"hey cengiz, sen koca bir çılgınsın"

konu: cengiz han'ın harzemşahlara saldırısı, vali inalçuk'u ibretlik bir ölümle cezalandırması, ve ardından gelen kanlı istilanın hikayesi...

1218 yılında, 450-500 kişilik ticari bir moğol kervanı otrar şehrine gelir. şehrin valisi olan inalçuk, kervanın içinde moğol casusları olduğu gerekçesiyle herkesi tutuklar. burada esas amacı kervan mallarına indragandi yapmaktır. olay hakkında bilgilendirilen dönemin harzemşah hükümdarı sultan 2. muhammed, hepsinin öldürülmesini emreder. emir gerçekleştikten sonra da kervanın malları buhara'ya götürülüp satılır. bir şekilde kurtulmayı başaran moğol tüccarlarından biri deve tepesinde kaktüs suyu içe içe ülkesine döner ve durumu cengiz han'a bildirir. bunun üzerine cengiz han, sultan 2. muhammed'e inalçuk'un cezalandırılması -öldürülmesi- ve mallarının iadesi talebiyle elçi yollar. sultan'ın buna tepkisi ise elçinin kafasını kesip, yanındaki iki yarenin sakallarını traşlamak olur. adeta "senin mallar davuk oldu, döner yapıp yidik" demiş ve kesik başlı gövel elçiyi köse yarenlere emanet edip postalamıştır (kışkırtmaya bak, yuh).

1219 yılında şehre varan cengiz han ve yaklaşık 150.000 kişilik ordusu 5 ay boyunca kuşatmayı sürdürür ve nihayet dış duvarları aşıp şehir merkezine -iç kaleye- varır. inalçuk "vadıfakemayduinghiyırmeen?" (what the fuck am i doing here man) diye düşünen dertli neferlerinin kaledeki savunmasıyla 1 ay kadar daha dayanır fakat sonunda kıskıvrak yakalanır. cengiz han'ın provokasyondan ve kuşatma yorgunluğundan öfkesi iyice kabarmıştır artık. inalçuk'un halkının gözü önünde idam edilmesi için gümüş getirtir ve meydanda eritip inalçuk'un gözüne gözüne ve kulaklarına kulaklarına döktürür (oha).

olayların korkusuna kapılan sultan ise sessiz sedasız kaçmayı başarır. cengiz han hemen general subutay'ı görevlendirir ve emrine 20.000 asker vererek sultan'ı yakalamasını emreder. yine de sultan nasıl bir göt korkusuyla kaçtıysa yakalanamaz ve hazar denizi'nde, gizlendiği bir adada belirsiz bir tarihte ölür (yine de ölümü 1220 kabul ediliyor). efendim, bu adanın ismi abaskun'dur (ya da abaskun isimli bir kıyı semtine çok yakındır) ve günümüzde mevcut değildir. teoriye göre 14. yy'de hazar denizi'nin -muhtemelen büyük bir deprem neticesinde- aşırı yükselmesi sebebiyle abaskun adası da eriyip gitmiştir.

özel not: bu su taşkını öyle büyük boyuttadır ki, 13. yy'de bakü koyundaki bir adaya inşa edilen büyük sabail kalesi suların yükselmesiyle tamamen yok olur; suların yavaş yavaş çekimesiyle 18. yy'de tekrar ortaya çıkar (vay anam vay).

sultan'ın kaçmasıyla birlikte lidersiz kalan ülke artık dağılmaya mahkumdur

semerkant'ın düşmesiyle birlikte buhara başkent kabul edilir fakat cengiz'in ordusu aldığı emir doğrultusunda harzemşahlara ait ne varsa silip süpürmeye devam eder ki burada yaşlı/kadın/çocuk ayrımı yapılmaz. kesik kafalardan dağ gibi bir öbek yapılarak mutlak zafer ilan edilir (psikopatın gösteriş meraklısı olanından korkucan kardeş). rivayete göre cengiz öyle çıldırmıştır ki, bir nehre yapay kanal açtırarak sultan 2. muhammed'in doğduğu şehri sular altında bırakır ve haritadan siler (tedavi? terapi? mümkün değil).

buhara'da türk direnişçiler ancak 12 gün dayanır. kalenin düşmesiyle birlikte sağ kalan askerler öldürülür, sanatkar ve zanaatkarlar moğolistan'a gönderilir. genç erkekler moğol ordusuna katılırken halkın geri kalanı köleleştirilir. artık son aşamaya gelen moğollar "bi şey yapmalıııı! hey!" diye höykürerek ürgenç (mevcut ismiyle köhne ürgenç) şehrine saldırır. ürgenç büyük ve son derece zengin bir ticaret merkezidir. savaşın moğol ordusu adına en zor kısmı burada geçer. bir nevi gerilla savaşına dönen olay sebebiyle moğol ordusu bir süre afallar ve normalden çok daha büyük zayiat verir. her yeni zorlukla birlikte gözünü iyiden iyiye kan bürüyen cengiz, bir iddiaya göre 50.000 askerine her birinin 24 kişi öldürmesi emrinin vermiş ve kaba hesapla 1.2 milyon kişiyi katletmiştir. sayılar abartılı ya da iddia asılsız bile olsa bu olay hala tarihin en kanlı katliamlarından biri olarak kabul edilmektedir.

bunun ardından cengiz han kendi manyaklığından sıkılmış ve "eytere bea" diyerek ortamdan çekilmiş, veliaht olarak ögeday'ı tayin etmiş, birlikleri birkaç yıl içinde 2. muhammed'in oğlu celaleddin'in liderliğindeki harzemşah kalıntılarını temizlemiştir. net bir tarih koymak gerekirse harzemşah ülkesi 1230 yılında resmen yok olmuştur.

neticede cengiz han'ın sayko bir karakteri olabilir, bunu tartışmıyorum ama harzemşah ülkesinin ve halkının gördüğü zulüm biraz da hükümdarının yediği haltlara bağlıdır. hayır yani müslüman adamsın, ne diye el alemin kervanına göz dikersin, ne diye zeval olmayacak elçinin kafasını kestirirsin? bir de kafa tuttuğun adamla ticaret anlaşmaların falan var ve zaten psikopatlığı dilden dile dolaşan biri. kaldı ki buhara zaferinin ardından harzemi halkına yaptığı konuşmada cengiz han "men tengri'nin kırbacıyam!" demiş ve şaşkın kalabalığa günahlarının cezasını vermek için orada bulunduğunu belirterek balatayı sıyırdığını ya da ozon tabakasının delinmesine yol açacak büyüklüğe ulaşan egosunu ispatlamış (aerosol falan hikaye, hep cengiz yüzünden).

günahları boyunlarına, tartışması tarihçilere...

kaynakça:

http://en.wikipedia.org/wiki/genghis_khan
http://en.wikipedia.org/wiki/inalchuq
http://en.wikipedia.org/…ki/muhammad_ii_of_khwarezm
http://tr.wikipedia.org/wiki/köhne_ürgenç
http://en.wikipedia.org/wiki/abaskun
http://www.silkroad.travel/…s/azerbaijan/azerbaijan
http://en.wikipedia.org/…zerbaijan#mardakan_castles
http://www.advantour.com/…ijan/baku/bail-castle.htm
(bkz: #8619716)

Düşündürücü Bir Tarih Kıyaslaması: Büyük İskender mi, Cengiz Han mı?