Dünyanın En Değerli Şirketi Saudi Aramco Nasıl Kuruldu ve Bugünlere Geldi?
yine vatana millete kürek kürek bilgi akıtmak maksatlı bir yazı ile karşınızdayız: son günlerin gözde şirketi saudi aramco. aramco en kârlı şirket ünvanıyla halka arza geri sayım yapıyor şirketin %0,5'i halka arz edilecek. dünyanın her 8 varillik petrol talebinin birini bu şirket karşılıyor ve günlük karı tam tamına 304 milyon dolar.
halk arasında kısaca “aramco” olarak bilinen ve resmi literatürde de suudi arabistan petrol şirketi olarak geçen saudi aramco; köken itibarıyla diğer birçok petrol-doğal gaz devini açık ara farkla geride bırakmaktadır. aramco’nun kuruluş yılı bundan 86 yıl öncesine; 1933 yılına dayanmaktadır.
1920'ler... birinci dünya savaşı’ndan en kârlı çıkan devletlerden biri olan abd; 'ulan biz böyle giderse ayvayı yeriz, kârlı işlere girmemiz lazım' diyerek savaştan kalan yaraların sarıldığı 1920’li yıllarda kendi ülkesindeki aramaların yanı sıra uluslarası çapta petrol, doğal gaz ve enerji ortaklıkları için arayış içerisine girmişti. özellikle o dönemin abd yönetiminin ticari konularda sağladığı kolaylıklar; abd’li petrol şirketlerinin yurt dışında keşfe çıkmasını kolaylaştırmış, büyük para babaları dünyanın dört bir yanına dağılmıştır.
yurt dışında petrol aramalarında bulunan abd’li şirketlerden bir olan standard oil of california (socal) ki john d. rockefeller'in standard oil'inin bir alt kuruluşudur; ilk başarısını bahreyn’de yerel petrol şirketi bahrain petroleum co. (bapco) ile yaptığı ortak bir girişimde elde etmiştir. 1932’de bulunan bu rezerv sayesinde arap yarımadası petrol avcılarının dikkatini çekmiş ve buradaki yoğunluğu arttırmıştır.
eee bunu duyan suudiler hemen uyanmışlar tabi mevzuya. yüksek teknolojili ve zenginlik açlığıyla dolu bu abd’li şirketlerin yarımadaya göz dikmesini fırsat bilen suudi arabistan hükümeti; kardan pay verme karşılığında kaliforniya petrol şirketi’nin (socal) kendi ülkesinde de arama yapmasına izin vermiştir. rezerv arama çalışmalarının hızlanabilmesi için 1933 yılında california-arabian standard oil (casoc) adında bir şirket kurulmuş ve suudi topraklarında keşfe başlamıştır. şirket ilk olarak kral abdülaziz ibn-i el-suud ve abd başkanı franklin roosevelt tarafından ortak olarak kurulmuştur. işte bu casoc; günümüzde saudi aramco ismiyle anılan şirketin ta kendisidir.
casoc için aslında işler ilk başta hiç iyi gitmemiş. tam 4 yıl boyunca hiçbir nane bulamamışlar ve 'ulan baltayı taşa vurduk galiba' diyip sıyrılmaya çalışmışlardır. hatta şirket bu zararları finanse edemeyince %50 hissesini texaco'ya satmak zorunda kalmış. ancak 1938'de şans casoc'un yüzüne gülmüş; zahran şehrinde yapılan sondaj çalışmaları sonucunda bir petrol rezervi bulunmuş ve hiç bekletilmeden üretime başlanmıştır. yapılan sondaj ve varilleme çalışmaları sonucu günde 1500 varil kapasitesi olduğu tespit edilen bu rezerv hem casoc’a umut vermiş, hem de önceki yıllar boş yere yapılan keşiflerin zararı çıkarılmaya başlanmıştır.
zamanla çok daha zenginleşen casoc, 1944 yılında ufak bir isim değişikliğine gitmiş ve ismini arabian american oil company kelimelerinin ilk iki harfleri olan aramco olarak güncellemiştir. aramco’nun büyük bir ivme kazanarak kalkınmaya başlaması diğer amerikalı petrol şirketlerinin de ilgisini çekmiştir. öyle ki; 1948 yılında aramco’nun %30’u exxon, %10’u da mobil tarafından satın alınmıştır. geri kalan pay da %30’arlık dilimler halinde socal (kaliforniya petrol şirketi) ve texaco (texas petrol şirketi)’ne kalmıştır.
saudi aramco'nun değeri 1.25 trilyon ile 10 trilyon dolar arasında tahmin edilmekte olup bu rakamlar ile dünyanın en değerli şirketidir. şirketin merkezi, suudi arabistan'ın doğusunda, zahran'da yer almaktadır.
şirket suudi arabistan'daki tüm enerji kaynaklarını yönetmektedir. 2015 forbes raporuna göre, saudi aramco dünyanın en büyük petrol ve doğalgaz şirketidir. 60.000'e yakın çalışanı ve 380 milyar dolara dayanan kârı ile tam bir para makinesidir. saudi aramco, dünyanın en büyük kıyı petrol sahası gavar ile dünyanın en büyük açık deniz petrol sahası olan sefaniye sahalarını işletmektedir.
şirketin ceo'su ,ceo’luk görevini 2008 yılında alan, khalid a. al-falih'dir. aynı zamanda suudi arabistan sağlık bakanlığı da yapmış olan falih; texas a&m üniversitesi’nde makine mühendisliği okuduktan sonra uzun yıllar aramco bünyesinde önemli görevlerde bulunmuş ve sonunda şirketin ceo’luk makamını elde etmiştir.