Cipralex, Lustral ve Prozac Gibi Serotonin Geri Alım İnhibitörleri Nasıl Çalışır?
selektif serotonin geri alım inhibitörleri; hakkında kulaktan dolma bilgilerle yargıya varmanın gayet yanlış olacağı bir antidepresan ilaç grubudur. kullanmaya başlayacaklar için birkaç önemli noktayı baştan bilmek elzemdir.
1. nedir bu serotonin geri alım inhibitörü, ne işe yarar?
kısaca ssri (serotonin geri alım inhibitörü) denen ve fluoxetine (prozac, zedprex, fulsac vb.), paroxetine (paxil, seroxat vb.), fluvoxamine (faverin), citalopram (cipram, citol, citara vb.), escitalopram (cipralex, citoles, eslorex, losiram vb.), sertraline (lustral, seralin, vb.) gibi etken maddelerin içinde bulunduğu antidepresan grubu ilaçlar, vücudumuzun serotonin hormonu dengesini ayarlar.
serotonini "mutluluk hormonu" olarak duymuştur birçokları. bu hormon doğal olarak her vücudun kendi kendine ürettiği bir hormondur. depresyon hallerinde genelde vücut kendi ürettiği serotoninden tam anlamıyla faydalanamaz halde olduğundan, bu tarz ilaçlar bunu düzene sokar, gerektiği kadarından faydalanmayı sağlarlar. dışarıdan bize serotonin falan veriyor değillerdir, sadece kendi serotoninimizi en efektif şekilde kullanmamızı sağlarlar.
bu tür antidepresanların etkisi sadece "rahatlatıcı" değil, aynı zamanda "tedavi edici"dir de çoğu kez.
2. yan etkiler
özellikle ilk kez bu tür ilaç kullanmaya başlayanlarda, ilk 15-20 gün içinde şiddetli yan etkiler görülmesi gayet olağan, hatta beklenen bir durumdu.. ne olabilir mesela en sık yan etki olarak? hemen söyleyelim: bulantı, mide-barsak sorunları, çarpıntı, daralma hissi ("ölüyorum zannettim" şeklinde yan etki tanımı yapan kullanıcılar bile olur bazen), uyku bozuklukları ve benzerleri. aslında kısaca, ilaca başlamamızla birlikte kendimizde gördüğümüz hemen her acayiplik, bu ilacın etkisiyledir büyük ihtimalle.
bu noktada yapılması gereken en önemli şey, tüm bu etkilerin gayet normal olduğunu ve azimle ilacı kullanmaya devam ettiğimizde en geç 15-20 güne dek tüm bunların birer acı hatıra haline dönüşeceğini aklın bir kenarında tutmaktır.
ha bir de, yan etki diyorsak da bunların şiddeti kişiden kişiye çok değişkenlik gösterir. illa herkeste aynı şeyler, aynı şiddette olacak diye bir şey kesinlikle ama kesinlikle yoktur. kimileri hiç yan etki görmez dahi. genelde kullananların daha ilacın etkisini bile hissedemeden, tedavinin başlarında ilacı bırakmasına sebep olan şey, tam da bu etkilerdir ama inanın, geçer. (çok özel durumlar hariç elbet.)
3. iyileşme süresi
bu tür ilaçlarda minimum tedavi süresi 6 aydır. rahatlama hissi eyvallah ama öyle 3-5 ayda hiçbir "iyileştirici sonuç" beklememek gerekir. kimi durumlarda yıllar boyu kullanılır bu tür ilaçlar, hem de güvenle... yani daha işin başında, en az 6 aylık bir ilişkiyi peşinen kabullenmek gerekir kafada. aksi halde, ilacı kullanmamıza neden olan rahatsızlıkların nüksetme oranı artabilir.
ilaca başladıktan sonra, artık kanda belli bir düzeyde bu ilacın sürekli bulunması da vücut dengesi açısından gayet önemli olduğundan, arada 2-3 günlük kesintiler dahi "geri çekilme semptomları" dediğimiz şiddetli belirtilere yol açabilir ve kişiyi ilaca başlamadan önceki halinden beter edebilir, böyle biline... başladıksa, çok düzenli günlük kullanımı göze almalıyız peşinen.
ilaca başlar başlamaz hemen iyi etkilerini, hayatımıza ışık saçmasını falan beklememek lazımdır. bu tür ilaçların iyileştirici etkileri (düzenli bir kullanımla elbet) 1-1,5 aydan önce başlamaz ve sonrasında giderek daha iyi hissederiz bu iyi etkileri. az sabır yani...
4. bırakma süreci
ilacımızı düzenli kullandık, 6 ayımızı bile doldurduk, gayet de memnunuz gidişattan ve artık bu ilaca ihtiyacımız kalmadığını düşünüyoruz. ee, şimdi n'apmalı? kesinlikle pat diye ilacı bırakmamalı bu noktada. ilacın birden kesilmesi de şiddetli sarsıntılara sebep olabilir ve mutlaka bir hekime danışarak, onun önerdiği şekilde, "tedricen" azaltarak bırakmalıyız.
5. dikkat edilmesi gereken diğer bir önemli konu
bir de bu ilaçları mao inhibitörleri (monoamin oksidaz inhibitörleri) denen antidepresan ilaç grubuyla birlikte almak serotonin sendromu denilen ciddi ve kimi zaman hayati tehlike oluşturabilen şiddetli etkilere yol açabileceğinden, bilinçsizce hiçbir işe kalkışılmasa bu konuda iyi olur. mao inhibitörleri denenler ise aurorix, azilect ve moverdin gibi ilaçlardır. kimi çalışmalarda, bazı özel durumlarda mao inhibitörleri ve ssri kombinasyonu yapılabileceğine değinilmişse de bu durum tedavide kar - zarar dengesinin çok hassas ayarlanmasını ve dozajın çok kontrollü olmasını gerektirir.