Günlük Hayatta Sürekli Düştüğümüz Bir Mantık Yanılgısı: Post Hoc
post hoc ergo propter hoc; birbirinden ayrı iki olay arasında deneysel bir tespite dayanmaksızın, sırf aradaki zamansal öncelik-sonralık ilişkisinden ötürü neden-sonuç ilişkisi kurmaktır. kısaca post hoc olarak geçer.
örneğin
“geçen yıl bir arabam olsun diye dua etmiştim ve bu yıl bir arabam oldu” şeklinde bir cümle post hoc ergo propter hoc bir mantıkla kurulmuştur. araba sahibi olma durumu dua etme işinden sonra gerçekleşmiştir, öyleyse ondan dolayıdır. oysaki araba sahibi olma durumu ile dua etme işi arasında doğrudan ya da dolaylı herhangi bir somut bağ yoktur. bu mantıktan hareketle arabanın yeme, içme, seyahate çıkma, tuvalete gitme, bir gün siyah değil de kırmızı giymiş olma veya diğer bir gün güneşe çıplak gözle 3 saniye, göz kırpmadan bakmış olma gibi bir eylem sayesinde satın alınmış -veya ele geçirilmiş- olabileceğini de söyleyebiliriz.
başka bir örnek
kızılderili kabilesinin yeni seçilen genç ve eğitimli büyücüsü, kendisine "önümüzdeki kış nasıl geçecek" diye sorulunca, meteoroloji müdürünü aramış ve soruyu ona yöneltmiş. meteoroloji müdürü "kış soğuk geçecek" deyince, genç büyücü kabilesine "kış soğuk geçecek, ormanda ne kadar odun bulursanız toplayıp stok edin, demiş.
birkaç hafta sonra büyücü yine meteoroloji müdürünü arayıp, aynı soruyu sormuş. müdür "kış çok soğuk" geçecek diye cevap vermiş. büyücü "bunu nereden anlıyorsunuz" diye sorunca meteoroloji müdürü "çünkü kızılderililer ormanda harıl harıl odun toplamaya başladılar" diyerek açıklamış tahminin kaynağını.