Dünya Tarihinin Akışını Değiştiren Savaşlar
1. maraton savaşı (m.ö. 490)
maraton savaşı, mö 490 yılında l. darius komutasındaki persler ile atinalılar arasında gerçekleşti. iyon ayaklanması sırasında atina ve eritre, pers hükümdarlarını devirmeye yardımcı olmak için blrlikler gönderdi. kuvvetler, sardes kentini yakmayı bile başarmışlardı. ayaklanma hızla bastırılsa da, darius bu hakareti asla unutmadı. her gün akşam yemeğinden önce hizmetçilerinden biri kendisine “efendim, atinalıları hatırla” diye üç kez hatırlatmasını isterdi.
pers imparatorluğu’nun yunanları yargılamak için üzerlerine çökmesi an meselesiydi. m.ö. 490 yılının eylül ayında, yaklaşık 25.000 piyade ve 1000 süvari taşıyan 600 gemiden oluşan bir pers işgal kuvveti atina’nın kuzeyinde yunan topraklarına indi. yunanlar, yaklaşık 10.000 atinalı ve 1000 plataealı hoplite sahipti. yunanlar sayıca az olduklarından kesin bir yok oluşla karşı karşıyaydılar.
yunan generalleri durumlarından dolayı saldırmakta tereddüt ettiler. ancak miltiades adlı bir yunan general, perslere saldırmak için tutkulu bir çağrıda bulundu. yunanları perslerin hattına doğru doğruca yürümeye emretti. düşmanları, yunanlıların böyle bir saldırı yapmak için çıldırdığını bile düşünüyordu. yunan merkezi zayıfladı ancak yan birlikleri persleri sardı
perslerin merkezi sıralarını bozup gemilerine kaçtıklarında savaş sona erdi. geri çekilen persler yunanlılar tarafından katledildi ve birçoğu denizde boğuldu. persler atina’ya saldırmak için yunan ordusunun etrafından dolaşmaya çalıştılar, ancak atinalılar perslerden önce şehirlerine ulaşmak için inanılmaz bir hızla yürüdüler. pers filosu daha sonra eve dönmeye zorlandı. persler yaklaşık 6.400 kişiyi kaybederken atinalılar 192 ölü ve plataealılar ise 11 adam kaybetti.
bu savaş, yunan kültürünün hayatta kalması açısından önemliydi. atinalılar kaybetseydi, persler tüm yunanistan’ı fethedecek ve batı kültürü şimdikinden çok farklı olacaktı. yunanlar artık herhangi bir saldırgana karşı savunabileceklerini biliyorlardı. ilerleyen zamanlarda salamis savaşında tekrar test edileceklerdi.
2. salamis savaşı (m.ö. 480)
darius, yunanlara karşı intikamını bırakmamaya karar verdi. bu yüzden, perslerin maraton savaşı’ndaki yenilgisinden sonra, hemen başka bir istila planladı. ancak, mısır ayaklanması nedeniyle istilası ertelendi. darius, yunanistan’ı fethetme planlarını gerçekleştiremeden öldü. görev daha sonra oğlu l. xerxes’e devredildi hızla mısır ayaklanmasını bastırdı ve yunanistan’a saldırmak için hazırlıklara başladı.
xerxes, birliklerinin avrupa’ya ulaşmak için hellespont’u geçebilmeleri için köprüler yaptı ve athos dağı’nın kıstağı boyunca bir kanal kazıldı. bunlar, o dönemde kimse hayal edemeyeceği bir hırstan doğan olağanüstü mühendislik dehasının birer örneğiydi. sahne, yunanistan ve pers imparatorluğu arasında başka bir çatışma için hazırdı. ancak bu sefer savaş denizde gerçekleşecekti.
yunanlıların toplam 371 gemisi varken, perslerin yaklaşık 1207 gemisi vardı. sayıca çok az olan yunanlar, salamis boğazı’nda pers donanmasıyla yüzleşmek zorunda kaldı. atinalı general themistokles, yunanları pers filosuyla kararlı bir şekilde savaşmaya ikna etti. xerxes de savaşa hevesliydi ve tuzağa düştü. filosu, yunan gemilerini tuzağa düşürmek için salamis boğazına kadar takip etti.
dar boğaza girdikten sonra, pers sayısı önemli değildi çünkü gemileri manevra yapamıyordu. yunanlar daha sonra bir kez daha örgütlendiler ve perslere saldırdılar. en büyük deniz savaşı artık bir katliama dönüşüyordu. persler yaklaşık 200 ila 300 gemi kaybetti, yunanlar ise sadece 40 gemi kaybetti. persler bu noktadan itibaren geri çekilmeye başladı ve yunan medeniyeti kurtuldu.
3. gaugamela savaşı (m.ö. 331)
bu, pers imparatorluğu ve yunanlılar arasındaki üçüncü savaştır. ancak bu sefer, makedonya’nın büyük iskenderi’in liderliğindeki saldırıya geçen yunanlılardı. gaugamela savaşı veya arbela savaşı, lll. darius’u kesin bir şekilde yenerek büyük iskender’e pers imparatorluğu’nun kontrolünü veren son belirleyici savaştı.
makedonyalılar, büyük iskender’in komutası altında yaklaşık 47.000 askeri varken, perslerin yaklaşık 90.000 ila 120.000 askeri vardı. persler, iskender’in kuvvetlerinden çok daha fazla sayıdaydı, ancak bir dizi yenilginin ardından moralleri çok düşüktü.
makedonlar elit savaşçılardı ve iskender’in liderliği altında durdurulamazlardı
issos savaşındaki küçük düşürücü yenilgiden sonra darius’un ailesi esir alındı ve onu iskender'le son bir belirleyici savaşa girmeye zorladı. iskender, kuvvetlerinin sayıca az olduğunu ve kuşatılabileceklerini biliyordu, bu nedenle piyadelerini her iki kanadın da açıyla tutarak bir kuşatma manevrasını önlemeye çalıştı.
iskender, falanksını merkezde ilerletmesini istedi ve yoldaş süvarisiyle birlikte sağ kanadının kenarına kadar ilerledi. amacı, pers süvarilerinin büyük bir kısmını çekip çıkarmaktı, böylece merkezde kullanabileceği bir boşluk yaratabilirdi. iskender, pers hattının merkezine saldırdığında, zaten makedon falanksı’na karşı duran pers hattı çöktü.
darius kesilmenin eşiğindeydi ve bunu görünce savaş alanından kaçtı ve ardından ordusu geldi. liderleri gittikten sonra pers hattı kırıldı. iskender, darius'u bitirmek için takip edebilirdi, ancak parmenion'un altındaki sol kanadı ağır baskı altındaydı ve kuvvetlerini rahatlatmak için acele etmek zorunda kaldı. darius daha sonra pers imparatorluğu'nu sona erdiren satraplarından biri tarafından öldürüldü. persler 40.000 ila 90.000 asker kaybederken, iskender'in sadece 100 ila 1.000 asker kaybettiği söyleniyor.
darius, kesilmenin eşiğindeyken savaş alanından kaçtı ve ordusu tarafından takip edildi. liderleri gittiğinde, pers hattı kırıldı. iskender, darius’u bitirmek için takip edebilirdi, ancak sol kanadı parmenion altında yoğun bir baskı altındaydı ve kuvvetlerini rahatlatmak için acele etmek zorunda kaldı. darius daha sonra pers imparatorluğu'nu sona erdiren satraplarından biri tarafından öldürüldü. persler 40.000 ila 90.000 asker kaybederken, iskender’in sadece 100 ila 1.000 asker kaybettiği bilinmektedir.
4. cannae savaşı (m.ö. 216)
cannae muharebesi, ikinci pön savaşı sırasında kartaca hannibal ile romalılar arasında yapıldı. savaş, taktiksel parlaklığı nedeniyle sonsuza kadar hatırlanacak ve taktikleri yüzyıllar sonra bile askeri generaller tarafından takip edilecekti. bu, roma'yı neredeyse dize getiren roma imparatorluğu için en kötü yenilgilerden biri olacaktı.
hannibal, büyük ordusuyla alpleri geçerek roma’yı tehdit etmişti. trebia ve trasimene gölü savaşlarında roma’nın ağır bir şekilde yenilmesinin ardından, doğrudan savaşmaktan kaçındılar ve ordularını kurdular. ancak hannibal’in roma topraklarında bulunması, roma için bir hakaretti ve tüm müttefiklerinin ayrılmasından önce bir şeyler yapılması gerekiyordu.
hannibal, 40,000 piyade ve 10,000 süvariye sahipti. romalılar, 80,000 piyade ve 6,400 süvariyle bugüne kadar kurdukları en büyük ordularını oluşturmayı başardılar. hannibal’i neredeyse 2’ye 1 oranında geride bırakan romalılar, onu savaşa sokma konusunda kendilerine güveniyorlardı. roma ordusu konsüller lucius aemilius paullus ve gaius terentius varro’nun komutası altındaydı.
2 ağustos 216 tarihinde hannibal savaş teklif etti ve romalılar mecbur kaldı. romalılar, piyade birliklerini merkezde, süvari birliklerini ise her iki kanatta konuşlandırdılar. ordularını merkezde yoğunlaştırarak, hannibal’in hatlarını kırmayı umdular. hannibal ise, elit birliklerini kanatlara yerleştirerek merkezini kasıtlı olarak zayıflattı ve romalıları içeri çekti.
iki ordu çarpıştığında, hannibal’in merkezi, roma saldırısının ağırlığı altında yavaşça geri çekilmeye başladı. roma ordusu zaferi hissedince, tüm birliklerini saldırıya geçirdi. birlikler aslında hannibal’in emriyle geri çekilmişlerdi ve şimdi kartacalıların daha güçlü kanadı, roma ordusunu içine alan bir şekilde içeri doğru çöktü
bu sırada kartacalı süvariler, roma ordusunun arkasındaki romalı meslektaşlarını başarıyla savaş alanından kovalamış ve şimdi romalıları arkadan vurmuştu. roma ordusu tarihteki ilk çift kuşatma taktiğinde yakalandı. kaçacak bir yolu olmadığından, yerlerinde katledildiler. roma ordusunun yok edilmesi tamamlanmıştı
yaklaşık 70.000 roma askeri öldürüldü ve 10.000 daha fazlası esir alındı. kartaca sadece 5.700 asker kaybetti. roma yıkıldı ve ulusal yas günü ilan edildi. cannae’de ölen bir akrabası olmayan tek bir kişi bile roma’da yoktu. roma nüfusunun beşte biri 17 yıl içinde kaybedildi. ancak, hannibal’ın umduğu gibi roma’yı bitirmedi ve yakında intikam için geri döneceklerdi.
5. tours savaşı (puvatya savaşı) (m.s. 732)
tours muharebesi, aynı zamanda poitiers (puvatya) muharebesi olarak da bilinir, charles martel liderliğindeki frank ve burgonya güçleri ile abdul rahman al ghafiqi liderliğindeki emevi halifeliği arasında yapıldı. muharebe, 10 ekim 732 tarihinde poitiers ve tours şehirleri arasında gerçekleşmişti. müslümanlar avrupa’da hızla ilerliyordu ve bu muharebe, avrupalılar için savaşın seyrini değiştiren muharebe oldu.
müslüman atlı okçuların hızlı taktikleri, ağır zırhlarla yüklenmiş olan avrupa orduları tarafından karşılanamadı. müslümanların şimdi durdurulması gerekiyordu yoksa tüm hristiyan avrupa’yı istila ederlerdi. charles martel liderliğindeki frank krallığı, müslümanların önünde duran tek engeldi.
karşı karşıya gelen asker sayısı değişkendi. franklar yaklaşık 15.000 ila 75.000 askere sahipken müslümanların 60.000 ila 400.000 süvari arasında değişen bir orduya sahipti. charles martel, birliklerini savunma meydanında düzenledi. müslümanlar, yokuş yukarı hücum etmek ve düşmanlarının şartlarına göre yapılan bir savaşa girmek zorunda kaldılar.
müslüman süvariler birkaç kez saldırdı ancak franklar yerlerini korudu. charles’ın ordusunun bir kısmı müslümanların yük trenini taciz etmeye başladı ve bu ordularının bir kısmının geri çekilmesine neden oldu. kaosu biraz düzene getirmeye çalıştıklarında ise franklar tarafından kuşatıldı ve öldürüldüler. müslümanlar savaştan geri çekilmek durumda kaldı. charles bu savaşta ‘çekiç’ anlamına gelen martel ünvanını kazandı.
6. agincourt savaşı (1415)
agincourt muharebesi, ingiltere ve fransa arasındaki yüz yıl savaşı’nın bir parçasıydı. 1413’te kral v. henry, yaklaşık 30.000 kişiyle fransa’yı istila ederek fransız tacını talep etti. savaş ve hastalık ordusuna ağır darbe vurdu ve agincourt savaşı sırasında sadece 6.000 ila 9.000 adamı vardı. bunların çoğu uzun yaylılar ve yaklaşık ?’sı atlı şövalyeler ve ağır piyadelerdi.
ingiliz ordusu yorgundu ve calais’e çekiliyordu, ancak yolunu büyük bir fransız ordusu engelledi. fransızların 12.000 ila 36.000 askeri vardı. ordunun çoğunluğu ağır zırhlı şövalyelerden oluşuyordu. fransızların ayrıca piyade ve arbaletçileri vardı. sayıca henry’nin adamlarına kıyasla büyük bir oranda üstündü ve ingilizler yabancı topraklarda tedarik olmadan sıkışıp kalmıştı.
ingilizler ne kadar beklerse, fransız ordusu o kadar büyüyecekti ve bu nedenle henry savaş teklif etti. ingilizler, uzun yayları yanlarda, silahlı adamları ve şövalyeleri merkezde konuşlandırdı. ingilizler, ormanın her iki tarafında da bulunan çamurlu bir tepede konumlandılar ve fransızların herhangi bir kuşatma manevrası yapmasını engellediler. tarihin bu noktasına kadar okçunun rolü göz ardı edilmişti. tarihçi edmond de dyntner, ingiliz uzun yaylarını tamamen görmezden gelerek “bir ingiliz’e karşı on fransız soylusu” olduğunu belirtti.
ingilizler uzun yaylarına arazi avantajı sağladı çünkü fransızlar sürekli ateş altında çamurlu tepeleri tırmanmak zorunda kalmıştı. ingilizler ayrıca atlı saldırısından korunmak için kazıklar diktiler. fransızlar saldırdığında, ok yağmuruyla karşılaştılar. tepelere ulaştıktan sonra, fransızlar yerleştirilen ahşap kazıklardan geçemediler ve yakın mesafeden ateş edildiler.
cesetler önlerine yığılırken, diğer fransız birlikleri düşmüş yoldaşlarının etrafında veya üzerinde yürümekte daha da zorlandılar. ilk süvari saldırısı da çamuru karıştırdı ve fransızların birçoğu kendi zırhlarının ağırlığı altında çamurda boğuldu. birkaç tekrarlanan deneme ingiliz hatlarını kıramadı ve fransızlar ağır kayıplarla girişimlerinden vazgeçmek zorunda kaldılar.
ingilizlerin çok az askeri olduğundan, esir aldıkları insanları tutamadılar ve acımasızca katlettiler. yaklaşık 1.500 ila 11.000 fransız öldürüldü ve yaklaşık 2.000 kişi esir alındı. ingilizler sadece 112 ila 600 kişi kaybetti. bu, henry için inanılmaz bir taktik zaferdi, ancak saldırıyı sürdürmek yerine eve çekilmeyi tercih etti. ancak bu savaş, ingiliz uzun yayların hakimiyetini ve çok sayıda kullanıldığında etkinliklerini ortaya koydu.
7. waterloo savaşı (1815)
napoleon, mart 1815’te iktidara döndükten sonra, onu devirmek için yedinci koalisyon kuruldu. koalisyon güçleri ikiye ayrıldı. bir kuvvet wellington dükü tarafından yönetilirken, prusya ordusu blucher tarafından yönetildi. napoleon, birleşmeden önce bu iki ordunun ayrı ayrı mücadele etmenin en iyi şansı olduğunu biliyordu.
napoleon, hızla hareket ederek prusyalıları ligny muharebesi’nde yenilgiye uğrattı. wellington daha sonra son savaşın gerçekleşeceği waterloo yakınlarında savunma pozisyonları almak zorunda kaldı. wellington’un emrinde yaklaşık 68.000 askeri vardı ve 73.000 kişilik bir fransız ordusuyla karşı karşıyaydı. ancak wellington'a, 50.000 adamı olan ve bir karşı saldırı için yeniden bir araya gelen blucher tarafından destek sözü verildi.
wellington, prusyalıların gelmesi için zaman kazanmak zorundaydı ve yerini korudu. ingiliz koalisyon güçleri sert bir şekilde savaştı ve tüm fransız saldırılarını püskürttü. ancak sonunda, uçurumun kenarındaydılar. tam o sırada napoleon, prusya birliklerinin savaş alanına geldiğini fark etti ve birliklerinin bir kısmını onlara karşı savunmak için göndermek zorunda kaldı.
son çare olarak, imparatorluk muhafızlarına wellington’un birliklerine saldırmalarını emretti. sırtın altında saklanan koalisyon güçleri, fransız imparatorluk muhafızlarına yakın mesafeden ateş etti. prusya birlikleri de diğer taraftan fransızlara saldırdı. çatışma fransız ordusunu zayıflattı ve savaşı bitirmek zorunda kaldılar. fransızlar 41.000 asker kaybederken, koalisyon güçleri 24.000 kayıp verdi. napoleon, saint helena adasına sürgüne gönderildi ve orada yaşamını yitirdi.
8. atlantik savaşı (1939-1945)
atlantik savaşı, birçok yönden britanya savaşı’ndan daha önemlidir. eğer ingilizler ikinci dünya savaşı’nı kaybedecek olursa, bu denizlerdeki kritik savaş nedeniyle olacaktı. britanya bir ada ülkesidir ve çoğu malzemesi deniz yoluyla taşınır. almanlar bunu biliyordu ve yüzey akıncıları ve denizaltılarını kullanarak ticaret gemilerini batırarak britanya’yı abluka altına almaya çalıştılar.
versay antlaşması’nın getirdiği kısıtlamalar nedeniyle, alman donanması uçak gemisi ve az sayıda gemisi ile çok zayıftı. onların aksine ingilizlerin dünyanın en büyük donanması vardı. almanlar hiçbir zaman ingiliz donanmasına doğrudan meydan okumayı ummadılar. bu yüzden gerilla taktiklerine başvurmayı tercih ettiler.
almanların çok fazla gemisi olmasa da mükemmel denizaltıları vardı. u-botlar, müttefik nakliye hatlarında büyük bir kaos yarattı. ingilizlerin savaş çabalarını sürdürebilmek için malzemeye ihtiyaçları vardı ve almanların yapması gereken tek şey, ingilizlerin inşa edebileceğinden daha fazla gemiyi batırmaktı ve sonunda onlar aç kalarak öleceklerdi. savaş, 3 eylül 1939’da başladı ve beş yıl, sekiz ay ve beş gün süren en uzun ve en belirleyici savaş olacaktı.
ilk yıllarda, denizaltılar birçok ticaret gemisini batırıyordu ve bu yüzden müttefikler, ticaret gemilerini konvoylar halinde eşlik etmeye karar verdiler. almanlar daha sonra denizaltılarını konvoyları avlamak için "kurt sürüleri" halinde gruplandırdı. ardından, denizaltıları avlamak için daha fazla karşı önlem olan derinlik yükleri ve daha gelişmiş radarlar, muhriplerle donatıldı. almanlar daha düşük radar imzalarına sahip ve daha uzun süre su altında kalabilen daha gelişmiş denizaltılarla karşılık verdi.
sonunda, almanlar ingiltere’nin teslim olmasını sağlayacak kadar ticaret gemisi batıramadı. abd’nin savaşa girmesinden sonra, müttefiklerin üretim kapasitesi çok fazlaydı. atlantik savaşı, müttefiklere 3.500 ticaret gemisi ve 175 savaş gemisine mal olmuştu. almanlar ve italyanlar 783 denizaltı ve 47 savaş gemisi kaybetti. ancak ingiltere dayandı ve denizaltı tehlikesini atlattı.
9. stalingrad savaşı (1942)
stalingrad savaşı, ikinci dünya savaşı’nın en ikonik savaşlarından biridir. bu, doğu cephesinde savaşın akışının değiştiği savaştı. alman devi nihayet durdurulmuştu ve bu noktadan itibaren kaybeden bir savaş vermek zorunda kalacaktı. bitmek bilmeyen rus birliklerine karşı savaşmak ve kışın başlaması, alman ordusu üzerinde ağır bir yük oluşturmuştu ve almanların yenilmezliği miti parçalandı.
savaş, 23 ağustos 1942’de başladı ve 2 şubat 1943’te alman 6. ordusu’nun yok olmasıyla sona erdi. şehir, iyi bir stratejik değere sahipti ve stalin’in adını taşıyordu. bu, şehrin ele geçirilmesinin sovyet birliklerinin moralini ağır bir şekilde etkileyeceği anlamına geliyordu. bu yüzden stalin, şehrin düşman eline geçmemesini sağladı. bu, milyonlarca hayata mal olan ikinci dünya savaşı’nın en kanlı savaşlarından biriydi.
alman ordusu, savaşın ilk aşamalarında iyi bir ilerleme kaydetti. şehrin yarısından fazlasını işgal ettiler ve hava bombardımanları şehrin çoğunu yok etti. ancak, rusların şiddetli direnişi ve keskin nişancı operasyonları, alman ordusu için yıkıcı sonuçlara yol açıyordu. kış gelmeden önce şehrin tam kontrolünü ele geçiremediler.
sovyetler kışa iyi hazırlanmıştı, almanlar ise hazır değildi. 19 kasım 1942’de sovyetler, stalingrad şehrinin kurtuluşu için uranüs operasyonu’nu başlattı. alman 6. ordusu şehirde kuşatıldı ve durumları içler acısı hale geldi. ancak hitler, alman 6. ordusu’na çıkmamalarını ve şehir içinde kalmalarını emretti ve takviye ve malzeme gönderme sözü verdi
takviyeler hiç gelmedi ve 2 şubat 1943’te almanlar kızıl ordu’ya teslim oldu. savaş, almanlara ve müttefiklerine 647.300’den fazla asker kaybına uğratırken, sovyetler 1.1 milyondan fazla kayıp vermişti. stalingrad, kızıl ordu’nun egemenliğini ilan eden sembolik bir savaş olacaktı. bu noktadan itibaren geri adım atmayacaklardı.
10. iwo jima muharebesi (1945)
iwo jima savaşı, nükleer silahların serbest bırakılma kararının alındığı bu savaş nedeniyle, atom bombalarının atılmasından önce gelir. amerikalılar, eğer bir japon adasını ele geçirirse, adadaki her bir kişiyi öldürmek zorunda kalacaklarını ve japon anavatanında attıkları her adım için büyük bir bedel ödeyeceklerini fark ettiler.
iwo jima adası çorak ve endüstriyel bir öneme sahip değildi. ancak, amerikan savaşçıları için japon anakarasının menzili içindeydi. amerikalılar, bu adanın havaalanlarını japonya’ya karşı operasyonlar için bir üs olarak kullanabilirdi. bu yüzden tadamichi kuribayashi, adayı son adama kadar savunmakla görevlendirildi.
ada, 20.000’den biraz fazla japon askeri ve 23 tank tarafından savunuldu. amerikalıların saldırıyı desteklemek için 110.000 deniz piyadesi ve 500’den fazla gemisi vardı. deniz veya hava koruması olmadan, ada başından beri mahkumdu ve savaşın sonucu hakkında hiçbir şüphe yoktu. ancak, japon garnizonu teslim olmayı reddetti ve amerikalılar onu zorla almak zorunda kaldı.
19 şubat 1945’te amerikalılar iwo jima’ya çıktı. kuribayashi, japonların amerikalılar çıkmadan önce ateş etmemesini istemişti ve bu yüzden japonların nerede olduğunu bilmiyorlardı. bu, adanın tüm savunmalarını kurtardı. çatışma başladığında, çok şiddetliydi. ilerleme yarda cinsinden ölçüldü ve amerikalılar sahillerde sıkışıp kaldı. suribachi dağı’nı ele geçirmek en zor görevlerden biriydi.
amerikalılar nihayet iwo jima’yı ele geçirdiklerinde, 6.821 ölü ve 19.217 yaralı kalmıştı. japonlar yaklaşık 18.000 ölü kaybetti ve sadece 216’sı canlı olarak ele geçirildi. amerikalılar kesin olarak bir şey öğrenmişlerdi. japonlar kolayca teslim olmayacaklardı ve amerikalıların anavatanlarında attıkları her adım için onlara ağır bir bedel ödeteceklerdi. bu, atom bombalarının atılmasına neden olan sebep oldu.