orjinali: kefil olduğum 49 podcast (her birinin linkini ve resimleri taşıyamadım, buraya sadece texti kopyalıyorum)

***

günün 3-4 saatini podcast dinlemekle geçiriyorum. çalışırken, spor yaparken, banyoda, yatakta, hamakta, asansörde, parkta uluorta, mutfak tezgahının üstünd....dur ya, neyin listesiydi bu?

sürekli dinlediğim bu podcastlerin çoğu epey popüler, yani "kimsenin bilmediği şahane podcastler" listesi değil bu. zaten bir kısmını yukarda mercurius listelemiş sağolsun. "tüm şahane podcastlerin listesi" de değil. sadece bildiğim ve kalitesine kalıbımı basacağım, mahkemeye çıksalar ölümüne savunacağım yapımları paylaşıyorum.

(not 1: hepsi ingilizce because that's the way a-ha a-ha, i like it, a-ha a-ha... öğrenin arkadaşım artık, yapacak bir şey yok. yani tek dille de zeki, çevik ve ahlaklı yaşamak mümkün, almancayla da herşey wunderbar olabilir ama ingilizce'nin zihninize açacağı kapıların haddi hesabı yok.

not 2: bu podcastlerin bazıları sitelerine ek içerik koyuyorlar, o nedenle doğrudan siteleri linkledim ama normalde dinlemek için beyondpod kullanıyorum. beyondpod, feedly'deki subscriptionlarımı da anlayabildiğinden gayet kullanışlı. bu arada her türlü okuma ve arşivleme için feedly - pocket - evernote forvet hattını tavsiye ederim).

***

1) genel kültür - teknoloji - sanat kırması

freakonomics: meşhur ilk kitap koca bir franchise yarattı. bu yapımların içindeki en ilginci freakonomics radio. bazı olayların altında yatan kök nedenleri bularak, ufkunuzu iki katına çıkarıyorlar.

stuff you should know: "cenk-erdem'in milleti bilgilendiren versiyonu" diyesim geliyor ama hayatımda cenk-erdem dinlemişliğim yok. sempatik ama cıvıklık dereceleri az olan iki kafadar, rastgele bir konu hakkında hepimizin yapacağı şekilde bir araştırma yapıp, özet olarak sunuyorlar. ve bunu uzuuun zamandır yapıyorlar. yüzlerce konu birikmiş halde. çok konsantrasyon gerektirmeden öğrenmek için.

surprisingly awesome: stuff you should know ile freakonomics arası bir şey. iki kişi var. bir tanesi, ilk bakışta kulağa sıkıcı gelen bir konuyu alıyor ve bu konunun aslında ne kadar ilginç olduğuna diğerini ikna etmeye çalışıyor.

codebreaker: teknoloji konularına ahlaki yönden yaklaşıyorlar. ilk sezonun teması "ıs it evil?". tonu hafif, ufak bir oyun olarak bölüm içine şifreler koyuyorlar.

what's the point: "big data, small interviews". ilginç verilerin arkasındaki ilişkilere odaklanıyorlar. freakonomics'in daha az öyküsel olanı.

ted radio hour: ted talks'u bilmeyen kaldı mı? onun videolarını podcast olarak indirmiyorum, arada sırada sitesine gidip bakıyorum. radio hour ise podcast için daha ideal: belli bir konu etrafındaki ilginç ted konuşmalarını toplarlayıp, konuşmacılarla röportaj yaparak, derli toplu anlatıyorlar.

reply all: ınternet hakkındaymış gibi görünüp, onun insanları nasıl etkilediğini işleyen güzel bir yapım.

free thinking: bbc'nin arts and ideas yapımlarından. ingiliz tarzı, hafif sarkastik bir ciddilikle, bir konu etrafında uzmanlar muhabbet ediyorlar. sanat, tarih, güncel siyaset, sosyoloji, edebiyat, yok yok. uzun olduklarından o günkü konu beni ilgilendirmiyorsa atlıyorum.

***

2) bilim, psikoloji, eleştirel düşünce

science friday: podcast dünyasının en ünlü iki ira'sından biri olan ira flatow'un sesini rüyamda duyuyorum artık. 25 senedir devam eden bir bilim haberleri programı. röportaj ağırlıklı, kolay anlaşılabilir, seyirciler de arayabiliyorlar. her hafta 2 saat.

startalk: birleşmiş milletler bilim propagandası bakanı neil degrasse tyson sunuyor. arada geçerken bill nye uğruyor. daha ne olsun? astrofizik, pop kültür, geyik.

hidden brain: npr ailesinden bir podcast. psikoloji, davranış bilimleri, "cognitive bilimler" merakı olanlar için...yok yahu, herkes için diyeyim, gayet anlaşılır çünkü. sunucuya pek ısınamadım ama olsun.

brain matters: neuroscience'ı bizim gibi düz halka anlatmayı hedef almışlar. arada bilim insanlarının profillerini de çiziyorlar.

60 second mind: scientific americanın birden çok podcasti var ama scifri bana yettiğinden onları dinlemiyorum. fakat bunu dinlememek için bahanem yok, çünkü beyin ve davranış hakkında alt tarafı 1-2 dakikalık haberler veriyorlar.

rationally speaking: eleştirel düşünce üstüne odaklı başlayıp, biraz daha açılıp saçılan bir podcast. yapımcısı bu aralar aşağıdaki you are not so smart'a konuk oluyor.

you are not so smart: slogan ve "mission statement" açısından favori podcastim: hepimiz gerizekalıyız ama bazılarımız biraz daha gerizekalıyız. zihnin, farkında olmadığımız saçmalıkları hakkında, röportaj ağırlıklı ve kolay anlaşılabilir. bu konularda giriş seviyesi olarak kullanılabilir. bu aralar mantık hatalarını işliyorlar.

***

3) haber-hikaye-fikir kırması

this american life: podcast dünyasının the wireı. bunu sevmeyeni direkt "zamanı gelince kesinlikle klonlanmayacak şahışlar" listesine alabilirsiniz. bir tema etrafında birkaç ayrı hikayeyi birleştiriyor ve insan hayatından kesitler sunuyor. ıra glass'ın kıl sesinin bir noktada bağımlısı oldum. dünya kadar ödülü, yüzlerce bölümü var.

radiolab: tal'ın tek rakibi bence. onunla freakonomics arası gibi. biraz daha eğlenceli ama kesinlikle cıvık değil, konular aynı ilginçlikte, prodüksiyon yine süper.

invisibilia: bu aralar en favorim bu. konu psikoloji ve algı ağırlıklı olduğundan "bilim genel kültür" kategorisine alabilirdim, ama öyle güzel bir öykücülükle birleştirmişler ki, insan bitmesin istiyor. zaten yapımcıları tal ve radiolab'den gelme. batman bölümünden başlayın.

flash forward: bunu hangi kategoriye koyacağımı şaşırdım. bir tutam bilimkurgu var: her bölüm, değişik bir gelecekte olduğumuzu farzeen bir hikayeyle açılıyor. sonra bugüne dönüp, hikayede işlenen teknolojik veya sosyal olgu irdeleniyor röportajlarla. ve bazen de konunun geçmişi anlatılıyor. sırf hayalgücünüzü gıdıklamak için bile değer.

embedded: haberlerdeki bir konuyu alıp derinlemesine işliyorlar. her bölüme aylarca emek veriliyor anladığım kadarıyla. longform haberciliğin podcast versiyonu.

serial: ilk sezonu deprem etkisi yarattı, çünkü uzun bir araştırmacı gazetecilik örneğini, heyecanlı bir hbo dizisi gibi tüm sezona yayarak sundular. true detective gibi, ikinci sezonu, müthiş yükselen beklentilerin altında ama yine de kaliteli.

***

4) haber-belgesel

npr story of the day: salt haber dinlemiyorum sinirim bozulmasın diye, bu yetiyor. tek konu hakkında 4-5 dakikalık haber ve kısa röportajlar.

planet money: ekonomi hakkında haber + eğitim tarzı. kolay anlaşılır.

the documentary: bbc'nin en iyi programlarından. değişik konularda belgesel. belgesel konusunda ingilizden şaşmayacaksın (david attenboroughnun askerleriyiz).

vice: "hardcore belgesel" olarak tanımlanabilir. ilk izlediğim vice bölümünde sanırım adamlar karachi'deki bir açıkhava silah pazarında roketatar deniyorlardı.

diane rehm show ve fresh air: ikisi de güncel bir konu hakkında uzun soluklu muhabbetler içerir. ikisi de işinin ehli olmuş iki usta röportajcı tarafından sunulur. tek fark, diane rehm 3000 yaşındadır ve dakikada 5 kelime hızla soru sorar, ingilizce pratiği için ideal.

longform: gazetecilikle ve yaratıcı mesleklerin iç yüzüyle ilgilenenler için. ben 2-3 bölümden birini dinliyorum çoğu zaman tanımadığım tipler konu olduklarından.

intelligence squared: "işte bu bizde olmadığı için uzaya fezaya çıkamıyoruz" (ya da tam tersi) tepkisi verdirtecek bir program. bir konu hakkında 2-6 arası uzman otururlar, yüzlerce seyirci önünde, oxford stili bir münazara yaparlar. uzmanlar arasında genelde dünyaca meşhur tipler olur. bir noktada dinleyicilerden sorular da gelir. münzara öncesi ve sonrası, konu hakkında oylama yapılır, en çok fikir değiştirten taraf kazanmış sayılır ("think twice"). hem münazara işini hem de konuları öğrenmek için ideal.

***

5) saf hikaye

the message: serial formatını kopyalayan ama orson wellesin war of the worldsü tadında bir yapım. 8 tane görece kısa ve hafif bölümde, hayali bir podcast programının gözünden, bir bilimkurgu hikayesi anlatılıyor. şıp diye bitirilebilir.

the moth: hikaye programlarının demirbaşı. ted talks'un öykücülük versiyonunu düşünün. insanlar sahneye çıkıp, yaşadıkları gerçek bir öyküyü anlatıyorlar. podcast ise en iyilerini derliyor. bazıları sıkıcı olsa da, özellikle hüzünlü olanları her seferinde "yahu ne hayatlar var" dedirtiyor.

story collider: moth'un aynısı, ama bilim insanlarının hikayeleri. ön planda olan, çalıştıkları alanlardan ziyade, hikayenin insani yönleri.

the truth: uydurma bir kısa hikaye canlandırılıyor. 15-20 dakikalık, sıkmıyor. bir aktivite esnasında değil de, sakinken dinlemek lazım.

imaginary worlds: bilimkurgu hikayeleri hakkında. düşük bütçeli, ben seviyorum.

a prairie home companion: kadife sesli ihtiyar sunucu ve ekibinin, canlı skeçleri ve şarkıları. uydurma hikayeleri gerçekmiş gibi anlatması çok güzel. amerikan nostaljisi.

the big broadcast: nostalji demişken, 40'lardan 50'lerden radyo şovlarını sunan bu program bir numara (ben o kadar ihtiyar değilim, benimkisi iyice garip bir nostalji çeşidi). o zamanların dev yıldızları humphrey bogart'ın ve lauren bacall'ın dedektiflik serileri var mesela. bazen orjinal radyo reklamlarıyla beraber yayınlıyorlar.

***

6) tarih-felsefe

the history of rome: tek başına bir amatörün devasa bir işe girişip, 179 bölüm sonunda alnının akıyla çıkması herkesi sevindirir. roma imparatorluğu anlatılıyor (bizans yok). adam meşhur oldu, roma'ya ve istanbul'a turlar düzenledi. ilk bölümlerde amatörlük var ama giderek coşuyor. uykuya dalmadan önce birebir, amcamın sesi ninni gibi.

revolutions: thor'un yapımcısının ikinci projesi. dünya tarihindeki belli başlı devrimleri anlatıyor. her devrime 8-10 bölüm ayırmış, hepsi birer mini-podcast serisi gibiler.

dan carlin's hardcore history: en meşhur tarih podcasti olabilir, arada bakıyorum. işin açıkçası bazen çok uzun geliyor, çünkü eleman biraz serbest stil takılıyor ve aynı şeyi defalarca tekrarlayabiliyor. ama sıkıcı olma günahını işlemiyor.

a history of the world in 100 objects: çok kaliteli bir program. british museum'un zaten, ne olacaktı. default tarih dersi öğretme metodunun bu olması lazım. yani tarih ve isim ezberlemek yerine, insanların aklında kalacak objeler üstünden o dönemi ve ilişkileri anlatmak.

stuff you missed in history class: stuff you should know'un tarih versiyonu. aynı formattalar ama geyik oranı biraz daha az ve iki erkek yerine, iki kadın sunuyor. ne yazık ki o elemanlar kadar sıcak gelmiyor bu sunucular bana, ama konu ilginçse dinliyorum.

in our time: bbc'nin tarih programı. amcam birkaç uzman konuğu çağırıp güzel güzel muhabbet ediyor. her bölümünü dinlemeye gerek yok diyeceğim ama ingilizce pratiği için ideal podcastlerden.

the memory palace: gayet orjinal, tatlı, kısa. para verip desteklediğim programlardan. rastgele bir zamandan kesitler.

philosophy bites: felsefeye giriş yapmak isteyenler için güzel. çok uzatıp sıkmadan, her konu hakkında bir iki uzmanla soru-cevap şeklinde.

myths and legends: dünyanın dört bir yanından mitolojik karakterleri, efsaneleri tanıtan mütevazi bir program. sunucunun deadpan mizah anlayışı da güzel gidiyor.

***

7) geyik

wait wait... dont tell me: ortamların en komik yarışma şovu. tv'deki whose line ıs ıt anywayden beri bu kadar gülmemiştim, zaten tarzı da benzer. improv konusunda iyi 3-4 komedyen yarışıyorlar. bir de ünlüye bağlanıp muhabbet ediyorlar bir süreliğine ki bazen o ünlüler bunlardan daha esprili oluyorlar. karakterlere alışınca tadından yenmiyor. arada yayınladıkları best of'lara denk gelin.

smartest man in the world: wait wait ekibinden bir komedyenin programı. adam resmen komik ve zeki, yapacak bir şey yok.

wtf with marc maron: nörotik bir komedyen. yarısı tek başına geyik artı philosophizing (favori standupçım bill burr'ün monday morning podcasti gibi), yarısı da röportaj. uzun olduğundan, ancak röportaj ilgilendiğim biriyleyse dinliyorum. fakat adam o kısmı da iyi yapıyor, muhabbeti gayet doğal ilerletiyor.

***

daha bilmediğim ama tanısam kesin çok seveceklerim:

codeswitch: zenci bir grup gazetecinin gözünden hayat.

more perfect: radiolab spinoff'u. anayasa mahkemesinin tartışmaları ve etkiledikleri hayatlar hakkında.

mystery show: apple buna 2015'in en iyi yeni podcasti ödülünü vermişti. ufak tefek gizemleri çözüyorlar.

***

bonus: 2015'in en iyi 50 podcast bölümü

the atlantic listelemiş. bu arada atlantic, rss feedimin güzide bir köşesini kaplıyor, gayet kaliteli ve derinlemesine yazılar var.

usenmeyip uzuun uzun aciklayacagim. oncelikle podcastleri takip edip dinleyebilmek icin pocket casts (http://www.shiftyjelly.com/pocketcasts) kullanilmasini oneriyorum. hem kullanilabilirligi yuksek hem arayuzu temiz.

radiolab
her bolum icin bir tema secip temaya bilimsel olarak 3-4 acidan yaklasip aklinizi alan, bayagi bir suredir ortada olan ve profesyonel olarak yapilan bir podcast. anlatilmaz, dinlenir - ozellikle bilgilenmeye merakli bir insansaniz onerim usenmeyip tum bolumlerini dinlemeniz.
http://www.radiolab.org/

freakonomics radio
gunluk hayatta karsilastigimiz bir suru olay veya konsepti anlasilabilir ve yaratici bir sekilde ekonomi ve sosyal bilimler perspektifinden aciklayan bir podcast. freakonomics kitaplarini biliyorsaniz neden bahsettigimi anlayacaksiniz (bilmiyorsaniz kitaplari da okumanizi oneririm). tek sikintisi podcasti genel olarak stephen dubner'in surdurup steven levittin olaya daha az dahil olmasi, ama yine de dinlenesi.
http://freakonomics.com/

ted radio hour
adindan da anlasilabilecegi gibi, her bolumunde belli bir tema belirleyip o konuda ted konusmalari yapan insanlarla, yaptiklari konusmadan belirli kisimlar da dinleterek roportajlar yapildigi bir program. ayni konuya farkli perspektiften bakan farkli kisileri baglamasi ilginc olabiliyor.
http://www.npr.org/programs/ted-radio-hour/

the moth radio hour
canli hikaye anlatim organizasyonu the mothun yayinladigi hikayelerden 2-3-4 tanesinin bir arada yayinlandigi bir podcast. bazen hipsterite seviyesi fazla yukari cikabilse de bazen inanilmaz (komik ya da huzunlu ya da heyecanli vb.) hikayelerle da karsilasilabiliniyor. mesela sierra leone'lu bir cocuk askerin new york'ta evlat edinilmesi ve oradaki okul arkadaslariyla paintball oynamasiyla ilgili bir hikaye vardi, aklima geldikce hala garip oluyorum.
https://themoth.org/radio-hour

this american life
yine her hafta bir tema secilip bu sefer bu tema cercevesinde cesitli insanlarin hikayelerinin anlatildigi bir podcast. ira glass sunuyor. bu da cok uzun yillardir ortalikta, neredeyse podcastingin bizimkileri diyebiliriz, o kadar seviliyor. sevilmeyecek gibi de degil - bolumlerinden baska podcastler, programlar (asagida birkac tane var), filmler falan cikabiliyor, o kadar. mesela (bkz: the informant)
http://www.thisamericanlife.org/

serial
a podcast from the creators of this american life. one story. told week by week. hosted by sarah koenig. bugune kadar en cok download edilmis podcast. birinci sezonunu dinlerken yeni bolum gelmesini beklerken heyecandan ulser olacaktim, game of thrones'un yeni bolumlerini beklemek bu kadar stres yapmiyor. ikinci sezon biraz daha vasat olsa da yine de ortalamanin cok uzerinde. podcast dinlemeyi sevmeseniz de ilk sezonu dinleyin - kim ugrasacak buna diyorsaniz girin youtube'da falan da var.
https://serialpodcast.org/

useful science
kanadali bir grup master/doktora ogrencisinin yaptigi bir podcast. web sayfalarinin temel konsepti akademik bir calismanin en onemli bulgusunu bir cumlede ozetlemek - tabii bu da bilime cok saglikli bir yaklasim degil. podcast'te calismalari daha detayli tartisiyorlar, bir nevi journal club. yukaridakilere gore bir tik daha amatorce yapilsa da ozellikle calisilan konu ilginizi cektiginde faydali oluyor.
http://www.usefulscience.org/

question of the day
james altucher ve stephen dubner (freakonimics'i yazanlardan) haftada 3-4 kere quoradan aldiklari ya da kendileri bulduklari bir soru hakkinda 15 dakikaligina bos geyik yapiyorlar. olmasa da olur bir podcast, ama bazen insani yormadan farkli ve faydali bakis acilari getirebildigi icin cerez niyetine dinlenebiliniyor.
http://www.earwolf.com/show/question-of-the-day/

the inquiry
nispeten guncel ve populer bir soru hakkinda 4 tane uzmanla konusulup sorunun cevaplanmaya calisildigi bir bbc world service programi. bbc programi oldugundan ne beklenebilecegi tahmin edilebiliniyor: kaliteli ve bilgilendirici yapim, sonunda cok kesin sonuca varmayabiliyor.
http://www.bbc.co.uk/programmes/p029399x

planet money
podcastin yapimcilarinin ozeti son derece aciklayici: it is like meeting with a friend at a bar and having him or her explain the economy. ekonomik problemlere eglenceli, yaratici ve anlasilabilir sekilde yaklasabilen bir npr programi. inanir misiniz, bir 2008-2009 krizi sonrasi yayinlanan bir this american life bolumunun basarisi uzerine programa evrilmis.
http://www.npr.org/sections/money/

hidden brain
nprin sosyal bilimler habercisi shankar vedantam'in "bir suru ilginc haber yapiyoruz, bari bazilarini program haline getirelim" diye yaptigini dusundugum haftalik yayin. bir sosyal bilimler sorusunu ya da calismasini, bir hikaye esliginde ve/veya calismayi yapan kisilerle roportajlar yaparak sunuyor.
http://www.npr.org/series/423302056/hidden-brain

stuff you should know
josh ve chuck isimli iki tane abinin bilimsel ya da gunluk hayattan bir konuyu ya da konsepti ya da nesneyi yaklasik bir saat boyunca yari geyik yari bilgilendirici sekilde tartismasi. bilimsel olarak zayif, anlasilabilirlik ve dinlenebilirlik bakimindan yuksek bir podcast. ozellikle konu ilgi cekici oldugunda dinlenebilir.
http://www.stuffyoushouldknow.com/

stuff you missed in history class
tracy ve holly isimli iki ablanin tarihsel bir olayi ya da kisiyi anlattiklari, yine bilimsel olarak zayif, anlasilabilirlik ve dinlenebilirlik bakimindan yuksek bir podcast. bazi konular fazla derin amerika tarihi olabiliyor, ozel ilginiz yoksa onlar bayabilir. ama konu ilginc olunca dinlenebiliniyor.
http://www.missedinhistory.com/

thinking allowed
eski bir sosyoloji profesoru ve eglenceli bir amca olan lauri taylor'un sundugu, yakin zamanda yapilan sosyolojik arastirmalarin, arastirmacilarla roportaj yaparak tartisildigi bir bbc radio4 programi. sosyoloji veya sosyal bilimler arastirmalarini takip etmek isteyenler icin ilginc olabilir.
http://www.bbc.co.uk/programmes/b006qy05

more or less: behind the stats
tim harfordun sundugu, yakin zamanda yayinlanan haberlerde sunulan sayi ve istatistiklerin irdelendigi bir bbc radio4 programi. bilimsellik/geyik orani tam tadinda, ilginc ve egitici olabiliyor.
http://www.bbc.co.uk/programmes/p02nrss1

what's the point
fivethirtyeight.comun yayinladigi, guncel ve genel siyaset, spor veya daha rastgele konularla ilgili data ve sayisal analiz yaparak 'oyle tahmin yapilmaz boyle tahmin yapilir, azicik bilime inanin' mesajlari veren basarili bir podcast.
http://fivethirtyeight.com/tag/whats-the-point/

surprisingly awesome
adam mckay ve adam davidson'un (planet money'nin yaraticilarindan) disaridan bakinca sikici gibi gozuken bir nesne ya da konunun aslinda cok super bir sey olabilecegini gostermeye calistiklari podcast. cerez degeri cok yuksek.
https://gimletmedia.com/show/surprisingly-awesome/

flash forward
her bolumde gelecekte olabilecek alternatif gelismelerin tartisildigi (mesela 40 sene sonra machine translationun gunluk hayatimiza bayagi girmesiyle olabilecekler, ya da ileride robotlarla ask, ya da yalan soylendigini aninda tespit edebilen bir uygulama olsa ne olurdu vb vb). yapim biraz amatorce, ama konular ilginc ve tartismalar basarili.
http://www.flashforwardpod.com/

myths and legends
adi ustunde, mitoloji ve folklorden hikayelerin anlatildigi bir podcast. ilgileniyorsaniz yapim ve anlatimlar fena degil.
https://www.mythpodcast.com/

vox - the weeds
vox.comdan birkac kisinin haftalik siyaset ve public policykonularini tartistigi bir program. tartismalar turkiye'nin biraz otesinde, ama bilgili bir sekilde yapiliyor. bir de her program en az bir kisi fuck diyor*.
http://www.vox.com/the-weeds

the world next week
council on foreign relations tarafindan yayinlanan, onumuzdeki hafta dunyada olacak olaylar hakkinda bilgili iki abinin tartistigi bir podcasti.
http://www.cfr.org/…ublication/by_type/podcast.html