Geçmişte Önemli Hastalıkların Aşıları Nasıl ve Kim Tarafından Bulundu?
1. kuduz aşısı, fransa
bu aşı içinecole normale superieure'de kurulan laboratuvarda 1871'de çalışılmaya başladı. louis pasteur şarbon, tavuk kolerası ve kuduz gibi virütik hastalıklar, bağışıklık mekanizması ve aşı hazırlama teknikleri üzerinde çalıştı. 1885 tarihinde kuduz bir köpek tarafından ısırılmış olan 9 yaşındaki joseph meister'a kuduz aşısını uyguladı.
2. kızamıkçık aşısı, amerika birleşik devletleri
stanley plotkin kar amacı gütmeyen kuruluşlar ve hükümetlere danışmanlık yapan amerikalı bir hekim. 1960'larda philadelphia'daki wistar institute'nde çalışırken kızamıkçık virüsüne karşı bir aşı bulunmasında çok önemli bir rol oynadı. bugün hala kurumlara ve hükümetlere danışmanlık yapmaktadır, koronavirüs hakkında da görüşlerini ve deneyimlerini aktarmıştır.
3. boğmaca, danimarka
ilk kez octave gengou ve jules bordet tarafınan geliştirilmiştir, 1906. 1920'li yıllar louis wendlin sauer tarafından amerikada zayıf bir boğmaca aşısı geliştirdi. 1925'te danimarkalı hekim thorvald madsen, bir tam hücre aşısını geniş ölçekte ilk test eden oldu.
4. kızamık aşısı, amerika birleşik devletleri
thomas chalmers peebles, boston çocuk hastanesi'nde "modern aşıların babası" olarak bilinen john franklin enders ile çalıştı. hastalık için bir aşı geliştirilmesine yol açan çocuk felci virüsünü yetiştirme konusundaki araştırması için 1954'te nobel fizyoloji ve tıp ödülünü paylaştı. kızamığı incelemeye geçen enders, peebles'ı, salgınının başladığı massachusetts'teki fay okuluna gönderdi ve orada peebles, virüsü öğrencilerden aldığı bazı kan örneklerinden ve boğaz swablarından izole etti. enders onu çalışma ekibinden çıkardıktan sonra bile, peebles virüsü yetiştirebildi ve hastalığın topladığı materyalle aşılanmış maymunlara geçebileceğini gösterdi. enders, peebles tarafından izole edilen materyale dayalı olarak 1963 yılında bir kızamık aşısı geliştirmek için ekili virüsü kullanabildi.
kızamık-kabakulak-kızamıkçık (mmr) kombine aşısı ilk kez 1971'de piyasaya çıkmıştır.
5. grip aşısı, amerika birleşik devletleri
1918'deki dünya çapındaki ispanyol gribi salgınında, eczacılar bildikleri her şeyi denediler, fakat başarılı olamadılar. yeni aşılar ve serumların geliştirilene kadar iyileşen hastalardan yeni hastalara kan nakledildi. sadece bir terapötik önlem, herhangi bir başarı ipucu gösterdi.
1931'de, embriyo tavuk yumurtalarında viral büyüme ernest william goodpasture ve vanderbilt university'deki meslektaşları tarafından rapor edildi. çalışma, thomas francis, jonas salk, wilson smith ve macfarlane burnet gibi birkaç kişi tarafından influenza virüsünün büyümesine kadar genişletildi ve ilk deneysel influenza aşılarına öncülük etti. 1940'larda abd ordusu, ikinci dünya savaşı'nda kullanılan influenza aşısı için ilk onaylanmış etkisizleştirilmiş aşıları geliştirdiler. influenza aşılarında kullanılan virüsün üretiminde tavuk yumurtası kullanılmaya devam edildi, ancak üreticiler, yumurta proteinlerini uzaklaştırmak ve aşının sistemik reaktivitesini azaltmak için iyileştirilmiş süreçler geliştirerek virüsün saflığında iyileştirmeler yaptılar.
6. çocuk felci aşısı, amerika birleşik devletleri
john kolmer ve maurice brodie tarafından yönetilen iki ayrı ekip, çocuk felci aşıları geliştirdi ve sonuçlarını kasım 1935'te amerikan halk sağlığı derneği'nin yıllık toplantısında bildirdiler. aşılanmış çocuklar her iki çalışmada da öldüğü için; hiçbir araştırmacı 20 yıl boyunca çocuk felci aşısı yapmaya cesaret edemedi. ilk etkili çocuk felci aşısı 1952'de yahudi kökenli amerikalı virolog ve tıp araştırmacısı jonas salk tarafından yapılmıştır. pittsburgh üniversitesi'nde julius youngner, byron bennett, l. james lewis ve lorraine friedman'ı içeren bir ekip tarafından geliştirildi. salk, 26 mart 1953'te küçük bir yetişkin ve çocuk grubu üzerinde başarılı bir test bildirmek için cbs radyosuna gitti; iki gün sonra sonuçlar jama'da yayınlandı.
leone norwood farrel toronto'da liderliğini yaptığı bir ekip tarafından aşının seri üretimini mümkün kılan anahtar bir laboratuvar tekniği icat etti. 23 şubat 1954'ten itibaren aşı, arsenal ilköğretim okulu ve pittsburgh, pennsylvania'daki watson home for children'da test edildi.
john salk'ın aşısı daha sonra o zamanlar tarihteki en büyük tıbbi deney olan thomas francis liderliğindeki francis field trial adlı bir testte kullanıldı. test mclean, virginia'daki franklin sherman ilkokulunda yaklaşık 4.000 çocukla başladı ve sonunda maine'den california'ya kadar 44 eyalette 1.8 milyon çocuğu kapsadı. çalışmanın sonucuna göre, yaklaşık 440.000 çocuğa bir veya daha fazla aşı enjeksiyonu yapıldı, yaklaşık 210.000 çocuğa zararsız kültür ortamından oluşan bir plasebo verildi ve 1.2 milyon çocuğa aşı yapılmadı ve kontrol grubu olarak görev yaptı. sonra herhangi bir sözleşmelide çocuk felci olup olmadığını görmek için gözlemlenmelidir. saha denemesinin sonuçları 12 nisan 1955 açıklandı. salk aşısı, pv1'e (poliovirüs tip 1) karşı% 60-70, pv2 ve pv3'e karşı% 90'ın üzerinde etkili olmuştur,
ve cocuk felci gelişimine karşı% 94 etkilidir. salk'ın aşısının 1955'te ruhsatlandırılmasından kısa bir süre sonra, çocuklara yönelik aşılama kampanyaları başlatıldı. abd'de, march of dimes tarafından desteklenen kitlesel aşılama kampanyasının ardından, yıllık çocuk felci vakalarının sayısı 1953'te 35.000'den 1957'de 5.600'e düştü.
1961'de amerika birleşik devletleri'nde yalnızca 161 vaka kaydedildi.
7. tüberküloz aşısı, almanya
robert koch, 1880'lerde berlin'de imparatorluk sağlık bakanlığı'nda hükümet danışmanı olarak görev yaptığı dönemde, tüberküloz araştırmalarıyla ilgilenmeye başladı. o zamanlar tüberkülozun kalıtsal bir hastalık olduğuna inanılıyordu. ancak koch, hastalığın bir bakteriden kaynaklandığına ve bulaşıcı olduğuna ikna oldu ve kobay kullanarak dört postülatını (koch postulat) test etti. bu deneyler sayesinde, tüberküloz ile yaptığı deneylerin dört varsayımını da karşıladığını buldu. 1882'de, tüberküloz hakkındaki bulgularını yayınlayarak, hastalığın nedeninin yavaş büyüyen mycobacterium tuberculosis olduğunu bildirdi.
8. kabakulak, amerika birleşik devletleri
maurice hilleman'ın 1963'te kızı jeryl lynn kabakulak hastalığına yakalandı. ondan materyal yetiştirdi ve bunu kabakulak aşısının temeli olarak kullandı. kabakulak aşısının jeryl lynn türü bugün hala kullanılmaktadır.
9. çicek hastalığı aşısı, ingiltere
edward jenner bir köy papazının çocuğu olarak dünyaya gelmiştir, ingiltere'de gloucestershire'da bir operatörün yanında uzun süre çıraklık yapmış daha sonra tıp öğrenimini geliştirmek için londra'ya gitmiş ve orada john hunter'in öğrencisi olmuştur. hocasının tavsiyesiyle 1775 yılında, o dönemlerdeki en yaygın ve can alan hastalık olan çiçek hastalığı ile ilgili araştırmalara başlamıştır. araştırmaları sonucu çiçek hastalığına aşı bulan jenner aynı yıl köyünde baş gösteren çiçek hastalığı salgını karşısında çocuklar üzerinde aşısını denemiş ve olumlu sonuçlar aldığını ispat etmiştir. daha sonra 1796'da buluşu ile ilgili ayrıntılı bir rapor yayımlamış ve buluşu gerek avrupa'da gerek ise amerika'da ilgiyle karşılanmış ve benimsenmişse de dönemin tıp bilginleri aşıya karşı çıkmışlardır. elde edilen sonuçların başarısı sebebi ile 1870 yılına gelindiğinde binlerce insan aşılanmıştır. daha sonraki yıllarda çiçek aşısı ingiltere'nin dışında da yaygınlaşmıştır. bugün ise tüm dünyada kullanılmaktadır.
10. sarı humma aşısı, fransa
1932 yılında tunus pasteur enstitüsün başına gelen jean laigret burada sarı humma virüsü ile enfekte olmuş farelerin beyinlerinden üretilen bir aşıyı kullanarak sarı hummaya karşı bir aşı üzerinde testler yaptı. 1934'te, dakar'da yaşarken, sarı humma aşısını halka geniş çapta uyguladı. bazı kaynaklara göre de carlos finlay aşının öncüsü olarak nitelendiriliyor.
11. kolera, ukrayna
waldemar haffkine 1892'de paris'teki pasteur institute bir antikolera aşısı geliştirdi. hindistan'da 1893'ten 1896'ya kadar yapılan saha denemelerinin sonuçlarına göre, insandaki bir bakteriyel hastalık için ilk etkili profilaktik aşılamayı gerçekleştirdiği kabul edildi.
12. hepatit b aşısı, amerika birleşik devletleri
yahudi kökenli amerikalı doktor baruch samuel blumberg tarafından tanımlanmış ve 1981'de aşısı geliştirilmiştir.
13. tetanos aşısı, almanya
1890'da emil adolf von behring önderliğinde bir grup alman bilim adamı tarafından keşfedildi. ilk inaktif tetanoz toksoidi keşfedildi ve 1924'te üretildi. aşının daha etkili bir adsorbe edilmiş versiyonu 1938'de oluşturuldu. ikinci dünya savaşı sırasında orduda tetanozu önlemek için kullanıldığında başarılı olduğu kanıtlanmıştır.