gundelik hayatta yapabileceginiz birkac ufak degisiklik sayesinde beyin egzersizi gerceklestirebilirsiniz ve beyninizin bazi yeteneklerini uzun sure muhafaza edebilmesini ve gelistirmesini saglayabilirsiniz. insan beyni ayni kaslar gibi calistikca gelisir, calismadikca korelir. her ne kadar "beynimizin sadece %10'unu kullanabiliyormusuz" geyigi uydurma olsa ve her insan beyninin tamamini kullanabiliyor olsa da beynin mevcut kapasitesi gunden gune yukselip dusebilmektedir. ornegin ogrenilen bir yabanci dil pratik yapmayinca unutulmaya baslanir ve pratik yaptikca gelisir. ayni zamanda sunu da eklemeliyim ki insan beyni bir bilgisayarin hafizasi gibi dolup bosalan ve belli bir kapasitesi olan bir aygit olmaktan cok ogrendikce buyuyen (evet fiziksel olarak da) ve kullanimi azaldikca kuculen (kapasite olarak da) bir organdir.

simdi gunumuzde akilli telefon, akilli firin, akilli x, akilli y diye diye insanlarin akillari korelmeye baslandi. eskiden kafada veya kagit kalemle yapilan islemler simdi tiklayarak veya ekrana dokunarak yapildigi icin eskisi kadar yogun bir sekilde kullanilmayan beyinler de bazi seyleri unutmaya basladi. ornek vermek gerekirse bugun hemen hemen tum telefonlarda mevcut olan gps teknolojisi sayesinde insanlar artik adres ezberlemeyi, yol tarifini ve harita okumayi unutmus durumda. nasil vucut gelistirirken vucudu normalde alisik oldugunun uzerinde bir agirliga tabi tutup daha sonra o vucudu agirliga uyumlu hale gelmeye zorluyorsak beynin cimnastigi de bu sekilde olmalidir. yani hosumuza gitse de gitmese de, eglenceli olsa da olmasa da bu isin icinde bazi zorlamalar olmalidir. simdi bu soylediklerim kafa karistirici olabilir ama orneklerden bahsettikce ne anlattigimi daha iyi anlayacaksiniz.

egzersiz 1: gunluk hayatta cokca araba kullanan biriyseniz ve gps'e bagimliysaniz gps'i bir sureligine hayatinizdan cikartin. yola cikmadan once elinize fiziki bir harita alin ve su anda bulundugunuz yeri harita uzerinen bulun. bundan sonra gideceginiz yeri de harita uzerinden bulun ve bulundugunuz yerden gideceginiz yere dogru ulasilabilecek en iyi sekilde rotanizi cizin. daha sonra bu rotayi ezberlemeye calisin. rotanin tamamini bir bakista ezberlemeniz zor olacaktir. bu yuzden once haritada cizdiginiz rotaya bakip hafizanizda fotografini cekin, daha sonra doneceginiz belli basli cadde ve sokaklari hatirlamaya calisin. yola ciktiginizda da gozunuz tabelalarda olsun ve ayni gps oncesinde oldugu gibi tabelalari takip ederek varacaginiz yere kadar varmayi deneyin. ilk seferde biraz zorlanacaksiniz ve elinizde gps gibi bir rahatlik varken belki de bunu yapmak istemeyeceksiniz, belki biraz basiniz agriyacak ama birkac seferden sonra bunu ne kadar rahat yapabildiginizi, adresleri ne kadar kolay ezberleyebildiginizi gorup sasiracaksiniz ve beyninizin kapasitesini arttirmis olacaksiniz.

egzersiz 2: evinizden biraz uzakta, surekli gittiginiz mekanlardan birini dusunun. sonra evinizin onunde size birinin "kardes ben x'e nasil gidebilirim" diye sordugunu hayal edin. diyelim ki istanbul maltepe'den kadikoy'deki yazicioglu pasajina gideceksiniz (hala o mekan duruyor mu bilmiyorum; en son 13-14 sene once gitmistim). hayalinizde amcaya yol tarifi yapacaksiniz. bu tarifte "x caddesine yuru, sola don, otobus duragindan x otobusune bineceksin ve y duraginda ineceksin" gibi toplu tasima ile yurumeyi kombinasyon seklinde kullanabilirsiniz veya sirf arabayla/yuruyerek gidilebilecek bir rota da cizebilirsiniz. insanlar bazen surekli gittikleri rotalari tarif etmekte bile zorlaniyorlar cunku surekli gidilip gelinen rota otomatiklesiyor ve ayni bisiklet surulmesinin bir ogrenilmeden sonra unutulmamasi gibi bu da unutulmuyor ama insan uzerinde dusunmeyince bunu gerceklestirirken attigi adimlari unutabiliyor. bu egzersiz bu konuda yardimci olacaktir.

egzersiz 3: gunluk hayatta yaptiginiz toplama, cikartma, carpma, bolme gibi basit islemleri kafanizda yapmayi deneyin. gunumuzde gelisen teknoloji ve herkesin akilli telefon tasimasi yuzunden en basit dort islem bile cogu zaman makinalarla yapilmaktadir ve bu da insanlarin en basit islemlerin bile nasil yapildigini unutmasina sebep olmaktadir. orta okul ve lisedeyken ezberlenen onlarca formulu hatirlamak bir yana, cogu insan en basit bir toplama islemi bile yapamaz hale gelmis durumda cunku beyinler bu konuda egzersiz almadigi icin surekli tembellesiyor.

egzersiz 4: hic yabanci diliniz yoksa yeni bir yabanci dil ogrenmeye calisin. eger herhangi bir yabanci dilde orta seviyedeyseniz o dilde film izlerken altyaziyi kaldirin ve soylenenleri anlamaya calisin. evet zorlanacaksiniz ve cogu zaman sinir olacaksiniz, belki filmin onemli bir kismini anlamayacaksiniz ama beyniniz rahata alismadigi icin zorlanacak ve vucut gelistirirken kaslara yapilan fazladan yuklemelerin faydasi oldugu gibi beyniniz de zaman icinde kendisini normalde alisik oldugundan bir adim oteye atacak ve yabanci dili yavas yavas kavramaya baslayacaksiniz. filmleri altyaziyla izlerken beyin tembel alisir ve ogrenmek icin fazla kasmaz cunku altyazi her zaman orada olacaktir. altyazi kalktigi anda panikleyen beyin ogrenmek icin daha cok caba sarfedecektir ve altyazi varken farkedilmeyen seyler farkedilmeye baslanacaktir.

egzersiz 5: binali yildirim'in malum sozlerini unutun ve imkaniniz varsa bir programlama dili ogrenin. bir bilgisayar programi veya oyun yazmak zorunda degilsiniz ama bir programa dili ogrenip bazi basit islemler yaparak beyninize kolay kolay baska yerde bulamayacagi bir egzersiz imkani saglamis olursunuz.

egzersiz 6: gerek anadilinizde gerek ogrenmekte veya ogrenmis oldugunuz yabanci dillerde dilbilgisi, yazim kurallari, kelimelerin dogru okunusu gibi seyleri unutmamak icin bol bol kitap okuyun. yazmayi ogrenmenin en kolay ve etkili yolu bol bol okumaktan gecer.

egzersiz 7: ikea mobilyasi, lego gibi birlesip kurulabilen urunler alin ve sansinizi deneyin. yaraticiliginizi konusturun ve hata yapmaktan korkmayin. vucut nasil bazi seyleri duse kalka ogrenirse beyin de boyle calisir. ozellikle yaraticiligin konustugu konularda yanlis yapa yapa ogreneceksiniz.

egzersiz 8: yaraticilik demisken herhangi bir sanat dalini hobi olarak secin ve bu sanat dalinda bir seyler uretmeye calisin. bu sanat dali resim olabilir, muzik olabilir, tiyatro olabilir veya su anda aklima gelmeyen herhangi bir dal olabilir. bir resim sanatinin inceliklerini ogrenmek, bir nota ogrenmek, bir tiyatro yoluyla hikaye anlatmayi ogrenmek hic de kucumsenemeyecek beyin egzersizidir.

egzersiz 9: gunluk hayatta her gun ayni sekilde gerceklestirdiginiz seyleri dusunun ve bunlari nasil farkli yollarla gerceklestirebileceginizi dusunun. temizlik yaparken deneme yanilma yoluyla kesfedeceginiz bir teknik bu isi daha kolay yapmanizi saglayacaktir ve bu beyninizi de daha once alisik olmadigi sekillerde calismaya zorlar.

egzersiz 10: nasil vucut gelistirirken en onemli konulardan biri dinlenmeyse beyni gelistirirken de ayni sey onemlidir. surekli kosusturma halindeyseniz ve omrunuz stres yumagi seklinde geciyorsa yeni seyler ogrenmeyi birakin bunca kosusturma icinde ogrendiginizi bile unutabilirsiniz. gunde birkac saati kendinize ayirip dinlenmeyi ve rahatlamayi deneyin. gunluk uykunuzdan mecbur kalmadikca taviz vermeyin.