Ertesi Gün Hapı Gebeliği Nasıl Önler?
etki mekanizması iki tip ertesi gün hapı bulunmaktadır: birincisi en eski yöntem olup, 4 tane doğum kontrol hapı (östrojen+progesteron) içermektedir. ikincisi ise sadece bir progesteron olan levonorgestrel içermektedir.
levonorgestrel, esas olarak yumurtlamayı engelleyerek etki gösterir. ayrıca sperm hareketini ve rahim ağzındaki mukusun yapısını değiştirerek gebelik oluşumunu engeller. her iki ilacın da etkili olabilmesi için döllenme olmaması gerekir, döllenme olduktan sonra alındığında hiçbir etkinliği yoktur. genel olarak bakıldığında levonorgestrel içeren hapların etkinliği ve dolayısı ile başarı oranı daha yüksektir.
ilaçların güvenilirliği her iki ilacında en önemli yan etkisi bulantı-kusmadır. levonorgestrel içeren haplar (norlevo) için önemli bir kısıtlama yoktur. östrojen ve progesteron içeren kombine haplar (prevent) klasik migren ve daha önce damarda pıhtılaşma-pıhtı atması öyküsü olanlarda kullanılmamalıdır. eğer hasta ilaca rağmen gebe kalırsa bu ilaçların bebek üzerinde önemli bir etkisi yoktur.
ilaçlar genel olarak şüpheli cinsel ilişkiden sonra ilk 72 saate alınmalıdır. levonorgestrel içeren haplar 5 güne kadar etki göstermekle birlikte, geçen sürenin uzaması ile birlikte etkinliği azalmaktadır. ilk 12 saat içerisinde alındığında etkinlik maksimum olup, %98 oranında gebeliği önlerken, 5.günde alındığında bu oran %50’ye düşmektedir. levonorgestrel içeren kutulardaki iki hap 12 saat arayla veya birlikte alınabilir.
ertesi gün hapından hemen sonra doğum kontrol hapı, vajinal ring veya patch gibi hormonal doğum kontrol yöntemlerine başlanabilir. ayrıca doğum kontrol gibi hormonal doğum kontrol yöntemleri ile korunan kadınlarda 2 veya daha fazla hap unutulması durumunda hapa devam edilirken, hapın alınmadığı dönem için ertesi gün hapı kullanılabilir.
yan etkiler ertesi gün haplarının en önemli yan etkisi bulantı-kusmadır. levonorgestrel içeren hapları kullanan kadınların %23’ünde ciddi düzeyde bulantı görülmektedir. kusması olan hastalarda ilaç dozunu tekrarlamaya genellikle gerek olmaz, çünkü kusma oluncaya kadar geçen sürede ilaç emilmiş olmaktadır. ikinci önemli yan etkide adet zamanının değişmesidir. adetin (28 günlük periyot) erken döneminde ilaç alan kadınlarda adet kanaması genellikle erken başlamaktadır. periyodun ortasında ilaç alınması durumunda kanama erken veya zamanında olmakta ve periyodun geç dönemlerinde ilaç alınması durumunda adet genellikle normal zamanında başlamaktadır. genel olarak bakıldığında hastaların üçte birinde adet erken başlamaktadır.
sonuçlar
1. acil doğum kontrol hapları veya ertesi gün hapları ilk 12 saat içerisinde kullanıldığında %98 oranında etki gösterirken, 5.günde bu oran %50’ye düşmektedir.
2. doğum kontrol hapı kullananlarda 2 veya daha fazla hap unutulması durumunda bu ilaçlardan yaralanılabilir.
3. her iki ilacın da en önemli yan etkisi bulantı-kusmadır. ayrıca adet kanaması dönemi genellikle beklenenden daha erken gerçekleşmektedir.
4. bu hapların rutin kullanılan bir doğum kontrol yöntemi olarak önerilmesi tartışmalı olmakla birlikte, şu anda önerilmemektedir.
kaynak: doç. dr. ramazan mercan