Nedir, ne değildir?

bir sanat eserinin diğerinden daha üstün olduğunu belirleyip belirleyemeyeceğimizi ele alan problemdir sanatın ölçülebilirliği. geçenlerde bir kör deneyde, yapay zeka üretimi olan tabloların insan yapımı olanlara ilişkin daha "iyi" olduklarının sonucuna nasıl varıldığının ele alındığı bir haber ile karşılaştım... kör deneyi farmasötik değerlendirmede yapsan anlarım, ama sanat objektif bir nosyon mudur ki kör deney yapıp sonuca varabiliyorsun?

bu tür bir deney yapıp yapay zekanın daha "iyi" tablolar yaptığını söyleyenlerin; empresyonizmden tek anladıkları, kısa, kalın boya vuruşları, renklerin mümkün olduğunca az karıştırılarak yan yana uygulanması ve bu sayede elde edilen kontrastla daha canlı görünmesi gibi teknik ayrıntılardır. oysa empresyonizm dediğin, sanatçının realizme, objektif bakışa karşı subjektif duygularını, hislerini, hayal gücünü ifade edişidir. bu sadece bir örnek elbette, her sanat akımının ardında yatan bir felsefe vardır. sanatçılar, onlar için değerli olan birşeyleri ifade eden çeşitli semboller iliştirirler sanat eserlerinin kıyılarına köşelerine, sanat eserlerini analiz etmenin verdiği zevk buradan gelir zaten. düşünemeyen bir robot boyaları her ne kadar iyi kullanırsa kullansın, yaptığı tabloyu analiz etmem için bir sebep olmadığı sürece o tablo duvarımı süsleyecek değersiz bir dekoratif eşya olmaktan öteye geçemez benim nazarımda. bir başkası için öyle olmayabilir tabii, zira sanat bu. dediğim gibi, öznel bir konsept.

evet, orkestralar için müzisyen seçmelerinde kör testler yapılmıyor değil. mesela müzisyenler ekranın arkasında performans sergiliyorlar; böylece fiziksel görünümleri ve cinsiyetleri performansı değerlendiren dinleyiciyi etkilemiyor. ama sonuçta o müzisyenlerden belirli kurallara uygun bir şekilde belirli notaları çalmaları bekleniyor, o yüzden rachmaninoff'dan bir piyano konçertosunu kimlerin daha "iyi" çalabileceğini söylemek mümkün olabilir fakat mesele yapılan farklı bestelerin nitelikleri olduğunda, "bach mı vivaldi mi?" gibi bir soru sormak abes kaçacaktır. benim müzikte klasiği kaliteli, tablolarda minimalizmi kalitesiz bulmam her ne kadar sebeplerim olsa da subjektif yaklaşımımdır. her sanat eseri farklı hislere, farklı fikirlere, farklı kitlelere hitap eder. rap de sanattır, jazz da sanattır, metal de sanattır. bu noktada kendimden iğrenerek minimalist tabloların dahi birer sanat eseri olduklarını özveriyle belirtmem icap ediyor. biz her ne kadar bazı sanat eserlerini diğerlerine tercih etsek de, sanat eserleri arasında yapılan kıyaslamalarda objektif ölçekler olamaz.

Bir başka görüş de şu şekilde

sanatın ölçülebilirliği... bir sanat eserinin diğerinden daha üstün olduğunu belirleyip belirleyemeyeceğimizi ele alan problem. geçenlerde bir kör deneyde, yapay zeka üretimi olan tabloların insan yapımı olanlara ilişkin daha "iyi" olduklarının sonucuna nasıl varıldığının ele alındığı bir haber ile karşılaştım... kör deneyi farmasötik değerlendirmede yapsan anlarım, ama sanat objektif bir nosyon mudur ki kör deney yapıp sonuca varabiliyorsun?

bu tür bir deney yapıp yapay zekanın daha "iyi" tablolar yaptığını söyleyenlerin; empresyonizmden tek anladıkları, kısa, kalın boya vuruşları, renklerin mümkün olduğunca az karıştırılarak yan yana uygulanması ve bu sayede elde edilen kontrastla daha canlı görünmesi gibi teknik ayrıntılardır. oysa empresyonizm dediğin, sanatçının realizme, objektif bakışa karşı subjektif duygularını, hislerini, hayal gücünü ifade edişidir. bu sadece bir örnek elbette, her sanat akımının ardında yatan bir felsefe vardır. sanatçılar, onlar için değerli olan birşeyleri ifade eden çeşitli semboller iliştirirler sanat eserlerinin kıyılarına köşelerine, sanat eserlerini analiz etmenin verdiği zevk buradan gelir zaten. düşünemeyen bir robot boyaları her ne kadar iyi kullanırsa kullansın, yaptığı tabloyu analiz etmem için bir sebep olmadığı sürece o tablo duvarımı süsleyecek değersiz bir dekoratif eşya olmaktan öteye geçemez benim nazarımda. bir başkası için öyle olmayabilir tabii, zira sanat bu. dediğim gibi, öznel bir konsept.

evet, orkestralar için müzisyen seçmelerinde kör testler yapılmıyor değil. mesela müzisyenler ekranın arkasında performans sergiliyorlar; böylece fiziksel görünümleri ve cinsiyetleri performansı değerlendiren dinleyiciyi etkilemiyor. ama sonuçta o müzisyenlerden belirli kurallara uygun bir şekilde belirli notaları çalmaları bekleniyor, o yüzden rachmaninoff'dan bir piyano konçertosunu kimlerin daha "iyi" çalabileceğini söylemek mümkün olabilir fakat mesele yapılan farklı bestelerin nitelikleri olduğunda, "bach mı vivaldi mi?" gibi bir soru sormak abes kaçacaktır. benim müzikte klasiği kaliteli, tablolarda minimalizmi kalitesiz bulmam her ne kadar sebeplerim olsa da subjektif yaklaşımımdır. her sanat eseri farklı hislere, farklı fikirlere, farklı kitlelere hitap eder. rap de sanattır, jazz da sanattır, metal de sanattır. bu noktada kendimden iğrenerek minimalist tabloların dahi birer sanat eseri olduklarını özveriyle belirtmem icap ediyor. biz her ne kadar bazı sanat eserlerini diğerlerine tercih etsek de, sanat eserleri arasında yapılan kıyaslamalarda objektif ölçekler olamaz.

Sanat Nedir?