siyasetle ilgiliyseniz, cumhuriyet siyasi tarihinin kısa özeti olan bu yazının; iki katına çıkarmasa bile ufkunuzu açacağını garanti edebilirim: cumhuriyet tarihimiz boyunca yapılan tüm genel seçim sonuçları ve önemli siyasi olayları...

=>1950 genel seçimleri: demokrat parti, %55,2-tek başına iktidar

=>1954 genel seçimleri: demokrat parti, %58,4-tek başına iktidar

=>1957 genel seçimleri: demokrat parti, %48,6-tek başına iktidar

27 mayıs 1960 askeri darbesi

islami cemaatlerin chp'ye karşı desteklediği demokrat parti abd'den istediği krediyi alamayınca moskova (o dönem sovyetler birliği) ile yakınlaştı. laik türkiye cumhuriyeti'nin geleceğinin tehlikeye düştüğü gerekçesiyle askeri darbe ile hükümet düşürüldü, parti lideri adnan menderes, dışişleri bakanı fatin rüştü zorlu ve maliye bakanı hasan polatkan idam edildi.

1961 genel seçimleri: kapatılan demokrat parti adalet partisi ve yeni türkiye partisi olarak ikiye bölündü. seçimden sonra adalet partisi chp ile koalisyon kurdu.

22 şubat 1962 askeri darbe teşebbüsü

demokrat parti'nin yerine kurulan adalet partisi'nin yüksek oy alması ve cemaatlerin desteğiyle iktidara yürümesi üzerine 27 mayıs'ı yapan subay tasfiyelerini önlemek, seçimleri askıya alıp askeri yönetimi devam ettirmek amacıyla yapılan darbe teşebbüsü başarısız oldu. harekata katılan tüm subaylar emekli edildi.

20 mayıs 1963 askeri darbe teşebbüsü

22 şubat 1962'de başarısız olan aynı kadro tarafından koalisyon hükümetini devirmek, seçimleri askıya alıp askeri bir yönetim kurmak amacıyla yapılmıştır. bu darbe girişimi de başarısızlıkla sonuçlandı. elebaşları talat aydemir ve fethi gürcan idam edildi. kara harp okulunda öğrenim gören darbe destekçisi öğrencilerinin tamamı okuldan atıldı.

- 1964'te süleyman demirel adalet partisi'nin başına geçti, hükümeti düşürdü.

1965 genel seçimleri: adalet partisi, yüzde 52,9-tek başına iktidar

1969 genel seçimleri: adalet partisi, yüzde 46,5-tek başına iktidar

9 mart 1971 askeri darbe teşebbüsü

moskova (o dönem sovyetler birliği) ile yakın ilişkiler kurulmasını ve nato'dan çıkılmasını hedefleyen, başını ilhan selçuk, doğan avcıoğlu gibi sosyalist yazarların çektiği bir grup sivil ve ordu mensubu, askeri darbeye yeltendi. natocu subaylar abd istihbaratının yardımıyla darbeyi bastırdı. olaya karışan tüm subaylar emekli edildi. asker, sivil tüm darbeciler (bkz: ziverbey köşkü)'nde kontrgerilla tarafından işkenceyle sorgulandı.

12 mart 1971 askeri darbesi

9 martçı sol darbeciler tasfiye edildikten sonra, laik türkiye cumhuriyeti'nin geleceğinin tehlikeye düştüğü gerekçesiyle hükümet düşürüldü. nato ve abd'ye rağmen 1967'deki sovyetler birliği ziyaretinden itibaren moskova ile yakınlaşan adalet partisi lideri süleyman demirel zorla istifa ettirildi.

1973 genel seçimleri

sağ & muhafazakar oylar, süleyman demirelin adalet partisi, necmettin erbakanın milli selamet partisi, alparslan türkeş'in milliyetçi hareket partisi, ferruh bozbeylinin demokratik partisi olarak dörde bölündü. c.h.p & milli selamet partisi koalisyonu kuruldu. 1974 kıbrıs barış harekatından sonra bu koalisyon hükümeti dağıldı. adalet partisi, milliyetçi harekat partisi ve milli selamet partisi "milliyetçi cephe" hükümetini kurdular.

haşhaş ekim yasağının kaldırılması ve chp & msp koalisyonu döneminde yapılan 1974 kıbrıs barış harekâtı sonrasında abd'nin 1975 yılından itibaren türkiye’ye ambargo kararı alması iki ülke arasındaki ilişkileri bir hayli germişti. 25 temmuz 1975 tarihinde süleyman demirel’in başında olduğu adalet partisi, milliyetçi hareket partisi, milli selamet partisi ve cumhuriyetçi güven partisi'nden oluşan milliyetçi cephe hükümeti türkiye'deki tüm abd üslerinin kapatılması kararını aldı. bu kararla “türkiye’deki sayıları 21’i bulan bütün abd üs ve tesisleri kapatıldı ve incirlik hariç hepsine el koyuldu. incirlik üssü’nde nükleer bombalar bulunması ihtimaliyle nato görevlerinde kullanılmasına herhangi bir kısıtlama getirilmedi. diğer tüm üsler türk komutanların yönetimine geçti. hemen sonra türkiye genelinde terör tırmanışa geçti.

1977 genel seçimleri

sağ partiler beş parçaya bölünüp seçime girdiler. chp doğudan aldığı oyların da yardımıyla birinci çıktı ama hükümeti kuramadı. sağ partiler birleşip sola karşı yeniden 'milliyetçi cephe hükümeti'ni kurdular. ecevit gensoru verip hükümeti düşürdü. adalet partisinden istifa eden tüm milletvekillerine bakanlık vererek yeni hükümet kurdu. (bkz: güneş motel vakası)

tüsiad dahil çoğu sanayici ve iş adamları dernekleri gazetelere tam sayfa ilanlar vererek c.h.p ve ecevit'e karşı açıkca tavır aldı. undan ampüle, benzinden yağa kadar birçok ürün karaborsaya düştü. ekonomi çöktü. 1979 yılında manisa, edirne, muğla, aydın ve konya'da yapılan ara seçimlerde adalet partisi %53 oyla tüm vekillikleri kazanıp, c.h.p'nin oyu yüzde 20'lere gerileyince chp hükümeti düştü. süleyman demirel azınlık hükümeti kurdu.

bu dönemde nato'dan ayrılan yunanistan geri dönmek istiyordu. a.b.d türkiye'ye yunanistan'ın dönüşü için sürekli baskı yapsa da hem ecevit, hem demirel hükümetleri, yunanistan'ın dönüş kararını veto ettiler.

tüm yaptırım ve tehditlerine rağmen türkiye'nin el koyduğu üsleri de geri alamayan a.b.d 1978'de silah ambargosunu kaldırdı, ama bu süreçte hem ecevit, hem demirel, moskova (o dönem sovyetler birliği) ile ticari ilişkilerin arttırılması yönünde tavır aldılar, ve üsleri abd'ye vermedikleri gibi 1980 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde abd'nin önerdiği tüm adayları reddettiler.

12 eylül 1980 askeri darbesi

laik türkiye cumhuriyeti'nin geleceğinin tehlikeye düşmesi ve sağ-sol kavgasını sona erdirmek gerekçesiyle süleyman demirel'in başında olduğu hükümet düşürüldü. tüm siyasi partiler kapatıldı.

12 eylül 1980 askeri darbesinden hemen sonra, türkiye ile abd arasında imzalanan türkiye-amerika savunma ve ekonomik işbirliği anlaşması yürürlüğe girdi. askeri cuntanın başı kenan evren'in tüm komuta kadamesini ikna etmesiyle üsler abd'ye geri verildi.

darbeden hemen sonra abd'nin dönemin ankara büyükelçisi james spain, askeri cunta'nın başı kenan evren ile görüştü. kenan evren, yunanistan'a yönelik vetosunu kaldırdı ve atina nato'nun askeri kanadına geri döndü.

ayrıca 12 eylül 1980 darbesinden hemen sonra cuntanın başı kenan evren'in ısrar ve inadı ile türkiye vizesiz avrupa'dan çıkarıldı. 1963'te imzalanan anlaşma nedeniyle istese de vize uygulaması mümkün olmayan avrupa ülkeleri kenan evren cuntasının türkiye cumhuriyeti devleti vatandaşlarının kitleler halinde darbeden sonra ülkeden kaçmaya başlaması üzerine, 'sınırlarınızı vatandaşlarımıza kapatıp türkiye'ye vize koyun' talebi üzerine bu uygulamaya gitmişlerdir. ab'nin iki önemli ülkesi olan fransa ve almanya'nın türkiye'ye vize uygulamaya başladığı tarih 5 ekim 1980'dir. belçika, hollanda ve lüksemburg'un vize uygulamaya başladığı tarih 1 kasım 1980'dir. danimarka ise 1 mayıs 1981 tarihinde türkiye'ye vize uygulamaya başlamıştır.

böylece abd'nin isteği ve kenan evren eliyle; tüm devrimciler ve ülkücüler bertaraf edildi. türkiye avrupa'dan uzaklaşıp abd güdümlü ılımlı islam projesi'ne dahil edildi. (bkz: yeşil kuşak projesi)

1983 genel seçimleri: anavatan partisi, yüzde 45,1-tek başına iktidar

1987 genel seçimleri: anavatan partisi, yüzde 36,3-tek başına iktidar

6 eylül 1987 referandumu

bu referandum ile ucu ucuna 12 eylül yasaklı liderlerin yasağı kalktı. süleyman demirel, alparslan türkeş, necmettin erbakan gibi yasaklı liderler siyasete geri döndü. sağ & muhafazakar oylar bölündü. (bkz: 26 mart 1989 yerel seçimleri)'nde sağ partilerin bu bölünmesi ile shp aradan sıyrıldı ve %28 oyla istanbul, ankara, izmir dahil 40 ilin belediye başkanlığını kazandı.

1991 genel seçimleri: birinci parti: d.y.p/ikinci parti:anap----- doğruyol partisi-s.h.p koalisyonu

1995 genel seçimleri: birinci parti: refah partisi/ikinci parti:anap-----refah partisi-dyp koalisyonu

28 şubat 1997 askeri darbesi

laik türkiye cumhuriyeti'nin geleceğinin tehlikeye düştüğü gerekçesiyle hükümet düşürüldü. d-8 teşkilatı adı altında islami ülkeler birliği kurmaya çalışan ve nato'dan çıkılması gerektiğini söyleyen necmettin erbakan'a 5 yıl süreyle siyaset yasağı getirildi. refah partisi kapatıldı.

1999 genel seçimleri: dsp-anap-mhp koalisyonu

2002 genel seçimleri: akp, yüzde 34,2-tek başına iktidar

2007 genel seçimleri: akp, yüzde 46,5-tek başına iktidar

2011 genel seçimleri: akp, yüzde 49,8-tek başına iktidar

2015 (haziran) genel seçimleri: akp, yüzde 40,8-akp tek başına iktidar için eksik olan 18 milletvekilini bulup hükümeti kuramadı, erken seçim kararı alındı.

2015 (kasım) genel seçimleri: akp, yüzde 49,5-tek başına iktidar

15 temmuz 2016 askeri darbe teşebbüsü

akp ile abd güdümündeki fethullah gülen cemaati arasında başlayan iktidar kavgasının son halkası. ülke genelinde yoğun çatışmalar yaşandı, sivillere ateş açıldı. meclis bombalandı. darbe gecesi ülke çapında 248 kişi öldü, 2.200 kişi yaralandı. darbe bastırıldı. olaya karışan tüm askeri üst komuta kademesi yakalandı. darbe teşebbüsü ile bağlantılı yaklaşık 350 bin kişi gözaltına alındı, 100 binden fazla kişi tutuklandı. ülke çapında üç aylık periyotlar hâlinde, toplam yedi kez olmak üzere iki yıl boyunca olağanüstü hâl ilân edildi. 4.130 kişi doğrudan darbe suçundan ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapse mahkûm edildi.

2017 başkanlık referandumu: %51.4 evet

2018 (haziran) başkanlık seçimleri: recep tayyip erdoğan, %52,5

2023 (mayıs) başkanlık seçimleri: seçim ikinci tura kaldı...

Kemal Kılıçdaroğlu 2. Turda Nasıl Kazanabilir?