Gelecekte Yok Olacağı Öngörülen Y Kromozomuna Dair Bilinmesi Gerekenler
y kromozomu nasıl oluştu?
y kromozomu yaklaşık milyonlarca yıl önce x kromozomundan farklılaşarak oluştuğu düşünülüyor. erkek ve dişi ayrımı değil, x-y kromozomu ayrımı milyonlarca yıl öncesine dayanıyor. x'den ayrıldığı ilk dönemde x'le aynı boya ve farklılıkları olmakla birlikte neredeyse x'le aynı özelliklere sahip olan y kromozomu günümüzde x'e göre çok daha küçük. x kromozomu ilk duruma göre genlerinin %2'sini kaybetmişken, y kromozomu %97'sini kaybetmiştir. sry geni dediğimiz testis oluşumu gibi erkeklik karakterlerinin belirlendiği bu gen bilindiği üzere y üzerinde taşınıyor. bu gen herhangi bir kromozom üzerinde de bulunabilir aslında. y üzerinde bulunduğu için de erkekliği belirleyen y kromozomu diyoruz.
y kromozomu küçülüyor mu?
cinsiyetlerin evriminden sonra x kromozomu çok büyük değişikliklere uğramazken y, hızlı bir şekilde değişime uğruyor. gen kaybediyor, boyu küçülüyor vs. bu durum da doğal olarak bu hızla küçülmeye devam ederse y kromozomunun yok olacağı düşüncesini doğuruyor. bunun nedeni de y'nin homolog kromozom olmaması. bu çaprazlanamaması anlamına geliyor. dolayısıyla gen mutasyonları kalıcı oluyor.
bakıldığında matematiksel olarak azaldığı için bir yerden sonra y'nin yol olacağı mantığı normal olabilir. ama doğa ve hayat matematik gibi tekdüze, mutlak ve sıkıcı değil. yapılan araştırmalara göre insan, şempanzeden ayrıldığından beri, diğer primatlarda y'de bir azalma varken insanlarda böyle bir azalma yok. ama diğer yandan da insanda sabit kalması diğer primatlarda azalması insan merkezli bakış açısıyla bakmazsak y'nin yine de azaldığı anlamına geliyor. ama yine yapılan diğer çalışmalara göre y kromozomu da kendini koruyan bir evrim süreci geçiriyor.
y kromozomu olmayan erkek olur mu?
olur: https://science.sciencemag.org/…ontent/351/6272/514
2013 yılında yapılan bir çalışmada testis gelişimini sağlayan sry geni ve sperm üretimini sağlayan eif2s3y genini benzer fonksiyonlar yüklenen x kromozomu genleri ile değişiyorlar. ortaya xx kromozomlarına sahip erkek bireyler ortaya çıkıyor. fakat bu bireyler küçük testisli ve spermleri kuyruksuz. yapay döllenme sonucunda yavrular oluşsa da erkek yavrular tamamen kısır oluyor. tek bir nesilde bile sperm üretimi duruyor yani. bu da bir bakıma erkeklik genlerinin x kromozomuna dahil olsalar bile y kromozomunda bulundukları kadar verimli olmadığını gösteriyor. yani y kromozomunun yok olması evrimsel açıdan biraz zor gibi. ya da erkekler genlerini x'e verip yok olsa dahi farklı bir evrim mekanizması çalışmak zorunda.
bu evrime örnekler verilebilir mi?
- bazı tarla farelerinde y kromozomu tamamen kaybolmuş durumda. fakat soy devam ediyor.
- xx kromozomu taşıyan erkeklerin oranı 25 binde 1. tüm dünya nüfusu üzerinden düşünürsek çok büyük bir rakam. dış görünüş olarak xy kromozomu taşıyan erkeklere göre bir farklılıkları yok.
- ilginç bir çalışma ise arka arkaya çok fazla düşük yapmış kadınlar üzerinde yapılmış. bu çocukların babalarının spermleri inceleniyor. bu erkekler kısır değil, doğurgan. ama y kromozomlarında belli genleri bulundurmadıkları ortaya çıkıyor. ve çocuğa y kromozomunu verdiyse, bu erkek çocuk anne karnından düşüyor. bakıldığında baba sağlıklı ama bir sonraki nesle aktarılacak olan y kromozomu sağlıksız. böyle olunca da o birey tabiri caizse eleniyor. yani bir bakıma y kromozomunun yok olmasına yol açacak bireyler zaten doğamıyor.
özetle
y kromozomuna sahip canlıların bulundukları türe göre farklı evrimsel süreçler geçirdiği ortada. yani tek bir canlı üzerinden değil, farklı canlılarda farklı mekanizmalara bakmak lazım. kısaca y kromozomu şu an yapılan çalışmalara göre kaybolmuyor. show tv haberleri yerine biraz araştırmak daha iyi sanırım. belki y kromozomu yok olur da erkeklik yok olmayacak gibi duruyor.