Doğrusu ve Yanlışıyla Bir Döneme Damga Vuran Süleyman Demirel'in Hayat Hikayesi
süleyman demirel, 1 kasım 1924 tarihinde ısparta’nın islamköy bölgesinde çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. köylü çocuklarının kaydedildiği bir şubede, memur ve çiftçi çocuklarının olduğu sınıflardan farklı bir sınıfta okudu. lise eğitimini afyonkarahisar’da alırken, bugünlere kadar gelen ve simgeleşmiş olan fötr şapka hikayesi başladı. afyonkarahisar’da çarşı pazar gezdiği bir gün sonunda bir yerden fötr şapka aldı, o şapkayı daha o yıllarda bile giymekten büyük bir keyif alırdı. daha sonrasında siyaset sahnesine geçtiğinde de o şapka hiç başından çıkmayacaktı. liseyi bitirdikten sonra istanbul teknik üniversitesi’nde inşaat mühendisliği okudu. o’nun döneminde yine itü bünyesinden çıkan ve siyasi tarihe damga vuracak olan necmettin erbakan ve turgut özal da mühendishanedeydiler.
daha sonra eşi olacak olan nazmiye hanım ile yakın akrabaydılar. aile büyükleri uygun gördüğü için evlendiler, huzurlu, mutlu, sağlıklı bir ömür geçirdiler. üniversite yıllarındayken nişanlandılar ve okul biter bitmez de evlendiler. 1948’de başlayan evlilikleri, nazmiye demirel’in 2013’teki vefatıyla son buldu. süleyman demirel, bir süreliğine amerika birleşik devletleri’ne gitti ve orada 1 yıl kaldı. ardından türkiye’ye döndüğünde seyhan barajı projesinin başına geçti ve o proje sayesinde siyasilerin büyük dikkatini ve takdirini topladı. 31 yaşında, devlet su işleri genel müdürü olarak bu makama gelen en genç kişi oldu. 1962’de adalet partisi’ne girdi, 1964’de parti başkan ragıp gümüşpala’nın vefatından dolayı yapılan kongrede 1679 geçerli oyun 1072’sini alarak genel başkan oldu.
1965 seçimleri, süleyman demirel’in gireceği ilk seçimdi. süleyman demirel, parti içinde aktif olduğu için tbmm görüşmelerine locadan da olsa katılıyordu; lâkin milletvekili olmadığı için aktif olarak siyasete giremiyordu. 1965 yılında bütçe görüşmeleri yapıldı, süleyman demirel de locasından bilfiil takip ediyordu ve kendi elindeki çeteleye göre beklediği oylar gelirse bütçe geçmeyecekti. nitekim öyle de oldu ve 1965 yılında seçime bu pozisyonda gidildi. süleyman demirel, partisinin oy oranını %18.1 arttırarak %52.9 oy ile 240 sandalye aldı. cumhuriyet kurulduktan sonra doğmuş olan ilk başbakan olarak tarihe geçmişti. 41 yaşında, genç bir başbakandı. cumhuriyet halk partisi ve ismet inönü iktidardan düşmüş, ana muhalefet pozisyonuna geçmişti. 4 yıl boyunca hükümette kalan süleyman demirel, 1969’da girdiği genel seçimlerden yine birincilikle çıkmıştı. bu sefer oy oranı %46.55 olsa da sandalye sayısını arttırarak meclise 256 milletvekili sokma hakkı kazanmıştı. chp ise yine ana muhalefetteydi.
gap gibi, iskenderun demir çelik fabrikası gibi hamleler ve boğaziçi köprüsü’nün belirli projeleri süleyman demirel iktidarı döneminde gerçekleşti. belirli sanayileşme hamleleri yapıldı ve özellikle de anadolu’nun imkansızlıkları içinde büyüyen süleyman demirel’in en büyük hayallerinden birisi de anadolu’yu daha da zenginleştirmek, aktif hale getirmekti. ancak demirel’in ikinci başbakanlık dönemi, ilki kadar rahat geçmeyecek ve tamamlanamayacaktı. 12 mart 1971 muhtırası ile hükümet zorla istifa ettirildi. parlamento içinde ecevit ve demirel birbirlerine karşı rakip olsalar da, muhtıra sonucu demokratik olmayan yarı darbe müdahalesiyle iktidara geçmek isteyen askerlere izin vermemek için birleştiler. türkiye’nin en demokratik başkaldırılarından birisine imza atarak, askeriyenin desteklediği cumhurbaşkanı adayı olan faruk gürler’i onaylamadılar. 15 tur süren bu seçimlerin sonucunda fahri korutürk, türkiye cumhuriyeti’nin 6. cumhurbaşkanı seçildi.
1971’de bozulan düzen, 1973’de tekrardan tesis edildi ve tam 4 yıl sonra tekrardan demokratik yollardan bir seçim yapıldı. 68 kuşağı ile birlikte dünya genelinde de revaçta olan sol görüş, türkiye’yi de etkiliyordu. 1970’lere geldiğimizde hem cumhuriyet halk partisi’ndeki ismet inönü ile bülent ecevit değişimi, hem ecevit’in söylemleri iyice ecevit’i ön plana itmişti. chp, sandıktan %33.3 oy ile birinci parti olarak ayrıldı. süleyman demirel ise adalet partisi ile %29.8 oy alarak sadece 149 sandalye bulabildi. ancak ecevit, kurduğu hükümeti çok fazla ilerletemedi ve istifa etmek zorunda kaldı. süleyman demirel başbakanlığında kurulan 39. hükümet ya da bizim bildiğimiz adıyla milliyetçi cephe hükümeti iktidara geldi. 4 partinin koalisyonu olan bu hükümet, 1977 türkiye genel seçimleri’ne kadar iktidarda kaldı. 1977 seçimlerinde chp yine birinci parti olarak, hem de daha yüksek bir oyla çıkmıştı. %41.4 oy alan chp birinci, %36.9 oy olan adalet partisi ikinci sıradaydı. msp ve mhp sırasıyla üçüncü ve dördüncü sırayı almışlardı ancak oy oranları çift hanelere ulaşmamıştı. chp her ne kadar oy ve milletvekili sayısını arttırsa da tek başına iktidar olması için gereken 226 milletvekilini çıkartamamıştı. bülent ecevit, fahri korutürk’ten aldığı hükümet kurma görevinde sadece chp’nin olduğu bir hükümet kurdu ancak çok az bir farkla güven oyu alamadı.
bülent ecevit’in hükümeti kuramamasından sonra süleyman demirel görevi devraldı ve “2. milliyetçi cephe hükümeti” adıyla da bilinen 41. hükümeti kurdu. bu sefer cumhuriyetçi güven partisi yoktu ve sadece adalet partisi, milliyetçi hareket partisi ve milli selamet partisi bu hükümetin içerisindeydi. her yıl hükümetin değiştiği bu dönemlerde 12 kasım 1979 tarihinde son kez hükümeti kurdu ve 12 eylül 1980 tarihine kadar tek başına iktidarda kaldı. 12 eylül darbesi, yine iktidarda olan süleyman demirel’i indirmişti. süleyman demirel ve eşi nazmiye demirel, msp, chp ve mhp liderleri gibi tutuklanarak sürgüne götürülmüştü. süleyman demirel’in aklından asla adnan menderes çıkmıyordu ve yakın çevresindekilere sürekli “benden bir önceki başbakan idam edilmişti” diye söylüyordu. bu trajik olay, demirel’i çok etkilemiş ve bir parça da korkutmuştu. nitekim 80 darbesinin ayak sesleri duyulmaya başlandığında “eğer istifa etmezsek ve bu darbe olursa beni kesin asarlar; ama benimle kalmayıp, aranızdan birkaç bakan daha asarlar. istifa edersek, bu sefer ülke kaosa gider, ne yapalım?” demiştir ve arkadaşlarıyla yaptığı toplantılar neticesinde ne olursa olsun istifa etmemeyi uygun görmüştür.
80 darbesi ile birlikte korkulan olmamış, hiçbir siyasi parti lideri veya yetkilisi idam edilmemiştir. yalnız, 10 yıl boyunca siyasetten men edilmişlerdir. bu yasaklı döneminde dışarıdan büyük türkiye partisi’ni destekleyen süleyman demirel’in partisi de darbe hükümeti tarafından kapatılmıştır. ayrıca bu partinin kurucularının da siyasete girmesi yasaklanmıştır. süleyman demirel’in darbeden önce kurduğu hükümetlerden birisinde tam yetkili ekonomi bakanı olan turgut özal, 1983 yılında anavatan partisi ile birlikte iktidara gelmiş ve başbakan olmuştu. hatta, eski münasebetleri bilindiği için süleyman demirel’in gizliden gizliye turgut özal’ı desteklediği düşünüldüğü için birçok seçmen de turgut özal’a oy atmıştı. ancak gerçek şuydu ki turgut özal ve süleyman demirel’in arası çok iyi değildi ve süleyman demirel, turgut özal’ı desteklememişti. 1987 senesinde nihayet siyasi yasağı kalkan süleyman demirel, doğru yol partisi ile birlikte seçime girmiş ve %19.1 oy alarak üçüncü parti olmuştu. süleyman demirel, partideki yakın arkadaşlarına “ben bu partiyi sürgüne götürüldüğüm bu yollarda kurdum” demişti.
1987 seçimlerinde fena bir oy almayıp, meclise girmeye hak kazansa da iktidara gelemeyen süleyman demirel; 1991 seçimlerinden yine birinci çıkmayı bildi. %27 oy alarak birinci olan süleyman demirel, sosyaldemokrat halkçı parti lideri erdal inönü ile birlikte bir hükümet kurdu. erdal inönü ve süleyman demirel hükümeti, aslında sosyal bilimler dışında fen bilimleri ve doğa bilimleri üstüne okumuş iki adamın oluşturduğu hükümetti. bir tanesi fizikçi, bir tanesi mühendis olan bu iki adamın kurduğu hükümet biraz daha uzasa belki ülke için faydalı işler çıkabilirdi; ancak turgut özal’ın ölümüyle birlikte bu hükümet de sonlandı.
bu hükümet sonlandı çünkü süleyman demirel cumhurbaşkanlığı seçimlerine girmişti. cumhurbaşkanı turgut özal’ın görevi başındayken hayatını kaybetmesiyle birlikte yapılan 1993 türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi’nde süleyman demirel’in karşısında 3 aday daha vardı. 3 tur süren seçimlerin ilk turundan itibaren açık ara önde giden süleyman demirel, 3. tur’da aldığı 244 oy ile türkiye cumhuriyeti’nin 9. cumhurbaşkanı olma unvanını elde etti. ayrıca, bu unvan da kendisinin siyasi arenada kazanacağı son unvan olacaktı. 7 yıllık cumhurbaşkanlığının ardından 16 mayıs 2000 tarihinde görevini ahmet necdet sezer’e devretmiş ve siyasi arenadan çekilmiştir.
o tarihten sonra genç bakış gibi programlarda birkaç kez denk geldiğimiz ama çoğunlukla sessizliğe bürünen eski cumhurbaşkanımız süleyman demirel, ilk önce 27 mayıs 2013'te alzheimer tedavisi gören 65 yıllık eşi nazmiye demirel'i kaybetti. artık iyice yaşlanan süleyman demirel'e 65 yıllık yol arkadaşının ölümü ağır bir darbe indirmişti. eşinin ölümünden 2 sene sonra, 17 haziran 2015 tarihinde solunum yolu enfeksiyonu ve kalp yetmezliği nedeniyle 90 yaşındayken yaşamını yitirdi.