Bir Zamanlar Anadolu'da Filminin Dante'nin Cehennem'i Üzerinden Alt Metin Açıklaması
Uyarı: Spoiler içerir.
bir zamanlar anadolu'da, aslında dante'nin cehennemi’nin (inferno) altmetin olarak sinemasal anlatımı olmuş. (yolculuk sonunda, sonradan günahkar olacak) doktor cemal ile günahkar bir zanlı olan kenan'ın cehennemin katlarını tek tek inişlerini ele almış nuri bilge ceylan. karakterlerin bilinçaltına, sırlarına ulaştığımız bir yolculuktur bu.
inferno'da 9 kat bulunur:
1. kat
en üst kat olan limbodur ve bu katta inançsızlar bulunur. cehaletin öne çıkıp, içsel serüvenin başladığı yer de bu kattır. cinayettin işlendiği sanayi tam da limbodur. alkolün su gibi aktığı gecede anlatılmaması gerekenler anlatılır ve cehennemin ilk katından itibaren cehennemin dibine doğru sürecek macera başlar:
2. kat şehvet
şehvet günahlarını işleyenlerin, uçkuruna sahip olamayanların bulunduğu kattır. burada cezasını hayatıyla yaşayan her daim hazırlıkta, donsuz gezen, evli olmasına rağmen karısını aldatan maktül yaşar bulunur. bütün yolculuk yaşar'ın cansız bedenini bulmak üzeredir. aslında burada karakterler de kendi günahlarıyla yüzleşecektir. macera ölü bedenin arayışla yaşamı sorgulanmasıdır. ve araba yolculuğu ile cehennem turu başlar.
3. kat oburluk
3. kata doğru arabayla yol alırız. çamura kaplı, kahverengi tonları ile ne gecedir ne gündüz tam rüya zamanında yol alır ekip. bu katta ise oburlar bulunur. arap ali karakteri bu günahın en büyük temsilini gerçekleştiren tiptir. elmaları ağaçtan sopayla yere düşürür, muhtarın evinde yemek yer, dışarıda bazlama yer, kavun çalar. bir türlü doyuma ulaşamaz ve bazlama sahnesinde de bir türlü doyamadığını dile getirir.
(not: elmanın yuvarlanışı ve nehirde sıkışıp kalışı da bu hapsolunan dünyevî cehenneme güzel bir göndermedir. yönetmen adeta belli coğrafyaya hapsolmuş bedenleri her filminde bize alegorik bir dille aktarır).
4. kat açgözlülük
bu kat ise açgözlülerin bulunduğu bir cehennem katını bizlere sergiler: muhtarın evi. muhtar direkt açgözlülüğün timsalidir. ölüler üzerinden para kazanmaya çalışır, devlet malını zimmetine geçirmek için uğraşır muhtar. morg, mezarlık derken kızını o ölülerin tutulduğu yerde tutar, asıl ölüler o köyde yaşayanlardır ve ali karakteri orada yaşayanları eşekçi olarak nitelendirir, oraya da gitmek istemez. muhtar, kızını, eşini arada bir gelen büyük/önemli adamlar için yemek yapsın, servis etsin diye çalıştırır, yalnızlığa, terk edilmişliğe hapseder onları. ölüler için hizmet parası isteyen bir muhtar merkezdedir.
5. kat öfke
komiser naci'nin merkezde olduğu kattır burası naci, oğlunun hastalığı, karısının mutlak hegemonyası altında ezilirken öfkesini naci gibi empati kuramadığı katillerden çıkartır. samanlıkta kailin neden ağladığını ya da arabada katilin hıçkırıklara boğulmasına, oğlunu komisere emanet edişine anlam veremez.
(not: kronolojik olarak baktığımız zaman aslında filmde bu kat açgözlülükten önce gelir ama ben dante'nin ilahi komedyası'na göre sıraladım).
6. kat sapkınlık
bu katta ise zanlı kenan'ın itirafları ile öldürdüğü yaşar'ın oğlunun kenan'ın öz çocuğu olduğunu öğreniriz. kenan, cinayet konusunda soğukkanlıdır. pişman değildir, arabada uyumaktan çekinmez, tek derdi bir keyif sigarasıdır. yanındakini de "ağlama lan" diye kızarak uyarır. oğlunun attığı taş kalbini parçalar ve kendi cehennemiyle o an yüzleşmeye başlayacaktır (yaşar'ın karısı da bu durumdan rahatsız değildir morgda beklerken bacak bacak üstüne atmış halde bacaklarını sıkılmışcasına sallar, doktor bunu görecektir).
7. 8. 9. katlar
- şiddet
- sahtekarlık
- ihanet ve hainlik
hikaye kenan'ın cinayeti üzerinden şekillenirken aslında savcı nusret'in kan donduran hikayesinden emin olduğumuz bölümdür. asıl suçlunun karısını aldattığı için intiharına sebep olan nusret olduğunu öğreniriz doktorun soğuk odasında. inkar ve kibiri ile bu suçunu kabul etmek istemez nusret, kadınlar neden bu kadar acımasız derken bile sahte bir gülümseme ile işinin başına döner nusret. savcı nusret ayrıca kibir günahının da ete-kemiğe bürünmüş halidir (kendisini zorla hollywood oyuncusuna benzettirdiği sahne).
doktor cemal'in yüzünde kan bulaştığı ve görevini kötüye kullandığı yer de morg olacaktır. domuzbağı ile yaşar'ı canlı canlı gömen kenan'ın suçunu gizler doktor cemal. devlete, adalete, ailesine bütün kurumlara ihanet edenlerin bulunduğu kattır burası. en büyük günahkarların olduğu cehennem. cemal, artık eski fotoğraflarının, terk edildiği anılara daha bir ağırını yerleştirmek zorundadır. kimsenin hesap sormayacağı, kendisinin yüzleşeceği bir gerçek onu bekler bu kasabada ve soğuk odasında.
ve buza kaplı günahkarların ve şeytanın yer aldığı kasaba ile donmuş, hareketsiz, ölülerin yaşadığı bir kasabaya yanağındaki kan iziyle bakan doktor cemal silüeti ile son bulur film. filmdeki herkes cehennemin dibine yolculuğunu tamamlamış ve kendi günahlarıyla boğucaktır artık. her kurum, cehennemin en dibinde şeytanın ağzına sıkışmış durumdadır. sabahın aydınlanması ile her şey meydana çıkacak ama insanlar yine hayatına ders almadan olduğu gibi devam edecektir.
ekleme: kıskançlık, yalancılık ve acımasızlık gibi karakterize edilebilecek günahkarlar da filmde yer alıyor.