Cehennem ve Yanma İmgelerinin Kökenini Anlatan Ufuk Açıcı Bir Yazı
müsadenizle bu yakma obsesyonunun kökenini anlatayım
hatta yazının sonunda size cehennemin gerçek bir fotoğrafını bile göstereceğim, söz.
bundan yaklaşık 3500 sene önce, günümüzde lübnan, suriye, filistin ve israil'in olduğu bölgeye kenan diyarı denilirdi. yani israiloğullarının vadedilmiş topraklar olarak andığı bölge.
öncül yahudi toplulukları bu topraklara geldiğinde bölgede kenanilerin, ammonitlerin ve en çok da fenikelilerin dini gelenekleri yaygındı. buranın mevcut önemli tanrılarından birinin ismi ise moloch'du. molech, molok ve molek olarak da anılır. kuvvetli bir görüşe göre aslında fenikelilerin baş tanrısı olan baal'in bir sıfatıdır molek.
tanrı molek, marvel evreni dahil bütün fantazi dünyasında görebileceğiniz en kötü karakterdir ve o coğrafyada yaşayan toplumlar molek'ten çok acayip tırsmaktadırlar. dolayısıyla buraya gelen israiloğulları da burdaki egemen geleneklerden çokça etkilenmişler ve dönem dönem tanrı molek'e tapınmışlardır.
peki bir soru; antik toplumlar, en çok korktukları tanrıya ne kurban ederler?
tabii ki en değerlilerini, yani; çocuklarını...
bu ürkütücü molek'e de asırlar boyunca çocuklar kurban edildi. ve kesilerek değil, yakılarak efendim. çünkü molek'e kurban, tofetlerde canlı canlı yakılarak verilirdi. evet dünya böyle iğrenç bir yerdi ve hala öyle...
bu çocuk yakma ritüelinin nerede cereyan ettiğine gelmeden önce, şu molek'in biraz etimolojisine ve islamiyet'teki yansımasının köküne bir inelim. belki hiç ummadığınız bir yerlerden karşımıza çıkar ha?
molek, ibranicede ve arapçada "m-l-k" kökünden gelmekte olup; melik, malik, melek vs. gibi kelimelerle aynı anlamı taşımaktadır.
malik: the king!
bu molek yani malik, kuran'da bir ayette tam olarak bu tarihsel hikayesiyle örtüşür şekilde karşımıza çıkmaktadır.
zuhruf suresi 77. ayet: "ey mâlik, 'rabbin bizim işimizi bitirsin!' diyecekler; o da 'burada kalıcısınız' cevabını verecektir."
ilgili ayette, cehennem'de yanmakta olan insanların malik'e yalvardıklarını görüyoruz.
peki burdaki malik, allah'ın bir diğer ismi olan el-melik midir? hayır. çünkü gördüğünüz üzere yalvaranlar allah'a değil, malik isminde başka bir varlığa seslenmektedirler.
evet konu anlaşılmaya başlanmıştır sanırım.
kuran'da bile hayat bulmuş olan malik ismindeki bu varlık; kuran'da tasvir edilen ateşli cehennem ortamının yetkili bir abisinden başkası değildir. yani malik, düpedüz tanrı molek'in kuran'daki yansımasıdır! üstelik hem isim olarak, hem mitolojik karakter olarak, hem de eylem olarak bu çok açık.
peki cehennem dediğimizde aklınıza ilk ne geliyor? "yanmak!"
bu yakma sürecindeki yetkili isimle beraber, genel olarak sami dinlerindeki yakma mevzusunun orijini; tarih, coğrafya, din gelenekleri ve etimoloji destekli olarak açık mıdır? evet. kenan diyarı gelenekleri...
gelelim cehennem mevzusuna
bu antik israiloğulları tanrı molek'e kurbanlarını bir vadide toplanarak vermektelerdi. kudüs'ün güneybatısında "hinnom" adında bir vadide yakıyorlardı çocukları.
"hinnom" özel bir isim, fakat incil'de "lamentation" yani gözyaşı-ağıt anlamıyla kullanılıyor.
yani vadi, sonraları gözyaşı vadisi olarak anılmış. niye gözyaşı? çünkü çocuk yakıyorlar. muhtemelen anneleri ağlıyordu...
peki ibranicede vadi ne demektir? "ge."
birleştirin şimdi.
gözyaşı vadisi: gehinnom.
yani cehennem... insanların yakıldığı o bölgenin adı 3500 senedir gehinnom'dur.
bu da söz verdiğim cehennem fotoğrafı
fena bir yere benzemiyor ha... güneşte kalsan bronzlaşırsın ama, doğru.
sonraları yehuda krallarından yoşiya bu çocuk yakma geleneğini yasakladı. fakat vadi, kanun kaçaklarının, suçluların, hastalıklıların ve hayvan leşlerinin falan yakılması amacıyla daha asırlarca kullanıldı...
ve böylece bu coğrafyada yaşayan toplumların, gehinnom vadisinde insan yakmaya ilişkin öyle güçlü travmaları oluştu ki; aradan 3500 sene geçmesine rağmen birçok dinde ölüm sonrasına dair cezalandırma biçimi hala; "gehinnomlarda yanmak" şeklinde tezahür etmektedir...
