her şeyin teorisi, evrene ilişkin herhangi bir "neden?" sorusunun cevabını verebilecek tek bir teori oluşturma çabasından doğan bir çalışma. isim konusunda pek de yaratıcı olunmadığını kabul etmek gerek.

bir balonun şişirilme sürecini videoda izlerken videoyu geriye sararsanız ne olur? balon gittikçe küçülür ve sonunda da posası çıkmış bi meyve gibi ufacık, şekilsiz bir cisme dönüşür. aynı şekilde, genişlemekte olan evrenin durumunu bir videodan izleyebilseydiniz ve videoyu geriye sarsaydınız ne olurdu? galaksiler gittikçe birbirine yaklaşır, ortam gittikçe kaotik bir hâl alır, bir yandan da her şey iyice birbirine doğru sokulur ve sonunda her şey tek bir noktaya sıkışıp kalırdı. işte anahtar, bu tek noktada yatıyor.

***

bugün evreni kontrol ettiğini bildiğimiz 4 temel kuvvet var:

1- elektromanyetik kuvvet
2- zayıf nükleer kuvvet
3- güçlü nükleer kuvvet
4- kütle çekim kuvveti

bunlar şu anda birbirinden ayrı kuvvetler olarak incelenebiliyor ama evrenin oluşum videosunu geriye sardığımızda ortaya bir gerçek çıkıyor: bu kuvvetler, her şeyin tek bir noktada bir araya geldiği o oluşum anında birbiriyle birleşik durumda olmalıydı.

aslında bu bakış açısı, her şeyin teorisi olayı devreye girmeden önce de bilim dünyasındaki bazı problemleri çözmüştü. örneğin yukarıda temel kuvvet olarak saydığım elektromanyetik kuvvet konusuna bakalım. elektrik, ışık ve manyetizma denen tüm fiziksel olaylar bilim dünyasında zaten biliniyordu. bunları elektromanyetizma adı altında toplayıp tek bir kuvvet olarak göstermek ise james clerk maxwell'e nasip oldu. yani birbirinden farklı sandığımız bazı fiziksel fenomenlerin bir noktada aslında aynı şeyin farklı yansımaları olabileceğini bir süredir biliyorduk. aynı durum atom teorisini klasik fizikle birleştiren kuantum fiziği için de geçerliydi örneğin. başka örnekler de var ama uzatmayayım. en aşağıya bir görsel ekleyeceğim zaten bununla ilgili.

***

yukarıda söylediğim olaya geri dönelim. acaba elektrik, ışık ve manyetizmayı elektromanyetizma adı altında tek bir fenomene indirgeyebildiğimiz gibi, 4 temel kuvveti de -evrenin oluştuğu sıralarda gerçekleştiğini tahmin ettiğimiz durumdaki gibi- tek bir fenomene indirgeyebilir miyiz? bunları birleştirebilir miyiz?

fizikçiler aslında zaman içerisinde yapılan çalışmalarla -yukarıda değindiğim gibi- bazı fiziksel olguları çoktan birbiriyle birleştirmişti. bunun sonucunda ortaya, örneğin elektromanyetik kuvvetle zayıf nükleer kuvveti tek bir çatı altında toplayan elektrozayıf kuvvet teorisi çıkmıştı. bunu, üçüncü temel kuvvet olan güçlü nükleer kuvvetle nasıl bir araya getiririz sorusu büyük birleşik kuramı doğurdu.

geriye kalan son kuvvet, kütle çekim kuvvetiydi. matematik, ilk 3 kuvvetin bir şekilde uzlaştırılması noktasında oldukça uysaldı ama 4. kuvvette sorun çıktı. albert einstein'ın çalışmaları bize, evrenin pürüzsüz bir dokudan oluştuğunu söylüyordu. oysa kuantum mekaniği doğunca tam tersi bir sonuç çıktı ortaya: evrenin dokusu kesikli bir yapıydı. pürüzsüz değildi. bunların ikisi de kendi çöplüklerinde harika öten horozlardı ama bir araya getirilmeye çalışıldığında anlamsız sonuçlar çıkıyordu ortaya çünkü pürüzsüz ve eğri bir uzay zaman dokusu, kuantum ölçeğindeki durumlarda doğru çalışmıyordu.

"ne olur yani çalışmasa? bir arada olmadıkları zaman doğru çalışıyorlar ya sonuçta!"

bazı durumlarda evet, bu ikisini bir araya getirmek zorunda kalmadan da bir şeyleri açıklayabiliyoruz ama ya bir kara delik içerisindeki tekillik? ya tam da big bang'in ortaya çıktığı an?

kozmoloji açısından önemli olan bazı soruların yanıtlarını veremiyoruz. 4 temel kuvvet içerisindeki en zayıf kuvvet, kütle çekim kuvvetidir ama mesela bir kara delik söz konusu olduğunda kütle çekim kuvveti son derece güçlü bir alan oluşturur ve bildiğimiz fizik kanunları burada işlemez hâle gelir. bu tür bölgelerde tam olarak ne olup bittiğini açıklayabilmek için elimizdekinden daha fazlasına ihtiyacımız var.

elbette iş burada bitmeyecek. big bang'in oluşum aşamasındaki mekanizmayı açıklayabilsek bile evrenin geri kalan bazı özellikleri hakkında da daha fazlasına ihtiyacımız olacak. karanlık madde, karanlık enerji, çoklu evrenler modeli konularında olduğu gibi...

***

her şeyin teorisi olmak için elimizdeki en kuvvetli aday şu an için sicim teorisi:

Oyun Teorisinin Ne Olduğunu Çok İyi Anlamanızı Sağlayacak Örnekler