merhaba bayrak severler. dr. sheldon cooper, sc.d., ph.d. ile bugün "fun with flags" yazı dizimizin 10. bölümünde, sizi güney amerika'nın en büyük ve en gürültülü ülkesine götüreceğim: brezilya.

ama bayrağa geçmeden, amazon ormanlarıyla, futbol ve futbolcularla ve de karnavallarıyla ünlü bu ülkenin öncelikle isim meselesini konuşalım. çünkü bayrak sadece semboldür. ama bir isim, bir ülkenin doğum belgesidir. ve bazen, bu belgeyi yanlışlıkla bir ağaç kabuğu üzerine kazımış olabilirsiniz.

brezilya'nın adı, ne mistik bir yerli kelimedir, ne de “brezilya fönü yapılmış kadınlar” gibi kuaför broşürlerinden alınmadır. portekizli sömürgeciler kıyıya vardıklarında, umdukları kadar maden ve altın bulamadılar. çünkü kıyıdaki kaynaklar sınırlıydı; asıl zenginlik iç kesimlerdeydi ve yürümek gerekiyordu. (sömürgeci tembelliği evrensel bir şey.)

ama buldukları şey bir ağaçtı; paubrasilia echinata, namıdiğer pau-brasil.
latince kökü: brasa — yani kor. yanan kömürün koyu kırmızı rengini ifade eder. (brasakor, brasilkor gibi kırmızı)

bu ağaçtan çıkan boya, zenginlerin gösterişli giysi ve aksesuarlarında kullanılan çok güçlü kırmızı renk olduğundani orta çağ avrupa’sı bunu gördüğünde "ben bunu pelerinimde isterim" demiş. ve böylece bir ticaret başlamış. derken ağaç, ağacın adı, sonra da ağacın bulunduğu yer, ve hatta bir süre bütün kıta brasil oluvermiş.

küçük bir dil notu: o dönemde portekizce’de ortadaki “s” harfi “z” olarak telaffuz edilirmiş. yani o ses kayması, bugünkü “brezilya”yı doğurdu da diyebiliriz. bu aynı zamanda, ingilizce ve portekizce yazım şekil farklılığının ana nedenidir.

yani evet, brezilya, esasında orijinal adında "kutsal haç ülkesi" gibi bir ifade bulunmasına rağmen “kırmızı boya ağaçları cumhuriyeti”dir.

yani brezilya'nın adı, özünde bir boya hammaddesidir. bu, kanada'nın adının akçaağaç olması gibi bir durum esasında.

peki, şimdi asıl mevzumuz olan bayrağa gelecek olursak

renkler neyi temsil ediyor?

yeşil: ilk bakışta “orman rengi” gibi durabilir ama hayır. bu renk, portekiz’in braganza hanedanı’nı temsil eder. kraliyet yeşili. yani amazon’a bir gün bile adım atmamış insanların simgesi. yine de sonradan bu yeşile “doğa, yağmur ormanı, tropikal yaşam” gibi anlamlar yüklendi. uygunsa uyar, ama benim evreninde bu bir anakronizmadır.

sarı elmas (ya da baklava): aslında habsburg hanedanı’nın sembolü. brezilya imparatoriçesinin ailesi. yani sarı, hem altını temsil eder, hem de avrupa’da kuzenle evlenmenin kaçınılmaz sonucu olan siyasi evlilikleri. bugün için “doğal zenginlik” anlamı veriliyor. ki bu da yanlış değil, sadece yüzeysel.

mavi küre ve beyaz şerit: gökyüzünü ve bir anlamda bilimi, kozmolojiyi yansıtır. aslında bu gökyüzü, tam olarak 15 kasım 1889 günü rio de janeiro’dan görülen gerçek yıldız konumlarını gösterir. bu astronomik doğrulukla hesaplanmış. itiraf ediyorum, biraz tahrik edici bir bilgi.

brezilya bayrağında toplamda 27 yıldız var. 26 eyalet + 1 federal bölgeyi simgeliyorlar. bu, onu abd bayrağından sonra, en çok yıldız içeren bayrak yapıyor. güney haçı içeren bayrakları normal olarak kaale alıyoruz ve dünya bayrakları içinde gökyüzü modellemesi yapan tek bayrak diyoruz kendisine. avustralya ve yeni zelanda, üzgünüm... yıldızlarını kopyala-yapıştır ile yerleştirdiler.

bayrakta, ekvatoral kavisli bir bant üzerinde yazan şey şu: "ordem e progresso", yani "düzen ve ilerleme"

ama sanıldığı gibi bir politik slogan değil bu. bu cümle, pozitivizmin babası auguste comte’a dayanır. aynı zamanda "kadının erkek üzerindeki ahlaki otoritesi"nden bahseden bir sosyologdur kendisi. sözün alıntılandığı cümle tam olarak da şudur: "ilke olarak sevgi ve temel olarak düzen; hedef olarak ilerleme". yani... duyguyla başlayacağız, düzenle ayakta kalacağız ve ilerlemeye çalışacağız. dürüst olmak gerekirse, bu bir ülke yönetmekten çok, benim haftalık çizelgeme benziyor.

sonuç olarak, brezilya bayrağı yalnızca çok renkli bir patch-work işi değildir. o; bir ağacın adıyla anılan, aristokratik köklerle bezenmiş, astronomik doğrulukla hizalanmış, felsefi temele dayanan, görsel bir bildiridir diyebilirsiniz. ve elbet de biraz latin amerika kaosu içerir.

konu ile direkt alakalı olmayan bir son notu buraya iliştireyim

brezilya’nın milli takımı her zaman bu renkleri kullanmazdı. 1950 dünya kupası’na kadar brezilya sırf beyaz forma ile sahaya çıkardı. ta ki 1950’de kendi evinde, travmatik finalinde uruguay’a kaybedene kadar.

bu kaybın ardından beyaz formalar şanssız ilan edildi. halk adeta "futbol tanrıları bizi, kimliksiz bayrak renkleri yüzünden cezalandırdı" dedi. milli forma için bayrağın tüm renklerini içeren ve günümüzde klasikleşmiş sarı zemin, yeşil detaylar, mavi şort ve beyaz çorap kombinasyonu kullanılmaya başlandı.

Sırbistan Bayrağındaki Arma Ne Anlama Geliyor?