Dünyanın En Değerli Tuzluğu: Rönesans Kuyumcusu Cellini'nin Tuz Mahzeni Heykeli
saliera... rönesans kuyumcusu benvenuto cellini tarafından yapılan tuz mahzeni heykeli. dünyanın en değerli tuzluğu olarak da nitelendirilir.
1500 yılında floransa’da doğan cellini agresif ve çabuk öfkelenen hatta büyük ihtimalle antisosyal kişilik bozukluğu ile şekillenen bir karaktere sahip olarak başını sık sık derde sokar. floransa’da karıştığı bir kavga nedeniyle gıyaben idam cezası alır ve şehirden kaçmak zorunda kalır. pisa, venedik, roma gibi şehirlerde de boş durmaz. ünlü kuyumcularla çalışarak kendisini geliştiren cellini kendi atölyesini açtığında da büyük kuyumcu rakiplerini öldürtmekte tereddüt etmez. üstelik papa ve kardinaller arasında ikili oynayarak servetine servet katarken çokça da düşman edinir. öfke nöbetlerine kapılıp sudan sebeplerle kavgalara karışıp başını belaya sokmak artık onun için sıradan bir durum hâline gelmiştir.
benvenuto cellini
sorunlu kişiliğinin yanında kuyumculuktaki yetenekleri ile de ünlenen cellini 1537 yılında kısa süreliğine paris’e geçer ve kral birinci françois’in hizmetinde çalışır. daha sonra roma’ya geri dönen cellini burada bir dizi hırsızlık suçlaması ile yakalanır ve hapsedilir. hapisten bir şekilde kaçmayı başaran cellini bazı kardinaller ve sanatçı arkadaşları tarafından saklanabilse de bu durumdan sıkılmış olacak ki birinci françois’in daveti üzerine 1540 yılında fransa’ya geri döner.
birinci françois
bu değerli eserini de fransa’da geçirdiği üç senede tamamlar. aslında saliera’yı roma’daki bir kardinalin isteği üzerine tasarlar ama tasarladığı heykelin maliyetinin yüksek olması nedeniyle kardinal tuz mahzeni isteğinden vazgeçer. fransa’da kralın desteğiyle hammadde sıkıntısı yaşamayan ve maliyetlerle boğuşmak zorunda kalmayan cellini’nin rafa kaldırdığı saliera projesini gerçekleştirmek için de bir engel kalmaz ve üç senelik çalışmasıyla bu değerli eseri üretir.
heykel maniyerist bir tarzda üretilmiştir. yaklaşık olarak 26 cm yüksekliğinde ve 33 cm genişliğindedir. fildişi ile çevrilmiş abanoz bir taban üzerine haddelenmiş altından elle yontularak yapılmıştır. oval bir zemin üzerinde karşılıklı olarak bir kadın ve erkek figürü oturmaktadır. bunlardan erkek olanı roma mitolojisindeki deniz tanrısı neptün’ü simgeleyerek denizi, kadın olanı ise yeryüzü tanrıçası ya da toprak ana olarak nitelendirebileceğimiz tellus’u simgeleyerek karayı temsil eder. neptün ve tellus’un birbirlerine kenetlenen bacakları tuzun karasal ve denizsel kökenini simgeler. neptün’ün yanında tuz tutmak için tasarlanmış, gemiye benzer bir kase varken tellus’un yanında da biber konulmak için tasarlanmış bir tapınak vardır. neptün sağ elinde bir zıpkın, sol elinde ise dizgin tutar ve deniz atlarının çektiği bir deniz kabuğu üzerinde oturmaktadır. tellus ise sol memesini tutar. cellini tellus’u bu şekilde tasvir ederek doğurganlığı, zenginliği ve karasal bolluğu ifade eder. tellus’un hemen yanında biberlerin ithal edildiği yeri simgelemek amacıyla bir fil başı görünür (güney asya).
neptün (deniz), tuz kasesi, zıpkın ve deniz atları
tellus (kara) ve tapınak
bir süre fransa’da kalan heykel, 1500’lerin sonlarına doğru fransa kralı charles ix tarafından düğün hediyesi olarak habsburg arşidükü ferdinand ii’ye hediye edilmiştir. böylece heykel habsburg himayesine girer. günümüzde viyana’daki kunsthistorisches müzesi’nde sergilenen eser çoğu eseri eritilerek paraya çevrilen cellini’nin günümüze ulaşabilen bilinen tek kuyumculuk eseri olma özelliğini korumaktadır.
not: eser, 2003 yılında müzenin restorasyon çalışması sebebiyle kapatılmasından faydalanan hırsız tarafından çalınmıştır. heykelin eritilmesi ihtimalinin yarattığı endişeyle geçen üç sene sonunda şüphelinin yakalanması ve sakladığı yeri göstermesiyle viyana’nın 90 km kuzeyinde gömülü olarak bulunmuştur. yeniden müzeye getirilen heykelin piyasa değeri 60 milyon dolar olarak hesaplanmış ve bu tutarda sigortalanmıştır.
kaynak: https://www.khanacademy.org/…to-cellini-salt-cellar