florida’nın lüks windermere semtindeki komşuları onları dost canlısı peter ve nancy olarak tanıyordu. ancak 3,6 milyon dolarlık göl kıyısındaki malikânelerinin yüksek duvarlarının ardında daha karanlık, özenle gizlenmiş bir gerçek yatıyor: “peter” aslında, iran şahı’nın devrim öncesi hükümetinin gizli polisinin başı ve işkencecisi olmakla suçlanan parviz sabeti’nin ta kendisi!

sabeti ve ailesi, 1978’de florida’ya geldiklerinden bu yana oldukça rahat bir yaşam sürdüler. sızdırılan dışişleri belgelerine göre iran’dan hatırı sayılır miktarda para transfer etmeyi başardılar; bazı kaynaklara göre bu tutar 20 milyon doların üzerindeydi. parviz sabeti, florida’ya yerleştikten sonra kendi ve eşinin isimlerini sırasıyla peter ve nancy olarak batılılaştırdı (aile tümüyle abd vatandaşı). bu adları kullanarak sabeti, orta florida’da başarılı bir gayrimenkul geliştirme şirketi kurdu. kendisi, eşi ve iki kızını da şirketlere yönetici yaptı.

sabeti, “son kırk yılı gözlerden uzak, kimliğini ve bulunduğu yeri gizleyerek geçirdi. 75 yaşındaki eşi nasrin ile birlikte kimlikleri gizli kalabilirdi; ancak 2023 şubat’ında kızlarından birinin, onu los angeles’ta iran’ın islami hükümetini protesto eden bir mitingde gösteren bir tweet paylaşmasıyla “deşifre” oldular.

geçen ay bir bölge mahkemesi hâkimi, iran’da eskiden siyasi tutuklu olduklarını söyleyen üç kişinin (california’da yaşayan 68 ila 85 yaşlarındaki üç iranlı erkek ) açtığı davayı kabul etti. kendisi şu anda tahran ve başka yerlerdeki hapishanelerde işlendiği öne sürülen zulümler nedeniyle florida’da 225 milyon dolarlık bir davayla karşı karşıya. davacılar savak (şahın gizli polis ve haber alma teşkilatı) tarafından kaçırıldıklarını, zorla itiraf vermeleri için dövüldüklerini ve hapis yattıklarını öne sürüyor. sabeti’nin avukatlarının “zamanaşımı” gerekçesiyle davayı düşürme talebi reddedildi.

davacılar, savak adıyla bilinen, acımasızlığıyla ün salmış iç güvenlik ve istihbarat teşkilatı tarafından binlerce kişiyle birlikte “şah karşıtı” oldukları gerekçesiyle yakalandıklarını, sabeti’nin doğrudan yönlendirmesiyle tecavüz, elektrik şoku, boğulma noktasına kadar suya sokma ve tırnak sökme gibi işkencelere maruz bırakıldıklarını söylüyor. özellikle vahşi bir işkence aleti olarak “apollo”yu anlatıyorlar: abd’nin erken uzay programının adını taşıyan bir elektrikli sandalye. kurbanların çığlıklarını kendi kulaklarına yankılayan metal bir kaska sahipti.

1978’de cia tarafından hazırlanan ve 2018’e kadar gizli tutulan bir raporda, şah’ın en güçlü ve korkulan adamlarından biri olarak tanımlandı. dava dilekçesinde de belirtildiği üzere, ülke çapında muhalifleri yakalama, sorgulama ve yargılama yetkisine sahipti. 1957’de kuruluşundan 1979’daki feshedilişine kadar savak’ın kaç kurbanı olduğu farklı tahminlere konu. ancak binlerce kişinin gözaltına alınıp işkence gördüğü, yüzlerce kişinin ise öldürüldüğü biliniyor.

gazetecilerin sabeti’ye ulaşmak için yaptığı girişimlerden sonuç alamadı; evine gönderilen e-postalar ve telefonlar ile dört avukatına iletilen mesajlara da yanıt gelmedi ( avukatları ailenin ölüm tehditleri aldığını açıkladı, sabeti daha sonra işkenceye karışmadığı açıklamasını yaptı ).

işkence mağdurları ve aileleri için çalışan the ıranian collective for justice & accountability adlı savunucu grup ise sabeti davasının bir “şiddet döngüsünün” son bulmasına yardımcı olmasını umduklarını söyledi. grubun sözcüsü, “tüm mağdurlar adaleti hak ediyor ve işkence ile baskıya karışan herkes hesap vermeli” dedi.

dava önümüzdeki yılın başında görülecek.