1. Genel farklar

ilk önce caz, blues gibi tek bir enstrüman (gitar) ya da vokale bağlı kalmaz. cazda gitardan çok grup ön plandadır (trompet, piyano, gitar, bas, bateri vs.).

blues shuffle ritm kullanırken, caz ise swing ritmini kullanır.

blues, iç savaş'tan bir süre sonra (1800'lerin sonlarında) mississippi'nin delta bölgesinde ortaya çıktı. afro-amerikan çalışma şarkıları, ruhaniler ve sahadaki haykırışlar blues'un temelini oluşturdu. blues, aslen, bireyler tarafından, armonika veya slide ıke çalınan bir gitar gibi düşük maliyetli ve kolay bulunabilen enstrümanlarla çalınan kırsal bir müzikti. şarkılar başlangıçta düz notalar veya avrupa müziğinden tamamen farklı bir ses veren “mavi” notalarla yavaş ağıtlardı.

sonunda, şarkı yapısı, avrupa müzik unsurlarıyla birleştirildiğinde, aab lirik kalıbıyla 12 barlık bir blues kalıbına katılaştı. bu tür lirik kalıpta, ilk dize söylenir, ikinci dize onu tekrar eder, ardından üçüncü dize düşünceyi çözer.

vokal hatları arasında enstrümanın yanıt vermesi için bir boşluk bırakılır. buna “çağrı ve yanıt” denir. çağrı ve yanıt, ana şarkıcı ile arka plan şarkıcıları arasında veya iki müzik aleti arasında da olabilir.

jazz 1900'lerin başında new orleans, louisiana'da ortaya çıktı. delta'nın aksine, kölelerin hafta sonları bir araya gelip davul çalmalarına ve dans etmelerine izin verilmişti. bu, afrika ve karayiplerin davul ritimlerinin yanı sıra süsleme ve doğaçlama geleneğini de korudu. afrika kökenli amerikalı müzisyenler daha sonra korno tabanlı gruplarda çaldıklarında bu geleneği sürdürdüler. blues da bir etkiydi ve kullanılan müzik gamlarına mavi notalar ekledi.

blues şarkılar da dahil olmak üzere her tür şarkı caz tarzında çalınabilir, bu nedenle cazda şarkı yapısında çok daha geniş çeşitlilik vardır. genelde caz ne çalındığıyla değil, nasıl çalındığı ile ilgilidir.

savaş sonrası blues

aynı temel unsurların çoğu günümüzün blues ve cazında da korunmuştur. ikinci dünya savaşı'ndan sonra, enstrümanlar elektriksel olarak güçlendirildikçe ve afrikalı amerikalılar kuzey abd'deki şehirlere göç ettikçe her iki tür de büyük değişiklikler geçirdi.

savaş sonrası bir film sahnesinde duyabileceğiniz yaygın bir blues türü chicago blues'u olacaktır. vokalist, gitar, bas, davul ve muhtemelen bir armonika veya piyano ile üç ila beş parçalı bir gruba sahiptir.

müzik hala mavi notaların blues unsurlarını, aab lirik kalıbını, çağrı ve yanıtı ve 12 bar blues kalıbını içerir. muddy waters veya howling wolf'un şarkılarından oluşan ortak bir repertuar.

müzik, muhtemelen biraz bozuk bir gitar sesiyle, ardından gelen rock and roll'un bir önizlemesi ile daha yüksek sesli sürüş tarafında olacaktır. davul vuruşu ya yavaş bir blues vuruşu ya da trampet üzerinde vurgu yapılan orta tempolu bir shuffle olurdu. ritim sabit bir groove'a sahip olurdu yani.

savaş sonrası caz

savaş sonrası bir film sahnesinde duyabileceğiniz yaygın bir caz türü, bebop tarzı doğaçlama ile gerçekleştirilen caz standartları olacaktır. ikinci dünya savaşı'ndan sonra caz, dans edilebilir büyük grup pop müziğinden bebop'a ve havalı caz ve hard bop gibi birçok varyasyonuna dönüştü. sözler düşürüldü ve grup doğaçlamaya odaklandı, bu da onu esas olarak enstrümantal bir müzik haline getirdi.

bantlar, piyano, bas ve davulların ortak bir konfigürasyon olmasıyla küçüldü. saksafon ve trompet gibi kornalar da yaygındı. ortak bir repertuar, great american songbook'un “all of me” veya “fly me to the moon” gibi karmaşık doğaçlama enstrümantal versiyonlarından, blues'un yeniden yorumlarından veya orijinal bestelerden oluşacaktır.

müziğin akustik veya hafif güçlendirilmiş bir sesi olacaktır.

2. Köken farklılıkları

caz kilise kökenli bir müziktir. afro-amerikalıların kendi ritimlerini kullanarak söyledikleri ilahilerden gelir.

roll jordan roll

tabii ki çıkış noktası tarlalarda, madenlerde çalışırken söylenen uzun hava şarkılardır. ama gelişiminin kilise müziği sayesinde olduğunu söyleyebiliriz. çünkü siyahiler ile beyazların hiyerarşi olmadan bir araya gelebildikleri nadir alanlar kiliselerdi ve burada banjo, organ gibi beyazlara ait enstrumanları keşfedebildiler.

ki bugün bilinen jazz şarkılarının çoğu -oh mary don't you weep, when the saints go marching in- ilahidir. ray charles vokallerini genelde kilise korosundan seçermiş.

burada charles pickard ware ve lucy mckim garrison tarafından yayınlanan bir koleksiyon var. caz müziğin erken örneklerini görebilirsiniz.

blues, daha farklı bir kimliğe sahip. çıkış noktası hemen hemen aynı, ama caz müziğe nispeten tek tonlu olduğunu, daha melankolik bir kimliğe sahip olduğunu söyleyebiliriz. şöyle de ifade edebiliriz: caz kilise müziğiyse blues taşra müziğiydi.

blind lemon jefferson blues müziğin babası olarak görülür. kör bir sokak müzisyeni kendisi. texas'ta gitarıyla sokaklarda çalarken paramount müzik şirketi tarafından keşfediliyor ve şarkıları kaydediliyor. geniş kitlelere ulaşan ilk blues müzisyeni olarak kabul edilir.

şunu da belirtmek gerekiyor ki, halk müziğinin kente hitap etmesi ancak taşralardan kentlere göçlerin en üst seviyeye ulaştığı ve kayıt teknolojisinin geliştiği zamanlarda mümkün olabildi. blues da bu sayede yayıldı.

blues "hüzün" demek zaten. ki cazın aksine hillybilly müziğe de yakındır. hatta jimmy rodgers woody guthrie, johnny cash, bob dylan gibi country şarkıcılarının temsil ettiği geleneğin ilk öncüsüdür ve bir "blues" müzisyenidir.

Jimmie Rodgers - Waiting for a Train

kısaca şunu söyleyebiliriz: caz arkaik olarak tarlalardan ve madenlerden çıksa da, kilise müziğidir. hatta sidney finkelstein'ın ifadesiyle "bir afrika müziği değil, amerikan müziği"dir. blues ise taşrada dertlenip sazı eline alan köylünün müziğidir.

3. Kültür farklılıkları

kökenlerine bakıldığında en önemli fark, jazz'ın şehir, blues'un ise kırsal kökenli olduklarıdır, hatta bu durum türk sanat müziği (klasik olanı haliyle, muazzez ersoy'un nostalji serisinden söz edilmemektedir) ve türk halk müziği arasındaki farka dahi benzetilebilir... illaki kategorize etmek gerekiyorsa tabii... ikisinin de temelinin aynı olduğu söylenir, hatta 1920'lerin sonuna kadar aralarında çok da büyük farklar görülmez. blues'un imparatoriçesi olarak bilinen bessie smith'in birçok kaydında korneti louis armstrong çalmaktadır, üstelik bir stüdyo müzisyeni gibi değil, çalınması gerektiği gibi...

ancak burada çalınan parçaların aslında blues olmadığını söyleyenler de bulunmaktadır. w.c. handy'nin bestesi olan st louis blues, adında blues geçmesine rağmen minör ve majör tonaliteler arasında dolanır, önceden belirlenmiş bir formu vardır. aynı durum, "ain't nobody's business" için de geçerlidir, ancak şunu unutmamak gerekir, bir parçanın blues olması demek, illaki katı blues formunda olması demek değildir. blues, parçanın ruhundadır, icra edenlerin ruhundadır... aynı şekilde, tonik, subdominant, dominant kalıbı üzerinde çalınan her pentatonik parça da blues değildir, haşa sofradan!

jazz'a gelince... jazz, 1940'ların başında bebop akımıyla, diatonik kalıpların iyice dışına çıkmış, kendi başına üst düzeyde armoni ve enstrüman hakimiyeti gerektiren bir tür haline gelmiştir... blues kalıbında birçok jazz standartı vardır, ancak çalınma şekli dolayısıyla blues ile uzaktan yakından alakası olmadığı bile söylenebilir... miles davis'in kind of blue albümündeki "all blues" ve "freddie the freeloader", armonik olarak blues kalıbına çok yakındır, üstelik blues icrasına çok yakın bir şekilde çalınmasına rağmen blues olduğu söylenemez... 1960'lardan sonra ise bazı birleştirme çalışmalarına rağmen, blues ve jazz birbirinden iyice ayrılmıştır...

ama bir ilginç durumu da belirtmeden geçmeyelim, blues'daki i - iv - v kalıpları, jazz armonisinde çoğunlukla ii - v - i şeklinde bir kadansla karşılaştırılabilir... modal veya diatonik, eski veya yeni, birçok jazz parçasında bu kadans o veya bu şekilde belirmektedir... belki de, 150 sene öncesinden kalan spiritual ve work song etkisinin son kırıntısıdır bu...

son olarak, cazın eritme potası new orleans olarak kabul edilir, blues ise genel olarak mississippi'nin kırsal bölgelerinde yoğurulmuştur...

Son söz

caz new york'tur, blues mississippi'dir. anlayacağınız şekilde yazayım: caz sanat müziğidir, blues halk müziği.

jazz ve blues birbirine benzeyen; ancak ayırt edilebilirliği yüksek iki müzik türüdür. en temel fark ise enstrümanlarda ortaya çıkar. blues’da ağırlıklı olarak gitar kullanılırken jazz’da bas, saksafon ve piyano ön plandadır.

tüm zamanlarda en büyük etkiyi yaratan jazz sanatçılarına nat ‘king’ cole, ella fitzgerald, louis armstrong, charlie parker, billie holiday, coleman hawkins, nina simone ve frank sinatra; blues sanatçılarına ise b.b. king, stevie ray vaughan, john lee hooker, ray charles, t-bone walker, muddy waters ve lightnin’ hopkins örnek verilebilir.

"hissedilmeyen hiçbir şey jazz olamaz, jazz olmayan hiçbir şey gerçek değildir, eğer gerçek değilse, müzik de değildir." - bb king

Cazla İlgileniyorsanız Mutlaka Bilmeniz Gereken Klasikler: Caz Standartları