerine davrandı. cemil daha erken davrandı, üçünü de vurdu. biri öldü, ikisi yaralandı...
cemil haklıydı. kaçmadı, teslim oldu. lakin işgal kuvvetleri kurmuştu mahkemeyi. cemil'i yargıladılar. müebbet kürek cezasına çarptırdılar. cemil önce marsilya'ya, oradan da fransız guyanası'ndaki şeytan adası'na gönderildi. iki defa kaçmaya teşebbüs etti şeytan adasından. ikisinde de yakalandı. işkenceler gördü, prangaya mahkum edildi.
1919'un üzerinden yıllar geçmişti. polis cemil'i herkes unutmuştu. bir kişi hariç: mustafa kemal atatürk... cumhuriyet kurulmuş, devrimler hayata geçirilmişti. ama kahraman polisimiz cemil, şeytan adası'nda pranga mahkumuydu. atatürk, fransa'nın ankara büyükelçisini çankaya köşküne çağırttı. polis cemil'in durumunu bildirdi ve memlekete iadesini istedi. genç türkiye cumhuriyeti'nin her evladı, her bireyi değerliydi mustafa kemal için... bu işle de bizzat dışişleri bakanı tevfik rüştü aras'ı görevlendirdi.
polis cemil, şeytan adasında tam 10 yıl geçirmişti. 1929 yılında vatanına geri döndü. galata rıhtımında bir kahraman olarak karşılandı. cemil'e ne istediği soruldu. görevine iade edilmek istediğini söyledi. pangaltı karakolu'nda polislik vazifesine geri döndü. lakin 10 yılık şeytan adası mahkumiyeti cemil'i pek yıpratmıştı. 30 yaşında yurda geri dönen polis cemil, sadece 44 yaşında iken vefat etti. ruhu şad olsun...
hep derim ve hep yazarım... tarihimizde filmi çekilecek, dizisi yapılacak nice karakter var diye. ne hikmetse hep geride kalıyoruz, bunların romanını bile yazmıyoruz ya, aşk olsun bizlere... işte bakın, elin fransızı, adi bir suçlunun hikayesini nasıl da pazarlıyor, romanını, filmini yapıyor. ama biz polis cemil gibi bir kahramandan haberdar bile değiliz...