Güneş Sistemi'nin Dünya Dışında Belki de Yaşama En Elverişli Mekanı: Europa
Nedir, ne değildir?
europa, jüpiter'in bilinen 79 uydusundan biri. güneşe olan uzaklığı yaklaşık 800 milyon kilometre olduğu için europa'nın dış yüzeyi donmuş durumdadır. fakat jüpiter'in kütle çekim etkisiyle, iç tarafının daha sıcak olduğu ve hatta pek çoklarınca sıvı halde olduğu düşünülmektedir. buna neden olan iki temel etken var: yüzey şekilleri (çatlakların fazlalığı) ve tespit edilen gayzerler.
buz kalınlığı tam olarak bilinmemekle birlikte 100 km'ye kadar çıkabileceği tahmin edilmektedir. europa'nın en büyük özelliği donmuş yüzeyinin altında global bir okyanus barındırma ihtimali; bu öyle bir şey ki, katı yüzeyi yok, kumsalı yok, kıyısı yok, karası yok. dolayısıyla, her taraf sular altında ve her taraf okyanus. (içinden bakabilmek sanırım muhteşem olurdu.)
europa'nın milyarlarca yıldır sıvı halde su bulundurma ihtimali mevcuttur. bu nedenle, güneş sisteminde yaşama elverişli olduğu tespit edilebilecek ilk yer olma ihtimali kuvvetle muhtemel. ne var ki, jüpter'in radyasyon alanı çok geniş ve güçlüdür. bu durum en basit düzeyde bir canlının ortaya çıkması için dahi çok büyük bir engel çünkü böyle bir radyasyona karşı hücreler anında yıkıma ve yok olmaya maruz kalabilir. hatta, europa'da olduğu düşünülen su molekülleri dahi büyük zarar görmüş ve belki yok olmuş olabilir.
burada, iyi haber olarak yine europa'nın donmuş haldeki kalın yüzeyi devreye giriyor. bu kalın tabaka europa'nın okyanusunda yaşayabilmesi söz konusu canlıları koruyor olabilir. şahsen ümidim bu yönde ve olumlu haber alabileceğimize inanıyorum.
son olarak, europa'ya dair gizem, nasa tarafından gönderilecek "europa clipper" adlı uzay aracı ile önümüzdeki 10 yıl içinde önemli oranda çözülebilir. merakla takip ediyorum...
Kabuğunun altında su var mı, yok mu?
europa'nın kabuğunun altında sıvı okyanus olduğu tahmin ediliyordu. cassini, satürn'nün uydularından enceladus'da gayzerler keşfetmişti. ona keza titan'da da metan denizi olduğu tahmin ediliyor. tekrar europa'ya gelirsek; uydunun yüzeyi buzul. ancak bu km'lerce buzul kabuğun altında sıvı su olduğu düşünülüyordu. neden düşünülüyordu; kütle çekimiyle dünya'yı bile etkileyen jupiter'in uydusu olması dolayısı ile. jupiter efsane kütle çekimiyle europa'yı çekip büzüyor ve europa'nın içini sürekli dinamik, dolayısı ile belli bir ısıda tutuyor. bu da europa'nın yüzeyi buz ile kaplı olsa bile (güneşe olan uzaklığından dolayı), iç taraflarının sıcak olacağı, kabuğun 30-40 km altında kocaman okyanuslar olacağı ön görülüyordu. doğal olarak su demek mikrobik yaşamın olma ihtimali demek. jupiter'in kütle çekimi dolayısı ile uydunun içi sürekli hareketli ve sabit bir ısıda kalıyor, yine jupiter'in devasa manyetik alanını güneş rüzgarlarına karşı kalkan olarak kullanıyor. sıvı su var, radyasyona karşı manyetik koruma var, o zaman canlı olma ihtimali de var. hem nasa hem de esa yakın zamanda europa'ya analiz yapabilecek uzay aracı yollamayı düşünüyorlar.
Sonuç
güneş'ten 800 milyon km uzaklıkta olan bu gezegen tamamıyla katı gibi. eğer jüpiter'in yer çekimi, içerde sürtünme yaratıp europa'nın donmasını önlemiyor ve donmuş kabuğunun altındaki sularda hayatın gelişmesini sağlamıyorsa. mikroplar, kabuklular ve belki de sübyelerden oluşan ekosistemler bu buzun altındaki okyanuslarda yaşıyor olabilir. bizi ve olası uzaylı hayatı ayıran tek şey europa'nın buzul katmanı. nasa bu gezegene el atana kadar europa, güneş sistemimizin en büyük gizemlerinden birisi olarak kalmaya devam edecek gibi.