COVID-19 Süresince Geliştirilen Ancak İptal Edilen Aşılar Neden Uygun Bulunmadı?
pandeminin başından beri geliştirilen ve hizmete sunulan aşılardan bahsettik. şimdi de iptal edilen-terk edilen aşı çalışmalarını derleyeceğiz ve neden bu aşılardan vazgeçildiği konusunu toparlayacağız.
university of queensland - csl aşısı
10 aralık 2020'de avustralya'nın queensland üniversitesi'nden bir aşı, klinik bir araştırmaya girdikten sonra terk edilen ilk çalışma oldu. bu çok zor bir durumdu zira aşının iptal edilmesi, avustralya hükümetiyle yapılan 51 milyon dozluk - 1 milyar dolarlık dev bir anlaşmanın çökmesi anlamına geliyordu .
aşı çalışmaları ilk başta büyük umut vaat etti. hamsterler üzerinde yapılan deneyler , aşının onları koronavirüsten koruduğunu gösterdi. üniversite, temmuz 2020'de koronavirüs spike proteinlerini csl şirketi tarafından yapılan bir adjuvanla birleştirdi ve bir faz 1 denemesi başlattı . deneme cesaret verici sonuçlar verdi; gönüllüler, hiçbir zararlı yan etki kanıtı olmaksızın yüksek düzeyde antikor üretti.
ancak daha sonra araştırmacılar istenmeyen bir keşifte bulundular: bazı gönüllüler, aslında o virüsle enfekte olmamalarına rağmen, hiv için pozitif testler alıyordu. şöyle izah edelim: aşı oldunuz ve ardından covid-19'a karşı test yaptırıyorsunuz fakat yanlışlıkla hiv pozitif çıkıyorsunuz. university of queensland, şubat 2021'de yayınlanan bir raporla, yanlış hiv pozitif sonuçlarının araştırmacıların aşıyı hatalı tasarlama şekli nedeniyle ortaya çıktığını açıkladı.
avustralya hükümeti, yanlış hiv pozitif test sonuçlarının covid-19 aşısı yaptırma konusundaki tereddütleri körükleyeceğinden endişe ederek, denemeyi durdurmaya karar verdi. ancak university of queensland aşıyı yeniden tasarlamak için hala çalışıyor. abc.net.au
iran aşısı fakhravac
16 mart 2021'de inaktif bir aşı olan fakhravac iran savunma bakanlığı tarafından verilen bir acil kullanım izni ile duyuruldu. ismini 2020 yılı kasım ayında öldürülen iran'ın en iyi nükleer bilim adamı mohsen fakhrizadeh'ten alan bu aşı iran mercileri tarafından tüm deneme fazlarını başarıyla geçtiği söylendiği halde bile üretimini durdurdu. çünkü iran'da etkinlikleri kabul gören ithal aşılar yaygın hale gelmişti. ambargolar altındaki iran, kullanılmayacağı halde aşı gelişimi ve üretimi ile boşa harcanan paralar yüzünden daha da zor duruma düştü. bu durum akıllara türkiye'nin 300 milyon doz ithal aşı anlaşması yapıp eski virüs suşu baz alınarak üretilen yerli turcovac aşısını getirdi. www.mdpi.com, fakhravac aşısı makalesi
imperial collage london - morningside aşısı
2020'nin başlarında imperial college london araştırmacıları , covid-19'a karşı bağışıklık sistemini uyarmak için viral bir proteinin üretimini artıran "kendi kendini çoğaltan " bir rna aşısı geliştirdi . vacequity global health adlı yeni bir şirket aracılığıyla aşıyı üretmek ve dağıtmak için morningside ventures ile ortaklık kurarak 15 haziran'da faz 1/2 denemelerine başladılar . bu aşı, iğne olmadan, deriye implante edilebilir bir aşı olarak tasarlandı. 27 ocak 2021'de projenin lideri olan robin shattuck bir açıklama ile projeden vazgeçildiğini duyurdu : "ingiltere'de yeni bir aşı için, yeni bir etkinlik denemesi başlatmanın doğru zamanı değil. yetkili aşılarla rekabet etmek yerine, çabalarımızı yeni ortaya çıkan koronavirüs varyantlarına karşı iyi çalışacak çözümler üretmeye harcayacağız." imperial.ac.uk
sanofi - translate bio aşısı
fransız ilaç şirketi sanofi , covid-19 bağışıklık yanıtı için bir mrna aşısı geliştirmek üzere massachusetts merkezli translate bio ile işbirliği yaptı . 2020'de mrt5500 aşısının farelerde ve maymunlarda güçlü bir antikor yanıtı ürettiğini ve aşının hamsterları koronavirüs enfeksiyonlarına karşı koruduğunu bildirdiler . bu araştırmayı mart 2021'de bir aşama 1/2 denemesiyle takip ettiler. yaz boyunca sanofi, translate bio'yu 3 milyar dolara satın aldı. 28 eylül'de şirket , denemenin cesaret verici sonuçlar verdiğini duyurdu . ancak o zamana kadar pfizer-biontech ve moderna aşıları yaygın bir şekilde etkinlik gösterip pazara hakim oldu ve bu nedenle sanofi fişi çekmeye karar verdi. proje iptal edildi. sanofi.com
curevac aşısı
alman şirketi curevac, 2020'de covid-19 bağışıklık tepkisi için ürettiği mrna aşısı ile ilgili oldukça büyük umutlar üretti ancak ertesi yıl klinik deneylerde hayal kırıklığı yaratan sonuçlar ortaya çıktı. önceleri mart 2020'de trump yönetimini ikna edip abd hükümetinden yatırım almaya çalıştılar fakat başarılı olamadılar. aslında, cvncov isimli aşıları hayvan testlerinde fena durmuyor gibiydi. aşının saklanma koşullarının buzdolabında gerçekleşebileceğini söylediklerinde umutlar daha da arttı.
aralık 2020'de 36500 kişi ile almanya'da üçüncü faz etkinliğine başladılar. faz 3 sonuçları evdeki hesabın çarşıya uymadığını gösteriyordu. cvncov, covid-19'a karşı sadece yüzde 48'lik bir etkinliğe sahipti. bu da tüm diğer stratejik partnerlerin projeden çekilmesine sebep olan bir sonuç oldu. çalışma sonlandı. bunun yerine curevac çabalarını gsk ile birlikte geliştirdiği cv2cov adlı yeni nesil covid-19 aşısı üzerinde yoğunlaştırdı. curevac.com
oncosec immunotherapies aşısı
new jersey merkezli oncosec immunotherapies isimli şirket corvax12 isimli bir aşı geliştirdi. amaç vücudun fazladan il-12 sinyal molekülü üretmesini sağlayıp, bağışıklık sisteminin başak proteinine karşı antikor yapma yeteneğini potansiyel olarak artırmaktı. 27 ocak 2021'de ilk faz denemesine başlandı. bu aşamada güvenlik test edildi. aşının etkili ve güvenli olmadığı anlaşılınca projeye hemen son verildi. oncosec.com
merck - institut pasteur aşısı
amerikan şirketi merck , ilk olarak institut pasteur'de geliştirilen aşılarını daha da geliştirmek için avusturyalı themis bioscience firmasını satın aldı . aşı, koronavirüs spike proteini içeren bir gen taşıyan zayıflatılmış bir kızamık virüsünü kullanıyordu. 25 ocak 2021'de merck, aşının doğal bir enfeksiyondan daha az ve çok yetersiz bir bağışıklık tepkisine yol açtığı için çalışmayı durdurduğunu açıkladı. merck.com
merck - iavi aşısı
themis ile olan projesine ek olarak merck , ikinci bir viral vektör aşısı üretimi ile ilgili iavi ile bir ortaklık kurdu. aşılarını hap olarak tasarladılar. merck ve iavi , araştırmalarını desteklemek için amerika birleşik devletleri hükümetinden 38 milyon dolar aldı ve 30 eylül 2020'de bir faz 1 denemesine başladı. 25 ocak 2021'de aşılarının sars-cov-2'ye karşı bağışıklık sistemini tetiklemediğini anladıkları için çalışmaya son verdiler. merck.com
timmune aşısı
maryland merkezli altimmune, burun spreyi ile verilen aşıları geliştirmeye odaklanan bir biyofarmasötik şirket. ad5 adenovirüsünü burundan solunum yoluna ileten bir burun spreyi aşısı geliştirdiler. bağışıklık sistemi üzerine yapılan araştırmalar geliştiricilere virüsün bulaşmasını engellemek için burun spreyi yönteminin enjeksiyon yoluyla verilen aşılardan daha etkili olabileceğini düşündürdü. altimmune araştırmacıları fareler üzerinde yaptıkları bir çalışmada, tek doz aşının ölümcül bir koronavirüs enfeksiyonuna karşı tam koruma sağladığını buldular . bunun üzerine 22 aralık 2020'de şirket, tek dozluk bu aşının 1. faz klinik denemesini kaydetti . ancak 29 haziran 2021'de çalışmayı durdurduklarını ve projeyi terkettiklerini duyurdular. sebebi ise, elde ettikleri bağışıklık tepkisinin halihazırda kullanım izni almış diğer aşılardan çok daha az olmasıydı. ir.altimmune.com
sk bioscience aşısı
güney koreli bir aşı üreticisi olan sk bioscience, nbp2001 adlı bir aşı için ülkenin gıda ve ilaç güvenliği bakanlığı'ndan 23 kasım 2020'de onay aldı. aşı, spike proteinin parçalarını içeriyordu. sadece 50 kişi üzerinde yapılan denemeler hiç de iyi sonuçlanmadı ve sk bioscience çalışmayı durdurduğunu açıkladı. fakat sk bioscience, bir faz 3 denemesi yoluyla gbp510 adı verilen başka bir aşıyı aktif olarak zorluyor ve testlerde sona yaklaşmak üzere. skbioscience.co.kr