Elektrikli Arabalarda Kullanılan Lityum, Latin Amerika'yı Geleceğin Orta Doğu'su Yapar mı?
lityum... elektrikli araçların piyasa paylarının hızla artması ve bu araçlarda lityum iyon bataryaların kullanılması nedeniyle önümüzdeki yıllarda önemli bir mücadele aracına dönüşecek olan maden.
fosil yakıtların sınırlılığı, bu enerji kaynaklarının kontrolü için yaşanan şiddetli çatışmalar, bu enerji kaynaklarının yarattığı çevresel tahribatlar gibi bir dizi nedenden ötürü son yıllarda elektrikli araçlar giderek daha da popüler hale geliyor. elektrikli araçlar; sanılanın aksine modern zamanların icadı değil, mazisi bir hayli eskiye uzanıyor.
buyrun, öncelikle elektrikli araçların ortaya çıkışına ilişkin kısa bir tarihsel yolculuk yapalım
- elektrikli araçlara giden yoldaki ilk adım, 1828 yılında anyos jedlik tarafından ilk elektrikli motorun geliştirilmesi ile atıldı.
- 1832-1839 yılları arasında, iskoç mucit robert anderson tarafından, daha büyük bir elektrikli motor geliştirildi ve taşıma/ulaşım alanında kullanıldı.
- ilk elektrikli araç (ea) modeli profesör straitingh tarafından 1835 yılında hollanda’da geliştirildi.
- aynı yıl abd’de, thomas davenport tarafından başka bir elektrikli araç üretildi.
- bunu, fransız mucit gaston plante’ın geliştirdiği bir başka elektrikli araç izledi.
- 1900’lü yılların başlarında, abd’de ve bir dizi avrupa ülkesinde ciddi miktarda elektrikli araç, yollarda yerini almıştı. bunlar, daha çok kısa mesafeli seyahatler için revaçtaydı.
- buharlı ve fosil yakıtlı araçların gürültülü olmalarına, nahoş bir koku yaymalarına karşın elektrikli araçlar kolay kullanımları, kokusuz olmaları ve sessiz çalışmaları nedeniyle özellikle orta-üst sınıf aileleri ve esasta da kadınları arasında hızla popüler hale gelmişti.
- thomas edison da dahil birçok bilim insanı, elektrikli araçlarda kullanılan bataryaların geliştirilmesi sürecinin bir parçası oldular.
- ancak bu araçların bataryaları yeniden şarj edilebilir özellikte değillerdi. bu nedenle sürüş menzilleri kısaydı ve kullanımda birtakım sorunlara yol açıyordu. bu nedenle salt elektrikli araçlar yerlerini giderek, ferdinand porsche (porsche’nin kurucusu) tarafından geliştirilen hibrit araçlara bıraktı.
ancak 1920-1960 yıllarında benzin fiyatlarının düşmesi, charles kettering’in marş motorunu bulması, amerika’daki yolların iyileşmesiyle uzun menzilli araç ihtiyacının artması, henry ford’un içten yanmalı motorlu araçları seri üretmeye başlaması, araç maliyetlerinin düşmesi gibi nedenlerden dolayı elektrikli araçlara ilgi azaldı ve içten yanmalı motorlu araçlar dünya çapında ilgi odağı oldu. bu olay, 1930’larda elektrikli araçların ortadan kalkmasına yol açtı.
ne var ki 1900’lü yılların sonlarına doğru içten yanmalı motorların neden olduğu hava kirliliği, bunun iklimsel değişimlere yol açması gibi bir dizi önemli sorundan dolayı, bu araçlar ve motorların tahtı yeniden sallanmaya başladı. aynı dönemde abd, ingiltere, fransa gibi ülkelerde petrol krizinin de yaşanmasıyla, elektrikli araçlara yeniden yönelim baş gösterdi. ilerleyen yıllarda birçok avrupa hükumeti ve abd yönetimi, elektrikli araçlara yönelik teşvik paketleri devreye soktular. bu yeni yönelim, elektrik ve benzin ile çalışan hibrit araçların yeniden sahneye çıkması için zemin oluşturdu. öyle ki 2000’lerde toyota’nın seri üretimini yaptığı prius adlı hibrit modeli, büyük bir satış rakamı yakalamayı başardı.
bu aşamada sahneye çıkan tesla motors, elektrikli araç yarışının yeniden hızlanmasında lokomotif rolü oynadı. tesla motors; tek şarjla 330 km’den fazla yol alabilecek lüks bir elektrikli otomobil üreteceğini duyurduğunda, ciddi bir yankı uyandırdı. 2008 yılında tesla motors üzerinde çalıştığı tesla roadster’ın lansmanını yaptı. tesla’nın bu başarısı diğer otomobil şirketlerini de, gelecekte piyasayı domine edecek olan elektrikli araç konusunda adım atmaya itti. 2010’da hibrit bir otomobil olan chevy volt ve tamamen elektrikli olan nissan leaf piyasaya sürüldü. rusya federasyonu gibi, dünyanın önemli bir enerji üreticisi olan ülke bile, elektrikli araçların yaygınlaşması için 2015 yılında önemli bir karar aldı ve tüm benzin istasyonlarına elektrikli araç şarj cihazı yerleştirme zorunluluğu getirdi. aynı sene çin’de hibrit ve elektrikli araç satışları toplamda 200 bini buldu.
elektrikli araç satış rakamları
elektrikli araç satış adeti, hiç şüphe yok ki başarılı batarya konusu ile doğrudan ilgilidir. tek şarj ile maksimum mesafeyi gidebilen, batarya ücreti rakiplerinden daha düşük olan, şarj süresi rakiplerine göre daha kısa ve kola olan, batarya teknolojisi ve güvenliğinde önde olan ve bunu tüketiciye anlatabilen firma, koşuyu önde götürmeye muktedirdir. mevcut verilere bakıldığında rakiplerine kıyasla tesla bu konuda zirveyi temsil ediyor. frost&sullivan’s araştırma şirketinin her yıl yayınladığı “global electric vehicle market outlook” raporlarını göre, elektrikli araç satışlarında muazzam bir artış söz konusu: 2007 yılında sadece 100 adet elektrikli araç satılmış olmasına karşın 2017 yılında bu sayı bir milyona, 2/18 yılında yaklaşık 2 milyona ve 2019 yılında 2.8 milyona ulaşmış durumda. (bu rakamlara hibrit araçlar da dahil)
2018 yılındaki elektrikli araç satışlarının (hibrit araçlar dahil) en fazla olduğu bölge %60.3 ile asya piyasası olmuş, onu %22 ile avrupa piyasası takip etmiş.
çin, 1.1 milyonluk elektrikli (hibrit dahil) araç satışı ile en çok elektrikli aracın satıldığı ülke olmuştur. tıpkı daha önceki beş yılda olduğu gibi liderliğini korumayı başarmıştır. bu haliyle çin, dünya elektrikli araç piyasasının %55’ini temsil ediyor.
bir dizi ekonomik sorun yaşayan tesla motors, bütün bunlara rağmen 2018 yılında pazar lideri olarak 231,850 adetlik (toplam pazarın %11.8’i) satış rakamına ulaşmayı bildi. onu 222,743 adetlik satış ile çin’li byd (toplam pazarın%11.3’ü) takip etti.
elektrikli araçların yükselişi, lityum piller ve geleceğin orta doğu’su olarak latin amerika
elektrikli araçların piyasadaki bu yükselişlerinin devam etmesi bekleniyor. hal böyle olunca yıllardır uğruda ülkelerin işgal edildiği, milyonlarca insanın öldürüldüğü petrol kaynaklarının yerini, elektrikli araç bataryalarında kullanılan lityum gibi maddeler alacaktır. lityum kaynakları bakımından dünyanın en zengin ülkeleri aşağıdaki gibidir:
1. şili: lityum rezervi: 8,000,000 mt
2. avustralya: lityum rezervi: 2,700,000 mt
3. arjantin: lityum rezervi: 2,000,000 mt
4. çin: lityum rezervi: 1,000,000 mt
5. zimbabwe: lityum rezervi: 700,000 mt
6. portekiz: lityum rezervi: 60,000 mt
7. brezilya: lityum rezervi: 54,000 mt
8. abd: lityum rezervi: 35,000 mt
görüldüğü gibi latin amerika ülkeleri olan şili, lityum kaynakları bakımından geri kalan tüm ülkelerden daha fazla rezerve sahip. bu nedenle aşağıda linki verilen yazıda da belirttiğim gibi, bütün elektrikli araç üreticisi ülkelerin gözü şili ve brezilya’nın üzerinde ve bu nedenle çin’li byd firması brezilya’da dünyanın en büyük lityum iyon batarya üretim fabrikalarından birisini kurmuştu. zira şili ve brezilya’daki lityum kaynakları hem oldukça zengin ve verimli, hem de çıkartılması oldukça kolay.
lityum’un dünya pazarına ilişkin de birkaç veri sunmak istiyorum:
- lityum talebi, 2019 yılında %8.9 oranında arttı.
- 2019 yılı itibariyle lityum pazarı, 1.7 trilyon dolar dolaylarında oldu.
- lityum kaynaklarına yönelik en büyük talep asya pazarından.
lityumun giderek artan önemi ve kazandığı stratejik değer nedeniyle önümüzdeki yıllarda şili, arjantin, zimbabwe, brezilya gibi ülkelerde çok daha fazla iç sorunların baş göstermesi muhtemel. bu bakımdan latin amerika ülkelerini yeni orta doğu olarak kabul etmek mümkün.
elbette daha uzun süre kullanım yoğunluğu sürecek olan petrol ve türevi enerji kaynakları için asya, kafkasya ve rusya çevresinde yaşanacaklar üzerinden bu bölgenin de hedef alınacağını görerek bunları söylüyorum. zira ben burada, esas olarak elektrikli araç piyasası ve geleceği üzerinden lityum kaynakları üzerinde cereyan edecek yeni emperyal saldırılara dikkat çekmek istiyorum.
kaynaklar:
https://www.energy.gov/…meline-history-electric-car
https://www.lelandwest.com/…he-electric-vehicle.cfm
https://ww2.frost.com/…-to-set-new-records-in-2019/
https://investingnews.com/…ithium-reserves-country/
https://store.frost.com/…e-market-outlook-2019.html
http://www.ev-volumes.com/…plug-in-vehicle-volumes/