Bir Zamanlar Olimpiyatlarda Yarışan Sanat Kategorileri Artık Neden Yok?
olimpiyatlarda 20. yüzyılın ortalarına kadar sanat yarışmaları da düzenleniyormuş fakat bir müddet sonra bu sanat yarışmaları olimpiyatlardan çıkarılmış. bu yarışmalar nasıl oyunların bir parçası haline gelmişti ve bugün neden artık olimpiyatlar içinde yoklar?
nedenleri şu şekilde anlatılmaktadır
antik yunan'da sanat ve spor birlikte ilerlemiş, bu uyumu yakalamanın en ideal yolunun hem beden hem de zihin egzersizi yapmak olduğu düşünülmüş. modern olimpiyat hareketinin kurucusu baron pierre de coubertin (1 ocak 1863 - 2 eylül 1937), oyunların geleceğine ilişkin planlarını ortaya koyduğunda, sporcular, sanatçılar ve seyirciler arasında güçlü bir bağ olmasını istemiş. böylece, olimpiyat programında spora adanmış sanat yarışmaları da yer almaya başlamış.
1904'te le figaro'da yazan de coubertin şunları söylemiş: "bir sonraki adımı atmanın ve olimpiyatları orijinal güzelliğine kavuşturmanın zamanı geldi. olympia'nın parlak zamanlarında, güzel sanatlar olimpiyat oyunları ile uyumlu bir şekilde birleştirilerek görkemi yaratılırdı. bu bir kez daha gerçeğe dönüşmelidir."
Pierre de Coubertin
de coubertin'in planı 1906 olimpiyat kongresinde tartışılmış
ancak londra'daki 1908 oyunlarına kısa bir süre kalması nedeniyle bu fikir ancak stockholm'deki 1912 olimpiyatlarında hayata geçirilebilmiş. ilk başta isveç sanat camiası böyle bir yarışmanın ne kadar adil bir şekilde değerlendirilebileceği konusunda endişelerini dile getirse de sonunda etkinlikler olimpiyat programına eklenmiş.
o zamanlar madalyalar beş kategoride veriliyormuş
mimari, edebiyat, müzik, resim ve heykel.
başlangıçta genel olan kategoriler daha sonra drama, lirik veya epik edebiyat; orkestra ve enstrümantal müzik, solo ve koro şarkıları; çizimler, grafik sanatlar ve resimler; heykeller, rölyefler, madalyalar, plaketler ve madalyonlar gibi özel kategorilere ayrılmış. hatta mimari bile kendi şehir planlama kategorisiyle programda yer almış.
bu sanat yarışmalarında en çok kim başarılı olmuştu?
* alman yarışmacılar, 12'si berlin'deki 1936 olimpiyatlarında olmak üzere 24 madalya kazandı. italyan yarışmacılar sanat olimpiyatlarında 14 madalya kazanırken, fransız yarışmacılar 13 madalya kazandı.
* finlandiyalı aale tynni sanat (edebiyat) dalında olimpiyat şampiyonluğu kazanan tek kadındı.
1912'deki ilk sanat yarışmasına toplam 33 kişi katılmış ve beş kategoride de altın madalya verilmiştir. jüri üyelerinin sadece daha önce hiçbir yerde sergilenmemiş ve sporla ilgili eserleri puanlamasına izin verildi. de coubertin'in kendisi de stockholm'deki edebiyat yarışmasına takma bir isimle katıldı. "spora övgü" adlı eseri altın madalya aldı.
1912 oyunlarından ilginç bir gerçek de, sadece dört yıl önce atıcılıkta olimpiyat altın madalyası kazanan abd'li walter winans'ın heykel dalında olimpiyat şampiyonu olmasıydı. isveç'te de atıcılık dalında gümüş madalya kazanmıştı. winans dışında sadece bir kişi hem sanat hem de spor yarışmalarında madalya kazanmıştır: macar yüzücü alfred hajos 1896 atina'da iki altın madalya kazanmış, birkaç yıl sonra da mimarlık dalında gümüş madalya almıştır.
antwerp'te düzenlenen 1920 olimpiyatları'nda sanat yarışması büyük ilgi görmedi ancak, paris'te düzenlenen 1924 olimpiyatlarında her şey değişti. aralarında üç sovyet sanatçının da bulunduğu 193 katılımcı, o dönemde sovyetler birliği oyunlara katılmamış olsa da, eserlerini gönderdi. paris oyunları, nobel edebiyat ödülü'nü alan ilk kadın olan isveçli selma lagerlöf ve ünlü rus besteci igor stravinsky'nin de aralarında bulunduğu seçkin jürisiyle de dikkat çekti.
sanat yarışmasının popülaritesi, belediye müzesi'nde 1.100'den fazla eserin sergilendiği amsterdam'daki 1928 oyunlarında da devam etti. bu olimpiyatlara katılanlardan biri olan fransız paul landowski, bir boksör heykeli ile olimpiyat altını kazandı. landowski şu anda en çok rio de janeiro'daki ünlü kurtarıcı isa heykeli üzerindeki çalışmalarıyla tanınıyor.
sanat yarışmaları 1948 yılına kadar olimpiyatların bir özelliği olmaya devam etti
ancak 1949'da ioc kongresi, sanat yarışmalarındaki neredeyse tüm yarışmacıların profesyonel olması nedeniyle bunun olimpiyatların amatör statüsünü yansıtmadığı sonucuna vardı. ioc, 1952 helsinki'de sanat yarışmalarını yeniden canlandırma girişiminde bulundu, ancak bu fikir ev sahipleri tarafından reddedildi. 1954'te yarışmaların yerini ilk ve son kez sanat sergileri aldı.
olimpiyat madalyası ile ödüllendirilen pek çok eser kaybolmuştur
mimari projeleri takip etmek en kolay olanıdır, her ne kadar hepsi inşa edilmemiş olsa da bazı binalar kesinlikle tarihte iz bırakmıştır ve bugün hala kullanılmaktadır.
örneğin; mimar jan wils tarafından tasarlanan amsterdam'daki olimpiyat stadyumu (1928'de olimpiyat altın madalyası), jefferson anıtı'ndaki çalışmalarıyla tanınan mimar john russell pope tarafından tasarlanan yale üniversitesi'ndeki payne whitney spor salonu (1932'de olimpiyat gümüş madalyası) veya mimar richard konwiarz tarafından tasarlanan wroclaw'daki olimpiyat stadyumu (1932 olimpiyatlarında bronz madalya).