Forex'te Çoğunluğu Oluşturanlar Uzun Vadede Neden Kaybetmek Zorunda?
Öncelikle Forex nedir?
forex, ingilizce foreign exchange kelimelerinin kısaltmasıdır, ülkelerin para birimlerinin değişim piyasasıdır. yani bir ülkenin para birimi karşılığında diğer bir ülkenin para biriminin alındığı veya satıldığı piyasadır. bütün dünyada döviz parite fiyatları bu piyasada belirlenir. piyasanın ana katılımcıları bankalar ve broker şirketleridir. broker şirketleri müşterilerinin alım/satım isteklerini yerine getirirler. büyük mevduatları olan müşteriler için bankalar kendileri de broker hizmetini verebilirler.
dünyanın en büyük bankaları birbirlerine özel iletişim ağıyla bağlantılıdırlar. tüm işlemler bu bankacılık ağı yardımıyla gerçekleşir. bu bilgi ağlarından herhangi bir bankanın verdiği dolar veya euro fiyatı hemen öğrenilebilinir. dünyadaki döviz fiyatları serbest piyasa (dalgalı piyasa) kurallarınca arz ve talep ile belirlenir, devletler buna serbest piyasa kuralları çerçevesinde nadiren müdahale ederler.
iki bankanın verdikleri parite fiyatları arasında farkın olması halinde teorik olarak ucuz olanı alınıp pahalıya satılabilir. bu durumda piyasadaki ucuzdan alış ve pahalıya satış kısa zaman içinde iki tarafta da fiyatları eşitler. bu yüzden dünya üzerinde parite fiyatları aynı zaman dilimi içinde, tüm coğrafyalarda hemen hemen aynıdır. fakat parite fiyatları zaman içinde çok değişebilir. bu değişim kaotik değildir ve her zaman belli kurallar çerçevesinde olur. bu kuralları bilen kişi bu değişimlerin ne yönde ve ne zaman olacağını tahmin edebilir.
forex piyasası işlem hacmi bakımından dünyanın en büyük finansal piyasadır. burada günlük işlem hacmi yaklaşık 6 trilyon dolar. karşılaştırmanız için dünyanın en büyük borsası olan new york borsasındaki günlük işlem hacmi 30 milyar dolar civarındadır. inanılmaz büyüklükteki toplam işlem hacmi, forex piyasasını dünyanın en zengin adamı veya en zengin insanlar grubunun dahi kolaylıkla manüple edemeyeceği bir hale getirmiştir. böylece bu piyasa dış etkenlerden korunup sadece iç kurallarına göre çalışır. bu kuralları bilen kişi döviz fiyatlarının hareketlerini tahmin edebilir, dolayısıyla kar elde edebilir.
Basitçe, Forex'in çalışma prensibi
1. şimdi forex'i düşünmeyin. elinizde para var ve döviz alacaksınız. döviz bürosundan ya da bir bankanın internet şubesinden döviz aldığımızı düşünelim. tam olarak ben bunları yazarken dolar/tl kuru 2,2649. 2264,9 tl karşılığı 1000 dolar aldığımızı varsayalım. eğer yarın dolar 2,30'a çıkarsa ben yaklaşık 35 lira para kazanmış, 2,20'ye inserse 65 lira para kaybetmiş olacağım. buraya kadar çok basit ve anlaşılır her şey.
2. forex piyasasında ise kaldıraç olarak isimlendirilmiş bir sistem var. bu sistem riski arttırarak kısa zamanda daha çok kar etmek üzerinde kurulu. yalnız aynı oranda da kaybetme riskinizde var tabi ki.
peki nedir bu kaldıraç? elinizdeki parayı aracı kurumun kaybetme olasılığına karşı teminat olarak gösterip, elimizdekinin 100 katına kadar büyüklükte döviz alabiliyoruz.
nasıl? elimizde 2265 tl para var. bununla ancak 1000 dolar alabiliyoruz. ama diyoruz ki aracı kuruma sen 1000 değil 100.000 (yüzbin dolar) al. eğer dolar düşerse benim 2265 tl ile zararını karşılarsın. bu durumda aracı kurum 226.490 tl karşılığında 100.000 dolar alıyor. bu durumda dolar 2,2423'e kadar gerilerse aracı kurumun zararı yaklaşık 2265tl olur. ve o anda aracı kurum pozisyonu kapatır, siz de tüm paranızı kaybetmiş olursunuz. öte yandan dolar 2,29'e yükselirse 100.000 dolar karşılığı 229.000 olacağı için o noktada elinizdeki doları satmanız durumunda 2510 tl para kazanırsınız.
yukarıdaki örnekte de görebileceğiniz gibi 2265 tl para ile forex'te yatırım yapıp paranın tümünü de kaybedebilir 2510 tl para da kazanabilirsiniz.
Forex'te neden kaybedilmek zorunda?
forex'te (veya aracı kurumun olduğu her yerde) uzun süre yatırım yapan; hedge yapmayan, çok çok ileri düzey, bilgiyle haşır neşir olmayan; yani çoğunluğu oluşturan herkes kaybetmek zo-run-da-dır.
aslında neden kaybettiğinizi anlamak için şu kitabı önerebilirim.
size kısaca neden kaybettiğinizi çok eski, hatta en eski matematik kuralı ile açıklayayım; merkezi limit teoremi. bu teorem en eski matematik bilgisidir insanoğlunun bulduğu. kökeni m.ö. 5000'lerde hindistan'a dayanır. daha fazla bilgi için, bbc'nin the story of maths belgeselini izleyebilirsiniz.
colin bruce'un türkçe'ye çevrilmiş, mantık ve olasılık hikayeleri kitabında şöyle bir açıklama yapılır; uzun süre yazı ve tura oynadığınızda, oyununuzun sonuçları merkeze yakınsar. yani 1000 kere yazı tura oynarsanız; yaklaşık 500 yazı, 500 de tura gelmiştir. bu doğanın kanunudur. koskoca varlıkları fiyatlama modeli de (dolayısıyla finans da) bunun üzerine kurulmuştur. mesela dünyadaki toplam erkek ve kadın sayısı birbirine çok yakındır. halbuki rastgele doğarız; fakat uzun süre tekrar eden random olaylarda bu merkezi limit teoremi geçerlidir.
istediğiniz kadar tahmin yapın; yazı tura oynarken kazancınız, kaybınıza uzun sürede yakınsayacaktır. ee peki forex'te neden hep kaybediyoruz? bunun sebebi ise yatırımların kasaya, yani aracı kuruma gidip eriyen kısmıdır. örnek vereyim.
bir slot makinesinin iki tarafına geçtiniz; bu slot makinesinde 1 veya 0 gelecek ve ya siz ya da karşı taraftaki eleman kazanacak. ikinizde makineye 10 lira attınız. makinede toplam 20 lira var şimdi. ama o da nesi?! slot makinesi bu oyunu oynatmak için, hizmet bedeli olarak ikinizden de 1'er lira kesinti yaptı. ee şimdi makinede kaç para var? 18 lira. makinenin kolunu çevirdik; ne oldu? biriniz 18 lira kazandı; diğeri babayı aldı. ama sonuçta 20 liralık toplam yatırımın 2 lirası slot makinesinde kaldı.
bunu sadece basit bir metafor olarak düşünün. binlerce işlemden yapılan kesintiler, sıfır-toplamlı bu oyundaki, beklenen toplam getiriyi negatife çeviriyor. yani yatırımcının parası erozyona uğruyor.