Genç Werther'in Acıları Kitabından Sonra Literatüre Giren İntihar Salgını: Werther Etkisi
önce istanbul'da siyanürle intihar eden dört kardeş ve bugün antalya'da ailesini öldürerek yaşamına son veren katil baba
yıllar içerisinde yapılan araştırmalara göre intiharın bulaşıcı olduğu kuramı 1974 yılında david phillips tarafından werther etkisi olarak ortaya atılmıştır. kuram, adını genç werther'in acıları kitabından almaktadır. okuyanlar bilir; werther, kitabın sonunda aşkı uğuruna intihar eder. kitabın yayımlanmasından sonra birçok genç, werther'in intihar şekliyle intihar eder. kitap birçok ülkede yasaklanır. kitaptaki werther gibi giyinme o donem moda olmuş; sadece giyinmek değil, werther gibi ölme trendi de yükselişe geçmiştir.
kuramcı phillips'in yaptığı araştırmalara göre ne zaman bir intihar olayı gazetelerde yayımlansa intihar oranı yüzde on iki artış göstermeye başlar. werther etkisi'ne göre intiharı romantize edip kitle iletişim araçları ile sunmak intiharı teşvik eder ve artırır.
marilyn monroe öldükten sonra aynı yıl içerisinde 300 üzerinde kişi intihar eder. yine ünlü isimlerden kurt cobain'in intiharı sonrasında aynı ölüm rakamları yükselir. bazı sanatçı ve yazarlar günümüzde bile intiharı romantikleştiren ve güzelleyen eserler oluşturmaktadır.
dünya sağlık örgütü, intihar haberlerinin gazetelerde ne şekilde yer alması gerektiğine dair bir bülten hazırlayarak toplumda werther etkisi'ni azaltmayı hedeflemiştir. buna göre, intihar olayı kitle iletişim araçları ile servis edilirken fazla romantize edilmemeli, merhamet uyandırmamalı ve çok fazla ayrıntıya girilmemelidir. heyecan ve merak uyandırmamalıdır.
yazımı ismet özel'in şu intihar yorumuyla bitirmek istiyorum
"40 yaşıma kadar hep intiharı düşündüm, ama 40 yaşımdan itibaren insanların intihar etmeye değmeyeceklerini düşünmeye başladım. bana göre intihar, geride kalanlara yönelik ağır bir suçlamadır. bu mesajı verebileceğin tıynette insan olmadığını düşününce de intihar etmiyorsun.
- bir tür nihilizm değil mi bu?
- tam tersine, değer yüklediğin şey bunlar değil. allah'tan başka hiçbir şeye değer vermemek var bunun arkasında.
- 40 yaşına kadar ne vardı peki?
- aynı şey. bir çıkış sağlayacağını umduğun bir insanla, bir imkánla karşılaşacağını düşündüğün için her gün erteliyorsun intiharını. daha sonra da, bu çıkışı insanlardan beklemenin saçmalığını kavrayıp yine intihar etmiyorsun."
___
ekleme: kuramla ilgili aldığım çoğu dönüş, "fox tv intihar haberini yayınlamamakta haklıymış" şeklinde oldu
hayır arkadaşlar, fox haklı değil. fox, kafasına göre insanların haber alma hakkını gasp etmiştir. "bu bana uymuyor, ben bunu haber yapmam" demek faşistliktir. fox'un yapması gereken, o haberi haber kurmacalarını en iyi şekilde tahlil ederek hedef kitleye ulaştırmaktır. eğer habercilik fox'un kafasına göre işleseydi (en çok eleştirdiğimiz gündem belirleme olayında birçok önemli haberin saklanması gibi) hiçbir şeyden haberimiz olmazdı.
bugün ana akım medyanın bu hale gelmesinin sebebi temel gazetecilik kuramını bilmeyen, haber yazma ve kurgu tekniklerinden bihaber insanların medya sektöründe çalışmasıdır. bu sebeple fox, sen haksızsın ve sana laflar hazırladım.