eğer kullandığınız bir ürün ya da servis ücretsiz ise ürünün siz olduğuna dahil amerikalıların havalı bir lafı vardır. internette en az bir kere karşınıza çıkmıştır. ya da en azından “kişisel bilgilerimizi kullanıyor!!’’!111” gibi tepkileri görmüş olabilirsin.

ben şimdi size özellikle facebook’ta nasıl “ürün” haline geldiğinizi, hangi kişisel verileriniz, nasıl kullanıldığını tane tane anlatacağım. dijital reklamcılık yapan ya da ajanslarda çalışan insanlar bu bilgilerin pek çoğunu biliyor olabilir. ancak sokaktan geçen insanlar bilmiyor, bilmemesi gayet doğal. şimdi herkesi ufak reklamcılar yapacağım.

reklamcıların aşina olduğu iki sihirli kelime var; “hedef kitle”, bu iki kelime bütün sektörün en net özetidir. hedef kitlenin belirlenmesi, hedef kitleye uygun reklam yapılması, hedef kitleye ulaşmak, hedef kitlenin anlayacağı reklam yapmak, focus gruplar, ıvır zıvırlar.

bilmeyenler için en kaba şekilde anlatacak olursam bir grup insana galatasaray forması satmak istiyorum. bu grup içindeki galatasaraylıları bulmam, hedef kitleyi belirlemem anlamına gelir. hatta bir sonraki aşamada potansiyel galatasaray taraftarlarına ulaşmam gerekir. facebook işte tam bu noktada devreye giriyor. siz yani ürünleri, yani hedef kitleler, facebook’un neredeyse tek geliri olan reklam ağı, bu yüzden yılda milyarlarca dolar kazanıyor. baktığında facebook’un son kullanıcıya yani sana temelde, sağladığı fayda diğer milyar dolarlık şirketlerin yanında yok denilecek kadar az. senin hayatının hangi alanını kolaylaştırıyor? iphone, microsoft ya da paypal gibi sadece temelde net olarak sağladığı bir hizmet yok. sadece insanlarla iletişim kurmanı sağlıyor, kaldı ki bunu bilgisayar ya da telefonun olmadan yapamıyorsun. bu yüzden facebook’un tek ürünü insanlar oluyor.

şimdi herkesin verdiği bilgilerin nasıl “ürüne”, nasıl hedef kitleye dönüştüğünü resimli olarak tane tane anlatacağım.

facebook’ta 3 farklı yöntem ile hedef kitle belirleyebiliyoruz. ben ara yüzü türkçe kullandığım için bütün terimler türkçe olacak. bunların ingilizce karşılıklarının daha anlamlı olduğu kesin.
  

ilk yöntem özel hedef kitle belirlemek. bu tercihi kullandığım zaman daha önce elimde verileri bulunana kişilere erişiyorum. bir nevi tekrar pazarlama yöntemi (re-marketing). burada facebook sizin kişisel bilgilerinizi henüz tam olarak kullanmaya başlamadı. reklam veren, daha önce isteyerek verdiğiniz bilgileri ya da satın aldığı bilgilerle size facebook üzerinden ulaşmaya çalışacağı alan.

elimde olan kişisel veriler; web siteme ya da uygulamam kayıt olan kişiler, elimdeki e-mail listesi, web sitemi ziyaret eden kişiler, ya da daha önce facebook’a verdiğim reklamlarla ile iletişime geçen kişiler olabiliyor.

ikinci yöntem ise mevcut facebook sayfamı beğenmiş, benzer kişileri hedefleyebiliyorum.

üçünçü ve son yöntem, facebook’un “ürünlerini” tam olarak kullanmaya başladığım yöntem oluyor aynı zamanda.

bu arayüzde hedef kitlemi, daha önceki facebook hareketlerinizden yola çıkarak detaylandırabiliyorum.

arayüzü ise şöyle; 

burada facebook’a verdiğiniz bütün bilgiler ya da yaptığınız bütün hareketler devreye girmeye başlıyor.

ilk olarak facebook’da “hakkında”da olan bilgileri kullanmaya başlıyorum.

doğum tarihiniz, yaşadığınız ülke/şehir/semt, cinsiyetiniz, facebook’u kullandığınız dil daha sonra beğendiğiniz sayfalar ve facebook hareketlerinizle kullanarak, hedef kitleyi spesifiki hale getiriyorum. ve diğer bilgiler; ilişki durumunuz, yaşadığınız ev, kuzeniniz olarak işaretledikleriniz, iş bilgileriniz, dini görüşünüz, politik görüşünürüz. davranış biçimleriniz, yurtiçi, yurtdışı seyahatleriniz, yaptığınız tatiller, yüklediğiniz fotoğraflar, kullandığınız cep telefonu, modeli, cep telefonunuz işletim sisteminin güncel durumu. kıcası facebook üzerinden ve facebook kullanarak girdiğiniz bütün sitelerdeki dijital hareketleriniz size reklam olarak dönüyor. biraz daha dehşete düşmeniz için bir örnek vereyim. vip taşımacılık yapan bir firmayım, müşterilerimi havalanından otellere götürüyorum. bu durumda türkiye’de yaşayan kişiler benim hedef kitlem değil, bana türkiye’ye seyahat eden kişiler lazım. almanya'daki gurbetçi kuzenin ay yıldızlı kolyesi ile uçağına binmeden önce köln havalanından, istanbul’a uçuyor” olarak yaptığı güncellemeyi, ben reklam panelinden “türkiye’ye seyahat edenler” şeklinde işaretleyerek bulabiliyorum.

bi sonraki aşamada ise, hedef kitlemin davranışlarını facebook’un başka bir arayüzünden görebiliyorum. abd’de türkiye’ye nazaran daha fazla veri açık olduğu için hedef kitlemi tüm abd olarak belirledim. şimdi birlikte abd facebook kullanıcılarının ne yaptığına bakalım.

ilk ekran görüntüsünde gördüğünüz gibi abd’de aylık yaklaşık 200 milyon ile 250 milyon arasında aktif facebook kullanıcısı var. bunların %54’ü kadın, %46’sı erkek. burada bir şey dikkatinizi çekmiş olabilir, facebook hedef kitle ara yüzünden 13-17 yaş arasına reklam verebiliyorum. google’da bu yaş aralığına reklam veremiyorsunuz. facebook'da reklam verebiliyorsunuz ama detaylı analize ulaşamıyorsunuz, sadece verdiğiniz reklamların sonuçlarını değerlendirebilirsiniz. hangi yaş aralığında ne kadar kullanıcı olduğunu da görebiliyorsuz.

bu ekran görüntüsünde abd facebook kullanıcıların son 1 ay içinde sayfa beğenmelerindeki hareketleri görüyoruz. ekran görüntüsünün en son bölümünde en çok beğenilen sayfaları gösteriyor.

burada kullandıkları dil, şehir, ya da birden çok ülke seçtiysek ülkeleri listeliyoruz.

burası benim en sevdiğim yer. ürünlerimi belirlerken en çok kullandığım yer aynı zamanda. belirlediğim hedef kitlenin facebook üzerindeki yaptığı hareketleri kabaca görmemi sağlıyor. tıkladığı reklam, attığı beğeni, beğendiği yeni sayfa, kullandığı cihaz, gibi bir çok verimli bilgiye ulaşabiliyorum.

bu iki ekran görüntüsündeki verileri şu anda sadece abd reklamları için kullanabiliyorum. henüz bu özellik daha türkiyeye açılmadı. gördüğünüz gibi burada nasıl harcama yaptığınızdan, evinizin piyasa değerine kadar bir çok bilgiye ulaşabiliyorum.

son ekran görüntülerimizde kullanıcıların nasıl alışveriş yaptığınız, neler satın aldığını ve ne satın almayı düşündüğünü görebiliyoruz.

bir dijital reklamcı olarak verileriniz benim önüme bu şekilde geliyor. siz yani ürünleri milyarca facebook kullanıcısı arasından bu şekilde belirleyebiliyorum. instagram reklamlarını da bu arayüzden veriyorum.

mark zuckerberg'in elinde facebook, instagram ve whatsapp gibi dünyanın en büyük üç topluluğu bulunuyor. üçündeki verileri kullanarak sizi mükemmel bir ürün haline getiriyor. çok zeki olabilir, bir sürü yeni teknoloji için yatırım yapıyor olabilir ancak insanlığın ortak mirası için ortaya bir ürün çıkartıp çıkarmadığı tartışmaya açıktır.

mark zuckerberg kendi kategorisindeki insanlar arasında bence en zayıf halka. elon musk, steve jobs, bill gates, internetin dahi çocuğu aaron swartz, wiki'nin kurusucu jimmy wales ve daha bir çok isim yanında bir tüccardan fazlası değil. özellikle snapchat'le baş etmek için kullandığı yöntemler ile gerektiğinde ne kadar şark kurnazı bir tüccar olduğunu da gösterdi.