kütahya ile uşak arasında, çavdarhisar yakınında yer alan ve o civar için şaşırtıcı derecede sağlam kalmış bir antik kent aizanoi. mö 200 yılı gibi kurulmuş, daha sonra ms 133'te roma, arkasından ms 200'de bergama imparatorluğu'na geçmiş.

şehrin kenarına inşa edildiği kara çay, baharda sürekli taştığı için su duvarları ve suyun üstünden geçen roma köprüleri de kısmen duruyor.

zeus tapınağı, iyon mimarisindeki sütunlarıyla beraber kalmış. enteresan bir mekan. eski bir tapınağı alıp roma modeline benzetmişler. dolayısıyla diğer roma tapınaklarından farklı mimariye sahip. onun dışında roma hamamı, dünyanın ilk borsası ve tiyatro da kalıntılarda ortaya çıkmış.

kazılarına 1926'da avrupalı arkeologlarca başlanmış ve bugünkü haline yakın formatta çıkarılmış. 1970'ten sonra da yeni bir kazı başlatılmış ve halen devam ediyormuş.

oradaki köyün çoğu evinin düzgün kesilmiş taşlardan olmasını da garip karşılamamak lazım; malzeme bol...

aizanoi kentinin bütünsel parçalarını oluşturan en önemli merkezi olan aizanoi zeus tapınağı çarpıcı güzelliğiyle dünyadaki en iyi zamana direnmiş ve mimarisi kendiliğini koruyan, ziyarete açık sapasağlam tonozlu yeraltı mahzeni ile de sizi gerçek anlamda sarsacak sahiden. ben azizanoi'nin eşsiz mahzeninde retiarius ile tanıştım, onun mezar taşlarıyla karşılaşarak hem de... bu cesur kahraman, diğer gladyatörler gibi zırhlar ve miğfer giymeyi reddederek kendini özgür savaşacağı şekilde sadece kasık kuşağı ve geniş bir kemer ile ağır kılıç ve kalkanla donanmış gladyatörlerle savaşmıştır. bir balıkçı ağı sağ elinde ve ölümcül silahı hançeri sol elinde olan gözüpek bir savaşçı... caesar'a demiş ki "ave caesar, morituri salutamus!"

mahzeni ve taşlarının dimdik ayakta biçimini korur vaziyette kalması en önemli özelliklerinden biri, " bu tapınak, anadolu'daki antik çağ yapıları arasında ilk şeklini koruyarak günümüze ulaşmış nadir örneklerden..."

ben bu mesajların hücumundan sarhoş ve mutlu ruh halimin serencamında, yanımdaki bir termos kahvemle zeus'un şerefine ve medusa'nın saçlarına kaldırdım kahve kupamı tapınağın bir köşesinden aizanoi platosunu izlerken sütunların arasından. saçlarımı da saldım aizanoi'nin serin rüzgarına, indim tapınak girişindeki medusa'nın heykelinin yanıbaşına...

aizanoi kentinin diğer nadide parçaları

dünyanın ilk borsası olan aizanoi antik borsa,

hemen yanı başında görkemli bir parçası dikili duran aizanoi sütunlu yol

çağdaşlarından daha talihsiz olduğunu düşündüren devasa aizanoi stadyum ve antik tiyatro

ponçik ama sinirli ördeklerin vakvaklayıp peşinizden kovalayabileceği penkalas çayı üzerinde, çavdarhisarlı şoförlük yapan bir amcamızdan öğrendiğime göre geçtiğimiz aya kadar üzerinden tonluk kamyonların geçebileceği kadar direnebilmiş antik köprü. bu köprü, yakın zamandan itibaren inşaat işçilerince hatalı uygunsuz malzemelerle yamalama usulü talihsiz bir restorasyona maruz kalıyor ve orijinal halinden eser kalmayacağı şimdiden belirgin olan aizanoi antik köprü