bir demiryolu işçisinin oğlu olan vassili zarubin, 1894 yılında moskova'da doğan üst düzey bir rus ajanıydı. birinci dünya savaşı sırasında doğu cephesi'nde rus ordusu'nda görev yaptı ve rus devrimi'nin bir destekçisi olarak rus iç savaşı'nda kızıl ordu'da savaştı. 1920'de karşı devrim ve sabotajla mücadele için rusya olağanüstü komisyonuna (cheka) katıldı ve iç güvenlik bölümünde yer aldı. 1925 yılında dış istihbarata transfer olarak çin (1925), finlandiya (1926) birçok farklı ülkeye gizli istihbarat ajanı olarak gönderildi. 1928'in ilerleyen günlerinde başka bir casus arkadaşı lisa rozensweig ile tanıştı ve ikili kısa bir süre sonra da evlendi. zarubinler danimarka'da kendilerini çek vatandaşı olarak tanıttılar ve kendilerini gizlemek için küçük bir tekstil ihracat şirketi kurarak faaliyetlerine devam ettiler. 1929 yılında moskova onları fransa'ya yerleştirdiğinde çek bir çift gibi davranarak paris'in bir banliyösünde ufak ajan gruplarını örgütlediler ve bu grup paris'teki alman büyükelçiliğinin gizli yazışmalarını ele geçirdi.

kendisinin bu kadar tanınmasına neden olan en büyük olay ise 1943 yılında washington'a gidişiyle patlak verdi. stalin soğuk savaş döneminde ingiltere ve amerika'nın nazi almanyası'nın yenilgiye uğratılması konusundaki kararlılığından şüphe ediyordu, bu yüzden zarubin’e abd'deki ana görevinin ‘’roosevelt ve abd yöneticilerinin hitler'le müzakere ve barış imzalama girişimlerine dikkat etmek’’ olduğunu söyledi. new york'ta sovyet konsolosluğunda çalışmaya başlayan zarubin, washington, san francisco ve latin amerika'daki alt ikametgahlardan da sorumluydu, ancak bir süre sonra fbı 7 ağustos 1943'te j. edgar hoover, vassili zarubin, elizabeth zarubina, semyon semyonov, leonid kvasnikov ve abd'de çalışan diğer yedi nkvd ajanının adının geçtiği isimsiz bir mektup aldı. bunlar arasında sovyet yetkilileri vassili mironov ve vassili dolgov ile konsolosluk yetkilileri pavel klarin (new york) ve gregory kheifets (san francisco) de vardı. zarubin ayrıca katyn ormanı katliamına karışmakla (bilmeyenler için 22.000 polonyalı subay, sivil ve aydınların öldürülmesi olayı) ve polonyalıları öldürmekle suçlanıyordu. bu gizemli yazar, aralarında çok sayıda abd vatandaşının da bulunduğu geniş bir ajan listesi hazırlamıştı, daktiloyla hazırlanan bu mektup hatta earl browder ve boris morros'un isimlerinin yanı sıra “beyaz saray'da üst düzey biri” (muhtemelen lauchlin currie) olduğunu da iddia ediyordu. fbı mektubun gerçek olduğuna inandı ve zarubin ile mektupta adı geçenleri izlemeye aldı. (görsel)

fbı ajanı robert j. lamphere, fbı'ın çifti ülkeye geldikten kısa bir süre sonra gözlem altına aldığını açıkladı: zubilin ve eşi elizabetha, casusluk faaliyetleri 1920'lere kadar uzanan ve onları dünyanın dört bir yanında görev yapmış kıdemli kgb memurlarıydı ve fbı’ın elindeki veriler onun başka bir ajan gaik ovakimyan’ın ülkeden ayrılmasından sonra kgb'nin amerika birleşik devletleri'ndeki baş sorumlusu olduğuna işaret ediyordu, bu vesileyle vassili zarubin’in namı diğer- zubilin, luchenko, peter, cooper, edward joseph herbert – new york'ta bulunduğu süre boyunca geliş gidişleri takip edildi ve nisan 1943'te kaliforniya'daki birleşik devletler komünist partisi üyesi steve nelson ile buluşma girişiminde bulunduğunda fbı'ın dikkatini çekti. aslında zarubin, komünist parti'nin kaliforniya kolundaki muhbirleri ve casusları bulmak için gizli bir komisyonu yöneten steve nelson ile toplantı için kaliforniya'ya gitmişti, ancak nelson'ın evini bulamadı. fbı, nelson'ın evine dinleme cihazları yerleştirdiğinde, zarubin'in nelson'a “komünist parti üyelerini ve komintern ajanlarını birleşik devletler hükümeti için gizli savaş üretimi yapan sanayilere yerleştirmek ve sovyetler birliği'ne iletilmek üzere bilgi elde etmek amacıyla” “bir miktar para ödediğini” doğruladı.

abd, zarubin’in faaliyetlerini tespit ederek ciddi hazırlıklar yaptı ve olası bir bilgi hırsızlığının önüne geçildi. kısa bir süre sonra nkvd personel müdürlüğü, zarubin'in görev yaptığı dönemde, ajanlarına amerikan hükümet yetkililerinin önünde kod adlarıyla hitap etmek de dahil olmak üzere bir dizi hata yaptığını rapor etti. o yaz, nkvd ajanlarından biri olan vassili mironov, joseph stalin ile temasa geçerek zarubin'i fbı ile gizli temas halinde olmakla suçladı. bu olay üzerine, ağustos 1944'te zarubin ve eşi elizabeth zarubina moskova'ya geri çağrıldı ve yerlerine anatoly gorsky atandı. mironov'un zarubin hakkındaki iddiaları araştırılarak asılsız bulundu ve kendisi iftira suçundan tutuklandı. ancak duruşmasında mironov'un şizofren olduğu ortaya çıktı. zarubin’in faaliyetlerini engelleyen mektubun ise aslında mironov tarafından yazıldığı düşünüldü ama bir şizofren sayesinde istihbarat akışını engelleyebilmekte oldukça tuhaftı. vassili zarubin artık moskova'da dış istihbarat başkan yardımcısı oldu. mironov ise bir çalışma kampına gönderildi. 1945'te mironov, katyn ormanı katliamı hakkındaki bilgileri moskova'daki abd büyükelçiliğine kaçırmaya çalıştı ve suçüstü yakalanarak ikinci kez yargılandı, sonundaysa vurularak hayatını kaybetti. zarubin ise siyaset, parti ve benzeri işlerle uğraştıktan sonra 1972'de vefat etti.

diğer faaliyetlerini okumak için kaynak