evrenin genişlemesi ne demek?

öncelikle bütün bilimsel çıkarımlarda olduğu gibi 'evrenin genişlediğini nereden biliyoruz?' diye sormak lazım. biliyoruz çünkü teleskopla diğer galaksilere baktığımız zaman şunu görebiliyoruz: bir galaksi bizden ne kadar uzaksa o kadar hızlı bir şekilde bizden uzaklaşıyor. (galaksinin ne kadar uzak olduğunu ve hızını nasıl ölçüyoruz teleskopla diye düşünüyorsanız standard candle ve doppler shift terimleri üzerinden google'a başvurun).

amma velakin bırakın güneşle dünya arasını, en yakın andromeda galaksisi bile bizden uzaklaşmıyor, hatta bir ara gelip çarpacak. o zaman nasıl genişleme bu? 

çok basit bir kural var burada

"birbirlerine kütleçekim kuvveti ile bağlı olmayan cisimler birbirinden uzaklaşır" teknik terimleri bilenler için söylüyorum eğer cisimlerin kinetik enerjisi onları bağlayan kütleçekim potansiyelinden küçükse uzaklaşmayacaklar. metrik zamanla artıyor demek güneşle dünya veya ayağınla basın arasındaki mesafe artıyor demek değil.

şimdi analojiye başvuralım

bir lastik alalım ve lastiğin üzerine üç dört tane karınca koyalım. biz lastiği iki ucundan çekerek uzatırsak karıncalar da yürümüyorsa aralarındaki mesafe sürekli artar. ama iki karınca birbirine tutunmuşsa ve lastik uzadıkça birbirlerinden kopmayacak şekilde hareket edebilirler birbirlerinden uzaklaşmazlar. ya da bir karınca biz lastiği çektik diye büyümez. (bu analojiyi duyan astrofizikçiler beni linç etmeye gelirlerse kuzenim yazmış diyeceğim)

bazı arkadaşlar dünya-ay mesafesi artıyor vs. gibi doğru ama soruyla ilgisiz şeyler söylemişler, o mesafelerin artması gelgit sürtünmesi ile ilgili, evrenin genişlemesiyle değil. karanlık enerji diyenler de olmuş, o ise tamamen farklı, evrenin genişlemesi karanlık enerji gerektirmiyor, ama evrenin genişleme hızının artması karanlık enerji gerektiriyor.

Derin bir konu olan evrenin genişlemesine dair daha geniş bilgiler isteyenler için