ölülerin yakıldıkları, sanayi tipi ekmek makinesine benzeyen bir cihaza sahip yer krematoryum. 

tabii bu cihazı "ölülerin yakıldığı cihaz" diye tanımlamak bazı yanlış anlaşılmalara sebep olabilir. zira ilgili makinenin içine canlı insan koysan, o da aynı şekilde yanar. ama burada kast edilen, krematoryumların toplumsal hayat içinde ifade ettiği mana ve gördüğü işlevin mananın ölülerin yakılması ile olduğu.

ölülerin yakılması, neredeyse insanlık tarihi ile eşit olan bir uygulamadır. ancak bir ölünün krematoryumda yakılması ile açık alanda ateşe verilmesi arasında önemli bir fark olduğunu da belirtmek gerekir. zira açık alanda ateşe verilen bir ölünün nihayette etleri tamamen yansa da, kemikleri ortadan kalkmayacaktır. krematoryumu işlevsel kılan yönlerden biri de budur. zira krematoryum ölüyü çok yüksek ısıda yakarak kesin çözüm sağlar. mevta, adeta cehennemi dünyada iken yaşar! yakma işlemi sona erince, kalıntılar, bir öğütücüden geçirilerek mevta tamamen toz haline getirilir.

son olarak da, küller, fiyatları arasında büyük uçurumlar bulunan vazolardan birine konarak, ölünün yasal varislerine teslim edilir. bu kimseler de yakınlarının küllerini bu vazo içinde saklarlar. külleri gömen ve bu küllerin gömülü olduğu yeri mezar belleyerek ziyaret edenler de az değildir. bazı küller ise ölü için bir şekilde bir mana ifade eden herhangi bir yere serpilir. kişinin yakılıp yakılmayacağı ve yakılacaksa küllerinin ne yapılacağı konusunda vasiyetler de doğrudan belirleyici olur.

ölü, krematoryumda yakılmadan önce, vücudundaki metaller mümkün mertebe çıkarılır. bununla amaçlanan, bu metallerin öğütücüye zarar vermemesidir. ancak tabii her metali çıkarmak mümkün olmaz. örnek: kalp pili.

dolayısıyla, bir ölünün külü diğerininki ile aynı olmaz. krematoryumdaki bütün işlemler bittikten sonra dahi, bu gibi metallerin izleri küllerde kalır. (bu nedenle, tıpkı gömülen cesetler gibi, küller de zaman zaman adli vakalarda delil olarak kullanılabilir.)

bu noktada, her işyerinde olduğu gibi krematoryumlarda da zaman zaman karışıklıklar yaşandığını ve tıpkı hastanelerde hasta filmlerinin ve raporlarının karışması gibi, krematoryumlarda da küllerin karıştığını belirtmek gerekir. diğer yandan, her yakma işleminden sonra cihazlar tamamen dezenfekte edilmediği için, küçük çapta da olsa bir ölünün külüne diğeri karışabilir. gerçi teknik bir bakışla, ölü onca aşamadan geçtikten sonra bunun çok fazla anlam ifade etmeyeceğini iddia etmek mümkün olsa da, insani duygular işin içine girdiğinde bu gibi argümanlar geçerliliğini yitirir. diğer yandan, bir kültürde yerleşik olan bir ritüeli, o kültüre ait olmayan kişiler anlamakta zorlanabilirler.

ilk büyük krematoryum 1875 yılında işviçreli albert keller tarafından milan'da kurulmuş. bu krematoryumda yakılan ilk ceset de, kurucusu keller'in cesedi olmuş. (22 ocak 1876)

keller tüm projeyi adım adım uygulamış, tam çalışacak hale geldiğinde ise ölmüş.

türkiye’de 1930 tarihinde çıkan umumi hıfzıssıhha kanununda ölülerin yakılmasını düzenleyen hükümler var. bu kanun sonrasında da ülkemizde krematoryum açılmış.
1975-1976 yıllarında ankara’da eski ankara belediye başkanı vedat dalokay zamanında bir krematoryum yapılması girişiminde bulunulmuş, ancak hayata geçirilmemiş. 

istanbul’da ise ilk kez şimdiki zincirlikuyu mezarlığı’nın yerinde kurulmuş. 1930’larda çıkan kanun sonrasında burada bir krematoryum yapılmış, yaklaşık 4,5-5 sene açık kalmış ancak hiç kullanılmamış. burada 1918 yılında da bir krematoryum yapılmış.